A gaf i ddweud ein bod yn fodlon i nodi'r adroddiad, ac rydym yn gobeithio y bydd yn dechrau proses o ddatblygu polisi sy'n diogelu ein tirweddau dynodedig gan weld eu potensial economaidd, diwylliannol a chymdeithasol ehangach yn cael eu hymestyn? Rwy'n credu bod honno'n ffordd briodol o symud ymlaen.

Mae'r adroddiad yn nodi cynnig newydd ar gyfer tirweddau dynodedig i fynd y tu hwnt i'w dibenion cadwraeth ac amwynder cyfredol, ond mae'n gwneud hyn, fel y clywsom ni, heb unrhyw ailddatgan o egwyddor Sandford, yn wahanol i adroddiad Marsden, ac mae hynny wedi bod yn eithaf dadleuol fel y mae’n digwydd. Yn wir, yn ei ddatganiad o weledigaeth, nid yw'r adroddiad yn sôn am gadwraeth o gwbl ac eto, rwy’n credu er y gallai rhai ddweud ein bod wedi symud ymlaen i gysyniadau a geirfa ehangach, mwy cynhwysol, rwy'n dal i gredu bod cadwraeth yn rhan bwysig. Gan ddatgan ei weledigaeth ar hyn o bryd,

Mae Cymru yn wlad sy’n gwerthfawrogi ei thirweddau am yr hyn y maen nhw’n ei gyfrannu i bobl Cymru a thu hwnt. Mae tirweddau dynodedig Cymru yn cyfrannu o fewn a thu hwnt i'w ffiniau i gynyddu eu hadnoddau cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol; gan gyfrannu’r manteision lles mwyaf i genedlaethau'r presennol a'r dyfodol wrth loywi yr union rinweddau sy'n eu gwneud yn unigryw ac yn annwyl yn ein golwg.

Nawr, gallwch ddod i’r casgliad bod cadwraeth yn rhan o hynny, rwy’n derbyn, ond rwy’n credu y byddai wedi tawelu meddyliau llawer yn y cyfnod hwn o newid pe byddem wedi sôn am gadwraeth yn uniongyrchol. Mae'r adroddiad yn troi’n gyflym at dynnu ar yr hyn y mae'n ei ystyried yn graidd adroddiad Marsden, sef, ac rwy’n dyfynnu eto,

“hyrwyddo" dyletswydd gyfredol y Parc Cenedlaethol i roi ystyriaeth i les economaidd-gymdeithasol yr ardal yn un o'i ddibenion, a chymhwyso yr un dibenion hynny ar gyfer AHNE.

Er nad oes unrhyw beth o'i le ar yr ymagwedd hon, mae angen cydbwyso hynny, yn fy marn i, gydag egwyddor Sandford, a mynegiant clir o werth cadwraeth. Nawr, fe glywais yr hyn a ddywedodd y Gweinidog wrthym ni yn ei hanerchiad agoriadol yn y ddadl hon, ac fe wnaeth hi gyfeirio at Sandford a hyd yn oed ddyfeisio neu ddisgrifio rhywbeth y mae’n dymuno ei alw yn Sandford a mwy, a mwy. Nid oes gennyf broblem fawr gyda chi’n ymestyn ystod y pethau sydd bellach yn cael eu mynegi fel bod o fewn cwmpas y dibenion, ond, ar y funud, cadwraeth yw'r prif ddiben. Dyna beth mae egwyddor Sandford yn ei olygu. Mae’n rhaid i chi eich holi eich hun pan fo gwrthdaro gydag un o'r dibenion eraill—yn aml, nid oes gwrthdaro, ond pan fo hynny’n digwydd, cadwraeth sydd â’r flaenoriaeth o ran llywodraethu, ac mae'n rhaid i chi holi eich hun—‘beth yw’r pwynt o ddynodi tirweddau os nad yw’r egwyddor honno o gadwraeth wrth wraidd hynny?’ Fel arall, fe fydden nhw yn union yr un fath â phob tirwedd arall, gan gael eu gwarchod yn helaeth gan ddeddfwriaeth, rwy’n cyfaddef, ond mae eu gwneud yn ardaloedd arbennig, rwy’n credu, yn awgrymu ein bod yn meddwl bod y cysyniad hwn yn un pwysig iawn a chadwraeth wrth ei wraidd.

