Diolch. Rwy’n falch o gael y cyfle hwn i ymateb i’r ddadl a diolch i Caroline Jones am arwain y ddadl hon heddiw, a hefyd am ddweud wrthym am waith da Bulldogs Boxing & Community Activities. Hefyd, diolch i Gareth Bennett am ddisgrifio peth o’r gwaith da a wneir gan Ysgol Farchogaeth Caerdydd.

Mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod manteision sicrhau bod cymunedau ledled Cymru gyfan yn dod yn fwy egnïol. Rydym yn awyddus i gynyddu nifer y bobl sy’n cymryd rhan mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol a gwyddom fod hyn yn bendant yn rhan sylfaenol o greu cenedl iach ac egnïol.

Mae gan chwaraeon y pŵer i adfywio ysbryd cymunedol, gwella iechyd, meithrin hyder, ysbrydoli, a dysgu sgiliau bywyd newydd i bobl. Mae ganddo hefyd y gallu unigryw i oresgyn rhwystrau cyffredin a dod â phobl at ei gilydd gyda phwrpas cyffredin. Ceir elfennau eraill, megis hyfforddi a gwirfoddoli, sydd hefyd yn chwarae rôl allweddol wrth ddatblygu chwaraeon a gall hefyd gael effaith gadarnhaol iawn ar fywydau pobl.

Mae ein hagwedd tuag at chwaraeon yn chwarae rhan bwysig yn y ffordd rydym yn byw ein bywydau. Gwyddom y gall diffyg gweithgarwch corfforol fyrhau ein hoes yn sylweddol, yn ogystal â chynyddu’r tebygolrwydd o ddioddef o glefydau cronig. I gefnogi hyn, mae angen i ni sicrhau nad oes unrhyw rwystrau i gymryd rhan mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol, a cheir rhai enghreifftiau da iawn o weithio mewn partneriaeth yn arwain at ganlyniadau cadarnhaol iawn.

Yn gynharach eleni, mynychais wobrau Chwaraeon Anabledd Cymru. Eu gweledigaeth a’u cenhadaeth yw gweddnewid bywydau drwy rym chwaraeon, wedi’i ysgogi gan eu hymrwymiad i greu Cymru lle mae gan bob unigolyn hawl, beth bynnag fo’u gallu, i allu cymryd rhan lawn a gydol oes mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol. Mae Chwaraeon Anabledd Cymru bellach yn cefnogi rhaglen gymunedol gyda bron 18,000 o aelodau ac yn gweithio gydag ysgolion a chlybiau i gynnal cyfres o ddigwyddiadau wedi’u cefnogi gan wirfoddolwyr.

O ddiddordeb arbennig mae eu partneriaeth gyda bwrdd iechyd prifysgol Betsi Cadwaladr, gan ddarparu cyfleoedd i bobl gymryd rhan mewn chwaraeon sydd wedi helpu i ailadeiladu eu bywydau. Hoffwn rannu rhai o’r straeon hynny gyda chi. Angeline, sydd ag anabledd, oedd un o’r bobl ifanc cyntaf yng Nghonwy i elwa o’r bartneriaeth sy’n cynnwys Chwaraeon Anabledd Cymru a bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr. Cafodd Angeline ei chyfeirio at Chwaraeon Anabledd Cymru gan ei ffisiotherapydd, a chyflwynwyd pêl-fasged cadair olwyn iddi gyda chymorth gan hyfforddwyr a gwirfoddolwyr. Gwn fod y profiad wedi helpu i feithrin hyder Angeline, ac mae ei rhieni’n dweud wrthym ei fod hefyd wedi helpu i newid bywyd eu merch.

Ar ôl cael ei fwlio yn yr ysgol a’i eithrio o gemau pêl-droed am fod y bechgyn eraill yn teimlo ei fod yn rhy araf, cyflwynwyd criced i Mathew drwy Chwaraeon Anabledd Cymru. Mae ei fam yn dweud ei bod yn wych gwylio hunanhyder Mathew yn tyfu wrth iddo gymryd rhan mewn criced. Mae’n rhyngweithio â phobl eraill yn awr, ac yn chwerthin ac yn cellwair, ac nid yw’n cael ei fwlio mwyach.

Roedd James yn hyfforddwr pêl-droed a golffiwr brwd cyn iddo ddioddef nifer o strociau, a rhoddwyd ymdeimlad newydd o benderfyniad iddo pan gafodd ei gyflwyno i swyddog datblygu lleol Chwaraeon Anabledd Cymru yng Nghonwy. Trwy gymryd rhan yn rhaglenni Anabledd Cymru, cafodd James ei ysgogi i gyrraedd ei nodau adsefydlu ac mae’n gobeithio cymryd rhan mewn cystadlaethau golff. Ceir enghreifftiau eraill o chwaraeon yn helpu i gefnogi bywyd cymunedol.

Mae clybiau’r gynghrair bêl-droed hefyd yn cymryd rhan weithredol yn gweithio gyda phobl ifanc, yn bennaf o gefndiroedd difreintiedig, sy’n tangyflawni, gyda’r nod o’u helpu i wella eu canlyniadau addysgol. Mae GemauStryd Cymru, sy’n derbyn cymorth gan Lywodraeth Cymru drwy Chwaraeon Cymru, yn annog pobl ifanc mewn ardaloedd difreintiedig yn gymdeithasol drwy ddarparu ystod o weithgareddau chwaraeon ar garreg y drws ar gyfer pobl ifanc na fyddent fel arall yn cael cyfle i gymryd rhan mewn chwaraeon. Maent wedi sefydlu dros 60 o glybiau chwaraeon ar garreg y drws yng Nghymru, ac yn anelu i ddod yn rhan gynaliadwy o wead y gymuned.

