Part of the debate – Senedd Cymru am 3:44 pm ar 13 Mehefin 2017.
Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet, am y datganiad heddiw. Rwy'n credu ei bod hi’n hen bryd i ni gael yr adolygiad hwn. Rwy'n eithaf balch o weld ei fod yn ehangach mewn gwirionedd nag yr oeddwn i’n ei ddisgwyl yn wreiddiol. Felly, rwy’n diolch i chi am hynny. Fy mwriad oedd gofyn yn gyntaf oll 'Pryd y gallwn ni ddisgwyl gweld yr adroddiad?' ond gallaf weld ei fod wedi cyrraedd o fewn awr i’r Cyfarfod Llawn. Gan ei fod yn 200 o dudalennau o hyd, rwy’n gobeithio y byddwch yn rhoi'r un cwrteisi i ni a roesoch i'r grŵp, er mwyn i ni ei ddarllen yn drwyadl a chraffu arno yn fwy trylwyr, maes o law, i ddefnyddio eu geiriau nhw. Mae’n rhaid i mi gyfaddef fy mod yn cadw llygad ar y wefan am beth amser, ac nid yw yno o hyd, os hoffech chi roi gwybod i'r swyddogion am hynny. Rwy’n falch iawn o glywed y cafwyd ymateb da i'r ymgynghoriad. Byddwn i wedi hoffi clywed ychydig mwy am yr hyn a ddywedodd ynghylch arfer da, ond rwy’n sylweddoli mai datganiad yw hwn heddiw, a byddwch yn fwy na thebyg yn clywed gennyf eto am hynny.
Nid wyf yn credu y cysylltwyd ag Aelodau'r Cynulliad yn ystod yr ymgynghoriad hwn ac ni thynnwyd ein sylw ato yn arbennig. Rwy’n gobeithio nad fi yw’r unig un yn hyn o beth, ond mae'n rhaid i mi gyfaddef nad oeddwn i’n gwybod rhyw lawer am y peth nes i mi fynd i chwilio am hwn ar y rhyngrwyd a’r cyfan y des i o hyd iddo oedd adroddiad di-werth braidd ynghylch gwrthdaro buddiannau posibl, a gwn eich bod wedi ymateb i hynny. Ond, yn benodol, roeddwn i’n poeni rhywfaint pan ddywedasoch yn eich datganiad mai holiadur oedd y prif ffordd o gael gafael ar bobl i ymateb i hyn. Nid wyf hyd yn oed yn gwybod ymhle yr oedd yr holiadur. Efallai y gallwch chi roi gwybod i mi. Ond, mewn gwirionedd, os cafwyd ymateb cryf iawn iawn gan y cyhoedd, ac o bosibl gan gyrff megis llyfrgelloedd, yn hytrach na’r cyhoeddwyr a’r rhanddeiliaid y byddech yn disgwyl y byddent yn ymateb i hyn, byddai diddordeb mawr gennyf i wybod sut y cawsant eu cyrraedd, gan fod hwnnw’n gwestiwn sy'n effeithio arnom ni i gyd fel Aelodau’r Cynulliad wrth geisio cael gwybodaeth gan aelodau ehangach cyhoedd Cymru y byddem yn cael trafferth gwneud hyn fel arfer, a chael gwybodaeth iddynt hefyd. Os oes gwybodaeth newydd ar gael am ffyrdd arloesol o gyrraedd y cyhoedd, byddwn i wir yn dymuno clywed am hynny, yn enwedig os yw'n sicrhau ymatebion gan gydbwysedd daearyddol da o aelodau o'r cyhoedd ac ymateb da gan bobl o wahanol gefndiroedd economaidd-gymdeithasol.
