Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 6 Mehefin 2017.
Roeddwn yn mynd i ymyrryd ar Huw Irranca-Davies, felly rwy'n falch fy mod wedi cael y cyfle i siarad, mewn gwirionedd. Rwy'n cytuno ei bod yn amser i ni fod yn adolygu pwrpas ein tirweddau dynodedig ac adolygu cryfder yr amddiffyniadau sydd wedi'u hymgorffori ynddyn nhw ar hyn o bryd. Hynny yw, nid yw mor bell yn ôl pan oeddem yn sefyll yma yn siarad am y parciau cenedlaethol ac anhryloywder eu trefniadau llywodraethu, er enghraifft, felly mae'n hollol iawn bod y materion hyn yn cael eu hadolygu. Roedd y papur, hyd yn oed yn ei gamau ymgynghori cynnar, yn codi ychydig o gwestiynau i mi. Os ydw i'n iawn yn meddwl mai un o ddibenion y papur hwn yw ysgwyd ein parciau cenedlaethol yn benodol allan o'u meddwl seilo, ac efallai dylanwadu ar y defnydd o dirweddau y tu allan i'w ffiniau, i mi, rwy'n meddwl os mai hynny yw eich 'Sandford a mwy a mwy', Ysgrifennydd y Cabinet. Oherwydd fy nealltwriaeth i o hynny yw y byddai'n fwy na thebyg wedi gwarchod Mynydd y Gwair, sydd wrth gwrs yn bont enwog rhwng Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog ac ardal Gŵyr o harddwch naturiol eithriadol. Os nad yw wedi’i fwriadu i wneud hynny, efallai y byddech yn esbonio i mi beth y mae'n bwriadu ei wneud. Oherwydd, wrth gwrs, mae perygl y gallai hyn weithio'r ffordd arall, ac y byddai'n gadael tirweddau dynodedig yn fwy agored i ymosodiad seilwaith anghymesur ymwthiol yn enw twf gwyrdd.
Ynglŷn â hynny, rwyf mewn gwirionedd yn cydnabod rhywbeth yr ydych wedi’i ddweud yn y papur ynghylch cryfhau'r ddyletswydd ar gynllunwyr a datblygwyr i roi sylw dyledus i ddibenion y dynodiadau o safleoedd amrywiol. Ond os yw’r dynodiadau hynny yn mynd i fod yn llawer ehangach eu diben—ac nid wyf yn dweud na ddylent fod, ond os ydynt yn mynd i fod—sut y gall y Llywodraeth sicrhau nad yw’r diben sy'n adeiladu amddiffyn ar gyfer cywirdeb y tirweddau wedyn yn cael ei wanhau i bwynt lle mae’r ddyletswydd gryfach i roi sylw dyledus yn dod yn amherthnasol, mae'n dod yn ddiystyr, neu yn wir, hyd yn oed efallai yn dod yn asiant ar gyfer newid negyddol? A phan ddywedaf 'negyddol', byddai hynny yng ngolwg rhai pobl y mae eu synnwyr o hunaniaeth, fel yr ydych yn cydnabod yn eich papur, yn rhwym mewn modd mor gadarn â'r dirwedd y maen nhw’n byw ynddi.
Mae eich egwyddorion cyntaf o lywodraethu—soniodd David Melding am rai o'r rhain—yn cynnwys geiriau fel 'cyfranogiad', 'llais', 'derbyn yn y gymdeithas', 'cynrychiolaeth' a 'consensws'. Rwy'n meddwl tybed os yw hynny—rwy’n gobeithio ei fod—yn awgrym y gallech fod yn paratoi'r ffordd yn y fan yma ar gyfer y diddymu TAN 8, oherwydd mae TAN 8, ym mhob achos y gallaf feddwl, wedi goresgyn unrhyw ymgais i ddibynnu ar y cysyniadau hynny ar hyn o bryd.
Yn olaf, yn fyr, rwy’n sylwi y cymerodd tan dudalen olaf y naratif yn y ddogfen i sôn am y cysyniad o fiosffer UNESCO, ac wrth gwrs mae gennym esiampl anhygoel o hynny yn nyffryn Dyfi—er nad yw’r ffaith ei fod yn fiosffer yn cael ei defnyddio ddigon yn ei botensial o ran twristiaeth. Ynglŷn â hynny, gyda llaw, rwy'n falch iawn o weld y tro pedol ar y materion brandio ynghylch parciau cenedlaethol ac AHNE, gan fy mod yn credu bod y trafodaethau cynharach, ychydig o flynyddoedd yn ôl, am newid yr enw, yn gwbl wrthgynhyrchiol. Felly, rwy'n chwilfrydig—nid wyf yn gwybod os bydd gennych amser i ymdrin â hyn, Ysgrifennydd y Cabinet— ynglŷn â faint o'ch gweledigaeth sy'n cael ei hymgorffori yn y ddogfen Cabinet yr ydym wedi’i darllen heddiw yn seiliedig ar yr egwyddorion hynny o fiosffer UNESCO. Oherwydd, yn sicr, byddai fy nheulu sy'n byw yn y biosffer yn ei argymell fel ffordd o edrych ymlaen at sut y byddwn yn ymdrin â’r—nid wyf yn meddwl y bydd mor hawdd â hynny—cydbwysedd hwn rhwng gwarchod yr amgylchedd ac ehangu ei ddibenion.