Trwy Chwaraeon Cymru, mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi buddsoddi £0.5 miliwn mewn partneriaeth â Chyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru i annog mwy o bobl o gymunedau du a lleiafrifoedd ethnig i gymryd rhan mewn chwaraeon a manteision pellach ehangach. Mae’r rhaglen yn weithredol ar draws pedair ardal, gan gynnwys Abertawe. Yn ddiweddar, cyfarfûm â Phêl-droed Stryd Cymru, ac rwy’n falch iawn o gefnogi eu gwaith, sy’n canolbwyntio ar gynorthwyo dynion a menywod ifanc sydd ag ystod o heriau cymdeithasol, drwy ddefnyddio pêl-droed fel bachyn i’w helpu i drawsnewid eu bywydau. Mae Pêl-droed Stryd Cymru wedi cynorthwyo dros 3,900 o gyfranogwyr. Mewn arolwg diweddar, dywedodd 94 y cant o ymatebwyr fod eu hyder a’u hunan-barch wedi gwella. Dywedodd 93 y cant fod eu hiechyd corfforol wedi gwella, a dywedodd 92 y cant fod eu hiechyd meddwl wedi gwella. Mae Cymdeithas Bêl-droed Cymru hefyd yn cefnogi’r ymgyrch ‘Ry’n ni’n gwisgo’r un crys’, sy’n helpu i fynd i’r afael â stigma salwch meddwl drwy ymwneud â phêl-droed.

Mae Gymnasteg Cymru wedi gwneud cynnydd mawr yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac erbyn hyn mae ganddynt dros 20,000 o aelodau clwb, gan gynnwys clwb penodol i bobl dduon a lleiafrifoedd ethnig yn Butetown yr ymwelais ag ef fis Medi y llynedd a chael fy ysbrydoli’n fawr ganddo.

Yn fwy diweddar, ym mis Mawrth, ymwelais ag un o brosiectau canolfannau clybiau ysgol Undeb Rygbi Cymru yn Hwlffordd. Mae’r prosiect yn cynnwys rhoi cyfle i ferched a bechgyn gymryd rhan mewn rygbi mewn 89 o ganolfannau yng Nghymru. Trwy’r rhaglen, maent yn cael cymorth ac arweiniad amhrisiadwy’r swyddogion rygbi ac arweinwyr rygbi wedi’u hyfforddi i’w helpu i ddatblygu ystod o sgiliau a chaffael gwybodaeth am bob agwedd ar y gêm, gan helpu i gryfhau cysylltiadau â chlybiau rygbi cymunedol, a gwella cynaliadwyedd rygbi clwb ac ymwneud chwaraewyr yn fwy hirdymor.

Hefyd, mae’n galonogol gweld mwy o bobl yn ceisio dod yn egnïol drwy grwpiau rhedeg cymdeithasol Rhedeg Cymru. Nod y rhaglen yw chwarae rhan allweddol yn cefnogi’r GIG yng Nghymru drwy ddarparu’r ysbrydoliaeth hon i bobl Cymru a’r gefnogaeth a’r cyfle i helpu eu hunain i ddod yn iachach, yn hapusach, ac yn fwy egnïol yn gorfforol. Yn yr un modd, mae cynllun Breeze Beicio Cymru, sef teithiau beic i fenywod yn unig, yn hynod o boblogaidd, ac mae hyn yn newyddion gwych, gan ei fod yn annog mwy o fenywod a merched yng Nghymru i gymryd rhan mewn chwaraeon, ac mae gweithgareddau hamdden egnïol yn un o’n blaenoriaethau.

Mae Llywodraeth Cymru yn ystyried unrhyw ddigwyddiad chwaraeon mawr fel cam pwysig ar daith tuag at genedl iach ac egnïol. Er ei bod yn anodd dangos cysylltiad pendant ac uniongyrchol, ceir peth tystiolaeth i awgrymu bod cynnal achlysuron chwaraeon elitaidd, lle bydd y goreuon yn y byd yn perfformio, yn helpu i gynyddu’r niferoedd sy’n cymryd rhan yn nes at adref. Mae digwyddiadau chwaraeon yma yng Nghymru yn tynnu sylw at ein lleoliadau chwaraeon, a’n tirweddau hardd yn aml, ac yn darparu digwyddiad cartref lle gall athletwyr Cymru gystadlu, gan ysbrydoli pobl eraill i barhau â’r math o chwaraeon y maent wedi’i ddewis, neu i roi cynnig ar fathau newydd. Mae rowndiau terfynol Cynghrair Pencampwyr UEFA eleni yn enghraifft dda o hyn, gan ddod â rhaglen etifeddol yn eu sgil a fydd yn darparu lleoliad cymunedol newydd, a thrwy rownd derfynol y menywod, yn taflu sbotolau ar y gwaith pwysig i annog menywod a merched i gymryd rhan mewn chwaraeon.

Felly, rwy’n gobeithio fy mod wedi gallu dangos sut y mae Llywodraeth Cymru a Chwaraeon Cymru yn gweithio’n adeiladol gydag amrywiaeth o bartneriaid i helpu ein cymunedau i fod yn fwy egnïol. Yn ddi-os, mae chwaraeon yn faes sy’n cyfrannu’n sylweddol at helpu i ailadeiladu a thrawsnewid bywydau pobl, a’n nod yw adeiladu ar y momentwm sydd gennym eisoes er mwyn helpu Cymru i ddod yn genedl iachach a mwy heini. Diolch.