O ran cymorth ac effaith, rwy’n credu bod hyn yn mynd law yn llaw, a byddai gennyf ddiddordeb i wybod beth yr ydych yn ei olygu wrth 'cymorth'. Dywedasoch y gair sawl gwaith yn eich datganiad. Yn sicr, o ran y pwyllgor yr wyf i’n aelod ohono, byddai diddordeb mawr gennym glywed am gymorth i hyrwyddo newyddion yn ddigidol mewn cyd-destun cyfryngau, rwy’n credu bod yn rhaid i ni dderbyn, nad yw’n un amryfath yng Nghymru. Rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y byddai diddordeb mawr gennym ni i gyd ynddo. Fodd bynnag, os ydym yn mynd i ruthro i lawr y llwybr digidol, a gallaf ddeall yr ysgogiad i wneud hynny, credaf fod angen syniad da arnom o beth yw llwyddiant ar hyn o bryd gyda'r sefydliadau sy’n rhan o’r adolygiad, ac, mewn llyfrau, fel enghraifft syml, pa un a gafwyd cyfradd llwyddiant arbennig o dda yng Nghyngor Llyfrau Cymru neu gan gyhoeddwyr o ran defnyddio Kindle ac e-ddarllenwyr eraill, neu beth yw'r sefyllfa o ran llyfrau sain, er enghraifft, gan nad yw pob llyfr yn llyfrau darllen wedi'r cyfan? Oherwydd, mewn gwirionedd, yr effaith sy'n fy mhoeni i fwyaf yw'r effaith ar y defnyddiwr. Yn amlwg, mae gennyf ddiddordeb mawr yn yr hyn sy'n digwydd i'r sefydliadau sy'n ymwneud â hynny, ond os nad ydym yn cael mwy o bobl yn y pen draw yn darllen neu fwy o bobl yn mwynhau beth bynnag fo’r gair ysgrifenedig, ym mha bynnag fformat, mae yna gwestiwn, yn amlwg, i Lywodraeth Cymru, ond hefyd i ni i gyd yn gyffredinol, am sut beth fydd llwyddiant yn y pen draw.
Soniasoch yn eich datganiad am
‘sicrhau ei fod yn cyrraedd cynulleidfa fyd-eang, a chefnogi pobl ledled Cymru i fod yn rhan ohono a chymryd rhan ynddo.’
Byddwn i’n awyddus i wybod beth yw ein cynulleidfa fyd-eang ar hyn o bryd, sut mae'n edrych nawr, a, hefyd, sut y gallai edrych yn realistig, oherwydd, eto, os yw Llywodraeth Cymru, gyda'n cefnogaeth ni, am fuddsoddi mewn unrhyw un o'r syniadau a gynigwyd yn yr adolygiad—ac rwy’n gwerthfawrogi nad wyf wedi eu darllen eto—rydym ni eisiau gwybod, neu o leiaf cael rhyw syniad o ba ganlyniad yr ydych yn ei ddisgwyl yn sgil y buddsoddiad, i ryw raddau o leiaf.
Dyma un neu ddau o fanylion er mwyn i mi adael cwestiynau i eraill eu holi: y cwricwlwm ysgol newydd. Nawr, yn amlwg, bydd angen llawer iawn o adnoddau ar gyfer y cwricwlwm ysgol newydd. A oes unrhyw fwriad naill ai i ddod ag adnoddau o’ch cyllideb chi i’r gyllideb addysg i helpu i ariannu'r adnoddau ysgrifenedig a digidol, neu a fydd yn mynd i’r cyfeiriad arall a, mewn gwirionedd, bod cyfrifoldeb ar Gyngor Llyfrau Cymru a phobl eraill sy'n rhan o hyn i ddarparu’r adnoddau hynny gydag arian o gyllideb wahanol? Gallaf weld Ysgrifennydd y Cabinet dros addysg yn edrych yn bryderus iawn am y posibilrwydd hwnnw.
Ac yna, yn olaf, rydych yn dweud bod y dystiolaeth yn gymhellol. Yn amlwg, nid wyf wedi cael cyfle i brofi hynny fy hun eto. Nodaf fod awgrym, neu argymhelliad, i nifer o gyfrifoldebau symud i Gyngor Llyfrau Cymru o Lenyddiaeth Cymru. Nid wyf yn gwneud sylw ar hynny, ond byddwn i'n chwilfrydig iawn i weld a allwch chi grynhoi mewn ychydig o eiriau pam nad oedd yr argymhelliad yn symud cyfrifoldebau i’r gwrthwyneb a’u bod yn trosglwyddo, mewn gwirionedd, o Gyngor Llyfrau Cymru i Lenyddiaeth Cymru, er enghraifft. Diolch.