Gyda thri pharc cenedlaethol, a phedair a hanner o ardaloedd o harddwch naturiol eithriadol, mae tirweddau dynodedig yn cyfrif am 25 y cant o'n cenedl, a hoffwn hefyd dalu teyrnged i swyddogion a staff ym Mharc Cenedlaethol Eryri, llawer ohono yn gorwedd o fewn fy etholaeth i yn Aberconwy hefyd, am eu gwaith caled a'u hymdrechion aruthrol i warchod a chynnal ein hardaloedd ysblennydd, ein 'tlysau'r goron' fel y cyfeirir atynt yn aml. Â darllen rhwng llinellau'r adroddiad hwn, fodd bynnag, rwy’n cwestiynu hanfodion dau hepgoriad penodol. Mae hepgor sylfaenol y gair 'cadwraeth' wedi achosi pryder mawr i mi, ac yn sicr fe’i codwyd gyda mi gan lawer sy'n byw o fewn cymuned Aberconwy, ac, fel y mae llawer o Aelodau yma wedi ei ddweud, y ffaith nad oes sôn am egwyddor Sandford. O ran unrhyw adroddiad sydd wedi cael ei ysgrifennu erioed, mae pobl yn chwilio am yr hyn na ddywedwyd yn gymaint â’r hyn a nodir ynddo, ac mae hyn yn achosi pryder i mi. Yn sicr, mae hyn wedi achosi dychryn i lawer yn fy nghymuned fy hunan, llawer sy'n defnyddio'r parc cenedlaethol, llawer o'n grwpiau gwirfoddol, megis Cymdeithas Eryri, ac maen nhw’n galw ar Lywodraeth Cymru—ac rwy’n cefnogi’r galwadau hyn—i warchod gwarchodaeth, rheoli, ac adnoddau priodol ar gyfer tirweddau dynodedig i sicrhau bod cadwraeth a mwynhad tawel o nodweddion arbennig yr ardaloedd dynodedig yn parhau'n ganolog i'w diben, er mwyn sicrhau bod egwyddor Sandford yn cael ei chadw er mwyn sicrhau diogelu rhag datblygu amhriodol, cynnal ymgynghoriad cyhoeddus llawn cyn gwneud unrhyw newidiadau i ddibenion tirweddau dynodedig, ac ailedrych ar adroddiad Marsden a'i argymhellion. Mae'r rhain yn hanfodol o ystyried mai un o ddibenion penodol dynodi parciau cenedlaethol o dan Ddeddf yr Amgylchedd 1995 yw gwarchod a gwella harddwch naturiol, bywyd gwyllt a threftadaeth. Fel y nodwyd yn yr adroddiad hwn, roedd adolygiad Marsden 2015 yn crybwyll hybu ffurfiau cynaliadwy o ddatblygu economaidd a chymunedol yn seiliedig ar reoli adnoddau naturiol a threftadaeth ddiwylliannol yr ardal. Yn ogystal, fodd bynnag, mae argymhelliad 7 yr un adroddiad, unwaith eto, yn galw am i egwyddor Sandford gael ei defnyddio ar draws pob un o'n tirweddau dynodedig, gan gynnwys ardaloedd o harddwch naturiol eithriadol. Rwy’n awgrymu wrthych, Ysgrifennydd y Cabinet: y dylech wneud yn glir yma heddiw y byddwch yn cydnabod pwysigrwydd cadwraeth, gwarchod, ac, wrth gwrs, cymhwyso egwyddor Sandford ar draws yr holl dirweddau dynodedig. Nid wyf yn sicr, mewn gwirionedd, beth fydd Sandford a mwy yn ei olygu i’r holl bobl sydd wedi ysgrifennu ataf ar negeseuon e-bost. Gwnewch eich safbwynt yn glir yn hyn o beth.

Yn sicr, byddwn yn cefnogi'n gryf y ddau welliant heddiw. Mae diogelu, gwarchod, gwella, a chefnogi ein tirweddau naturiol yn dod ar gost, ac mae'n deg i ddweud bod barn gyffredinol o fewn fy etholaeth fy hun, cyn datganoli, bod Parc Cenedlaethol Eryri yn cael ei ystyried gan y Llywodraeth fel y tlws yng nghoron parciau cenedlaethol y DU, ond yn awr mae’n ymddangos nad yw’n cael ei ystyried mor uchel gan y Llywodraeth hon.

Wrth i ni fwynhau proffil byd-eang cynyddol fel cyrchfan twristiaeth, mae cyllidebau llai yn golygu penderfyniadau anodd ar gyfer ein parciau cenedlaethol, pob un ohonynt yn dod ar gost ein diogelwch amgylcheddol a diogelwch ymwelwyr. Cafwyd toriad 19 y cant i’r gyllideb ers 2011, yn flynyddol—ac eto, yn Lloegr, gyda chefnogaeth y Llywodraeth, maen nhw wedi sicrhau hyd at 2020 gynnydd blynyddol o 1.7 y cant. Felly, mae'n dangos pwy sy’n gwerthfawrogi eu parciau cenedlaethol. Felly, dylem fod yn dychryn bod cost gyfartalog archwiliadau allanol awdurdodau parciau fel canran o'u hincwm yn sefyll ar 0.82 y cant yng Nghymru, yn anghymesur yn fwy na 0.2 y cant yn Lloegr a 0.16 y cant yn yr Alban. Rwyf felly yn croesawu'r ymrwymiad i leihau'r baich rheoleiddio o archwilio ar barciau cenedlaethol. Ond gofynnaf hefyd am ymrwymiad Llywodraeth Cymru i sicrhau setliadau mewn cyllideb o flaen llaw, a heb wybod beth sydd ganddynt—wyddoch chi, misoedd y mae'n rhaid iddyn nhw wedyn gynllunio ar eu cyfer ar gyfer y flwyddyn ganlynol. Mae arnynt angen eu datganiadau cyllideb a gwybod yr hyn y maen nhw’n mynd i’w gael ymhell cyn hynny.

Llywydd, roedd adolygiad Marsden yn galw am i dirweddau cenedlaethol Cymru gael eu gwerthfawrogi gan y genedl fel ffatrïoedd pwysig o les, i gael eu cefnogi, i gael eu hamddiffyn, ac i barhau eu swyddogaeth o wella bywydau cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol, ac i’w nodweddion arbennig gael eu cynnal, eu gwella, a’u gwerthfawrogi yn eang, ac rwy’n cefnogi’r galwadau hynny.