Part of the debate – Senedd Cymru am 1:43 pm ar 23 Mai 2017.
Hoffwn i rannu un neu ddau hanesyn byr sydd gan ein teulu ni am Rhodri ac am Julie hefyd. Un stori yr ydym ni’n ei thrysori yn ein teulu ni yw hon: ymhell cyn i Rhodri erioed ddod yn ffigwr cyhoeddus, yn gynnar yn eu perthynas, aeth Julie â Rhodri i gwrdd â fy mam-gu a’m tad-cu a oedd yn byw mewn bwthyn bach ar fryn uwchben Abertawe. Roedd fy mam-gu yn fam Gymreig gymdeithasol iawn a byddai wedi bod yn llawn o de a phice ar y maen, ond nid oedd fy nhad-cu gymaint felly. Gallai ef fod ychydig yn feirniadol efallai, ac yn gadarn iawn yn ei farn a’i gredoau.
Felly, galwodd fy nhad heibio ychydig yn ddiweddarach, efallai braidd yn anesmwyth, i weld sut aeth yr ymweliad ac fe synnodd fod fy nhad-cu wedi dweud ei fod e’n ‘iawn’—yna saib fer— ‘ydy, mae e’n iawn,’ ac yna, ar ei ffordd allan o'r tŷ, fy mam-gu yn pwyso ymlaen ac yn dweud, 'Mi wnaeth e basio’n uchel iawn, yn uchel iawn'. Nid wyf i i erioed wedi gofyn i Julie am ei fersiwn hi o'r stori, ond mae'n un yr ydym ni’n ei thrysori yn y teulu.
Yna, wrth gwrs, gyda threiglad amser, daeth Rhodri a Julie yn ffigurau llawer mwy cyhoeddus, ond roedd ganddyn nhw wastad yr amser i’w rannu gyda'r teulu ac i ddod i achlysuron teuluol a bod yn groesawgar yng Nghaerdydd neu i ddod i lawr i Abertawe a bod yn groesawgar. Mae'r teulu i gyd yn trysori’r trafodaethau bywiog a oedd yn amrywio o awtistiaeth yn y cinio diwethaf, yn y teulu ac yng Nghymru yn ehangach, i'r cysylltiadau teuluol cymhleth o bwy oedd yn perthyn i bwy, ac yn cysgu gyda phwy, a ddim yn cysgu gyda phwy, neu wedi ysgaru oddi wrth bwy, ac yn y blaen. Gallai Rhodri draethu’n ddiymdrech am y rhain i gyd. Weithiau roedd trafodaethau am fanylion cywrain gwleidyddiaeth leol Caerdydd ac Abertawe. Ymddangosai fod gan Rhodri, yn rhyfeddol, wybodaeth drylwyr am hyn hefyd. Ac yna, yn fwy rhyfeddol fyth, byddai fy nhad yn crybwyll rhywbeth a oedd wedi digwydd yng Nghanada—- yna trafodaeth frwd a manwl am wleidyddiaeth Canada, a'r berthynas rhwng, mwyngloddio yng Nghymru a mwyngloddio yng Nghanada, ac yn y blaen. Nid wyf yn dweud unrhyw beth wrthych chi nad oeddech chi’n ei wybod o’r blaen am Rhodri. Roedd fel petai’n gwybod popeth am bopeth. Roedd ganddo amser ac egni i’w rhoi i bobl, a Julie ochr yn ochr ag ef. Roedden nhw’n garedig iawn wrth fy nheulu pan oedd fy nhad yn sâl, gan roi o’u hamser a mynd i drafferth i'n cefnogi. Bydd colled fawr ar eu holau. Roedden nhw’n annwyl iawn i ni, a chyflwynaf fy nghydymdeimlad dwysaf i Julie a'r teulu.