Nid wyf yn credu bod problem fawr o ran cyflawni’r cydbwysedd y mae'r Llywodraeth a'r adroddiad—ac rwyf innau’n diolch i Dafydd Elis-Thomas am gynhyrchu’r gwaith hwn gyda'i grŵp. Mae’r cysyniadau twf gwyrdd a'r economi gylchol, yn ogystal ag adeiladu ar sylfeini deddfwriaethol defnyddiol iawn fel y Ddeddf amgylchedd a Deddf lles cenedlaethau'r dyfodol, rwy'n credu, yn mynd i’n harwain at gonsensws cyffredinol, ond nid yw hynny gennym eto, ac rwy’n credu bod Simon yn llygad ei le wrth dynnu sylw at hynny. Ac mae sylwadau niferus wedi’u cyflwyno i bob un ohonom. Megis dechrau'r ddadl hon ydym ni, rwy’n sylweddoli hynny, ond credaf ei bod yn bwysig i Lywodraeth Cymru nodi'r angen i wneud datganiad clir. Sandford yw’r conglfaen ers y 1970au, ac rwy'n credu bod angen i chi fynegi eich barn yn glir iawn ar hynny. Rwy'n credu mai cadwraeth sydd wrth wraidd bodolaeth yr ardaloedd hyn fel cyrchfannau poblogaidd iawn i dwristiaid, yn ogystal â bod yn fannau i hamddena sy’n hynod boblogaidd, gyda thri chwarter ohonom ni’n ymweld â pharc cenedlaethol o leiaf unwaith y flwyddyn.

A gaf i orffen drwy sôn am gyfranogiad ac atebolrwydd llywodraethu? Rwy'n falch fod y materion hyn yn cael sylw oherwydd bod hynny’n angenrheidiol a chyfeiriaf hefyd at yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur a'r egwyddorion ar gyfer llywodraethu effeithiol sydd wedi’u llunio. Mae'r egwyddorion hyn yn ystyried deialog, llais, cyfranogiad a cheisio consensws yn bethau pwysig ac rwyf yn credu bod angen iddynt fod wrth wraidd rhai o'r datblygiadau. Fy unig feirniadaeth hyd yn hyn o’r adroddiadau hyn yw nad yw’r alwad am lais, deialog, ac yn y blaen, wedi edrych yn ddigon manwl mewn gwirionedd ar gymunedau a dinasyddion lleol. Mae'n edrych yn hytrach tuag at sefydliadau a haenau Llywodraeth ac rwyf yn credu bod angen edrych ar gymunedau a'u dinasyddion.

A gaf i ddweud er ein bod ni am gefnogi'r cynnig, ein bod hefyd yn cefnogi’r ddau welliant? Os oes unrhyw newid deddfwriaethol i fod, yna rwy'n credu bod angen iddo ddigwydd drwy ddeddfwriaeth sylfaenol. Roeddwn yn falch o glywed sicrhâd y Gweinidog ar hynny. Ond, wrth gwrs, mae’r hyn sy’n golygu newid deddfwriaethol mawr sydd angen ei hoelio i lawr ynddo’i hun ac ni fyddwn yn hoffi gweld newidiadau llai yn mynd yn un newid mawr, ond yn cael ei gynnal neu ei gyflawni drwy ddeddfwriaeth eilaidd. Rwyf i yn credu bod angen iddo ddod yn ei ôl yma os bydd newid mawr yn y polisi ar gyfer deddfu sylfaenol. Diolch.