Diolch i chi am y sylwadau a'r cwestiynau yna. Rwy'n credu ei bod yn ddefnyddiol, pan fyddwn ni’n sôn am feddygaeth fanwl, i ddeall, yn y gorffennol, ein bod ni’n meddwl y byddai cyffuriau neu driniaethau mawr nerthol i ddarparu gwelliannau ar raddfa eang ar draws y boblogaeth gyfan neu ar draws grwpiau cyfan o bobl. Rydym ni’n deall yn gynyddol ei bod yn annhebygol mai dyna fydd y ffordd y bydd meddygaeth yn datblygu. Ni fu amrywiaeth o’r cyffuriau nethol tybiedig hynny mor effeithiol ag y byddem ni wedi dymuno iddyn nhw fod, yn ychwanegol i’r ffaith i ni ddod o hyd wedyn i wahanol ddefnydd ar eu cyfer nhw hefyd. Mae hyn yn ymwneud â deall sut y mae gennym ni’n fwy manwl ddull mwy unigoledig o gael sicrwydd diagnostig ac yna dewisiadau triniaeth hefyd.

Rwy'n meddwl bod y sylwadau ynglŷn â rhannu data—mae’n adeiladu ar y cwestiynau a’r sylwadau gan Angela Burns. Edrychwch, nid wyf yn cael sgyrsiau gweinidogol uniongyrchol ar y pwnc penodol hwn gyda chydweithwyr eraill ar draws Llywodraethau’r DU, ond mae’r Llywodraethau’n siarad gyda’i gilydd am ein sefyllfa. Ceir elfen o gydweithio eisoes. Mae'r ffaith ein bod ni’n cymryd rhan ymarferol yn y Prosiect 100,000 o Genomau gyda chydweithwyr yn Lloegr yn arwydd pwysig iawn, a hefyd y sgyrsiau ymchwil ehangach hynny sy’n cael eu cynnal y tu allan i'r gwasanaeth iechyd gwladol, yn ogystal ag y tu mewn i’r GIG, yn arwydd o'r ffaith bod y rhain yn sgyrsiau gweithredol sy’n cael eu cynnal ynghylch sut yr ydym ni’n rhannu data yn y ffordd orau bosibl.

Ond mae hefyd, fel y dywedais, gan ddychwelyd at bwynt Lee Waters, yn ymwneud â sut yr ydym ni’n sicrhau bod y manteision cystadleuol go iawn sydd gennym ni o bosibl yma yng Nghymru yn cael eu datblygu ac yn cael eu manteisio arnynt, ar gyfer ein budd economaidd, ond, unwaith eto, heb beryglu’r gwerthoedd yr ydym ni’n dymuno eu coleddu ynghylch y ffordd y caiff data cleifion eu defnyddio a sut yr ydym ni eisiau i'r gwasanaeth iechyd gael ei redeg.

O ran eich pwynt ynglŷn â gwerthuso datblygiadau newydd, byddwn yn gwneud yn siŵr bod proses werthuso briodol a thrwyadl, o ran comisiynu trwy Bwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru, ond hefyd, wrth i driniaethau a therapïau newydd gael eu datblygu, bydd angen i bob un ohonyn nhw fynd trwy broses i ddeall p’un a ydynt yn cynnig gwerth gwirioneddol am arian i ni fel trethdalwyr, am yr hyn yr ydym ni’n ei dalu amdano, ond hefyd i’r dinesydd unigol a'u dewisiadau triniaeth sydd ar gael iddyn nhw a'u gweithwyr gofal iechyd proffesiynol y byddant yn deall ac yn gwneud dewisiadau gyda nhw. Felly, bydd hynny’n dal i fod yn rhan o'r broses.

Nid oes unrhyw awgrym ein bod ni’n dilyn y trywydd o ddweud os daw hyn o feddygaeth fanwl yna bydd yr holl ddangosyddion eraill hynny ynglŷn ag effeithiolrwydd a chost yn cael eu diystyru—ni fyddant. Ond, mae'n mynd yn ôl at y pwyntiau yr oedd Rhun ap Iorwerth yn eu gwneud. Ceir potensial i arbed arian yma, a photensial i gael enillion iechyd gwirioneddol, ond, mae angen i ni ddeall bob amser, pan fydd yr arwyddion hynny ar gael i ni bod gennym ni opsiwn triniaeth posibl newydd, sut rydym ni’n ei werthuso’n briodol i wneud yn siŵr nad ydym ni’n cynhyrfu ein hunain ac yn gwario llawer o arian mewn ffordd nad yw’n ddoeth nac yn ddarbodus.

Ac, ar eich pwynt ehangach am y diwydiant fferyllol, rwy'n credu fy mod i wedi ceisio gwneud hyn mewn ymateb i'r pwyntiau a wnaed gan Lee Waters. Ceir sgwrs aeddfed i barhau i’w chael a ddylai arwain at wahanol ddewisiadau buddsoddi, buddsoddi mewn gwahanol rannau o Gymru, lle mae manteision gwirioneddol i’w cael—felly, cyfle economaidd gwirioneddol, manteision iechyd gwirioneddol, a maes lle rwy’n grediniol iawn fod gan Gymru stori dda i'w hadrodd, ac rwy’n gobeithio, yn y dyfodol, y byddwn ni’n adrodd ar gynnydd gweithredol a gwirioneddol y byddwn yn parhau i’w wneud gyda ac ar ran dinasyddion a'r gwasanaeth iechyd yma yng Nghymru.