Diolch yn fawr, Llywydd. Mae’n dda gennyf weld ein bod wedi cyrraedd o’r diwedd drafodaeth ar yr adroddiad hir arfaethedig yma, ac rwy’n edrych ymlaen at y ffaith bod yr awr sydd gennym ni heddiw dim ond yn gychwyn ar y drafodaeth sydd ei hangen. Achos, fel mae’r Gweinidog newydd amlinellu, rwy’n meddwl bod angen ymgynghori’n ehangach ar y materion hyn, a bydd angen tipyn o drafod arnynt.

Mae’n siŵr fel nifer o Aelodau eraill, rwyf wedi derbyn dros 300 o e-byst erbyn hyn yn pryderu am natur yr adroddiad yma. Rwy’n credu mai’r broblem sydd gennym ni, efallai jest ar gychwyn y drafodaeth, yw bod yna gynifer o randdeiliaid sydd wedi cael eu disgrifio gan y Gweinidog fel rhan o’r broses yn amlwg yn teimlo nad ydyn nhw’n rhan o’r broses. Rwy’n credu bod angen mynd i’r afael â hynny yn y man cyntaf. Felly, rwy’n edrych ymlaen at glywed beth fydd yr allbwn a’r canlyniad o gyfarfod nesaf y grŵp yma sy’n dal yn mynd i gael ei gadeirio, rwy’n cymryd o ddatganiad y Gweinidog heddiw, gan yr Aelod Dafydd Elis-Thomas.

Mae’r ddau welliant gan Plaid Cymru yn ceisio crisialu a rhoi goleuni ar y materion hyn a fydd angen eu datrys ac angen i ni benderfynu arnyn nhw. Wrth gynnig y ddau welliant yma, nid ydym mewn unrhyw ffordd yn tanseilio’r angen i drafod hyn. Rwy’n credu ei bod yn bwysig i ni gofio bod y gwahanol ddeddfwriaeth sydd y tu ôl i’r parciau cenedlaethol, ac yn wir ardaloedd o harddwch eithriadol hefyd, yn deillio cyn datganoli. Mae’n gwbl briodol ein bod ni’n ailedrych ar yr egwyddorion a’r ymagwedd tuag at gadwraeth tirwedd. Rwy’n teimlo bod y dirwedd rwy’n byw ynddi mor bwysig i fi a thirwedd unrhyw barc cenedlaethol, ac mae’n bwysig ein bod ni’n gweld hynny yn cael ei adlewyrchu drwy Gymru gyfan.

Felly, dylai’r ddeddfwriaeth gael ei hadolygu, ac yn sicr yn sgil datganoli, ac yn sicr yn sgil Deddf yr amgylchedd a Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol, mae cyfle nawr i weld pa rôl sydd gan y parciau cenedlaethol ac ardaloedd o harddwch naturiol eithriadol i’w chwarae yn y ffordd rydym yn datblygu ein cenedl a defnyddio ein hadnoddau naturiol ni. Felly, yn y cyd-destun hwnnw, rydym yn croesawu’r ffaith bod y gwaith yma yn cael ei wneud ac yn cael ei barhau.

Mae’n ffaith bod yna egwyddor, fel sydd wedi cael ei grybwyll gan y Gweinidog—egwyddor Sandford—sydd wedi ei chrisialu yn fwy penodol yn Neddf Amgylchedd 1995, sy’n cael ei chyfeirio ati yn ein gwelliant cyntaf ni, sydd angen ei thrafod, sydd angen penderfynu arni, ac sydd angen gwneud yn sicr bod pob un yn hapus gyda’r cyfeiriad rydym yn ei gymryd wrth fynd ymlaen. Yn sicr, ar hyn o bryd, nid yw pob corff cadwraeth na phob corff dringo mynyddoedd neu ddefnyddio tirwedd ar gyfer hamdden yn hapus eto gyda’r drafodaeth rydym wedi ei chael hyd yma.

Rydym wedi mynd o adroddiad Marsden a oedd yn trafod yr egwyddor yma ac yn moyn, os rhywbeth, hyrwyddo’r egwyddor yn fwy, i bapur nad yw’n trafod yr egwyddor o gwbl, ond sy’n cymryd dynesiad cwbl wahanol a dweud y gwir at y peth. Mae’n rhaid, rhyw ben, cysoni’r ddau beth yma.

Mae’r ail welliant sydd gennym ni yn ailddatgan y ffaith gyfreithiol. Mae’n siŵr bod y Gweinidog yn cydnabod bod unrhyw newid i lywodraethiant parciau cenedlaethol neu egwyddorion craidd y parciau cenedlaethol angen deddfwriaeth gynradd fan hyn. Pwrpas cynnig y gwelliant, yn syml iawn, yw rhoi’r sicrwydd yna i’r bobl sy’n dilyn y ddadl, sy’n ymddiddori yn yr adroddiad, sy’n ymddiddori yn nhirwedd gynhenid a hardd Cymru, y bydd yna drafodaeth drylwyr gan bwyllgorau, gan ‘Plenary’, gan y Cyfarfod Llawn, gan bawb, cyn y byddem ni yn newid y ddeddfwriaeth.

Bu tipyn o ymateb i’r adroddiad ar ôl iddo gael ei gyhoeddi gan bobl sydd wedi camddeall bod yr adroddiad rhywsut yn awgrymu bod y newid yn digwydd heddiw, yn y drafodaeth heddiw—nid dyna beth sy’n digwydd. Ond, rydym yn cychwyn, gobeithio, ar sgwrs genedlaethol ynglŷn â rôl tirweddau hardd Cymru—tirweddau y mae pob un yng Nghymru â’r hawl i barchu, sef y dirwedd y maen nhw’n byw ynddi, a’r ffaith bod yn rhaid inni weld datblygiad sy’n gydnaws â’r dirwedd er mwyn inni sicrhau bod gennym ni gymunedau byw ym mhob rhan o Gymru ac nad ydym yn troi unrhyw ran o Gymru yn rhyw fath o gymuned mewn asbig. Nid oes yr un ohonom ni’n dymuno gweld hynny.

Ond, mae’r her sy’n wynebu’r Llywodraeth yn cael ei grisialu i fi gan ymateb a gefais i gan RSPB Cymru, ac rwyf am ddyfynnu ohono i gloi, gan ei fod yn tanlinellu pa mor anodd fydd rhai o’r trafodaethau rydym angen eu cael ar y mater yma. Rwy’n dyfynnu yn Saesneg, fel y cafodd ei dderbyn gennyf. Mae’n mynd fel hyn:

‘Our gravest concern is that the report explicitly recommends the need to create new laws that will re-purpose National Parks and AONBs, and even worse, it presents this as the view of the working group.’

A dyna’r pwynt rydw i eisiau ei bwysleisio.

‘This is absolutely not RSPB Cymru’s view and we believe it was not the view of the working group either. The group did not identify the current legal objectives of designated landscapes as a key barrier to sustainably managing our natural resources, but rather the group proposed that the focus should be on using the frameworks set out by the Environment Act and Well-being of Future Generations Act. We do not recall the group discussing the Welsh Government’s new proposal to legislate on the purposes…in any detail at all. This means that we feel the published report does not accurately represent our views.…We are unhappy therefore that the Welsh Government’s view that there is a need for new legislation is still being represented as endorsed by the group.’

Rydw i’n dyfynnu hynny dim ond i ddangos bod yna dipyn o drafod a thipyn o gytuno eto i’w gwneud ar y materion hyn.