7. 7. Datganiad: Y Diweddaraf ynglŷn â Band Eang Cyflym Iawn

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:38 pm ar 13 Mehefin 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 5:38, 13 Mehefin 2017

(Cyfieithwyd)

Wel, dyna restr eithaf cynhwysfawr o bethau. Anfonwyd dogfen ymgynghori allan, yr wyf yn gobeithio bod yr holl Aelodau wedi’i derbyn, ac mae dolen y we ynddi i fap rhyngweithiol. Os byddwch yn mynd at y map, ac rwy’n gobeithio y bydd o leiaf rhai Aelodau wedi cael cyfle i wneud hynny’n barod, byddwch yn gallu gweld eich bod yn gallu mynd i lawr at lefel eiddo unigol. Ac mae eicon ar ben pob eiddo unigol sy'n dweud yr hyn yr ydym yn meddwl sy’n digwydd yn yr adeilad penodol hwnnw. Felly, dylech fod yn gallu gweld a yw'n sgwâr, yn driongl neu ddot coch, neu beth bynnag, ac mae allwedd ar hyd yr ochr sy'n dweud wrthych beth y mae’r symbolau hynny yn ei olygu: mwy nag un darparwr, dim ond un darparwr, dim ond diwifr, ac yn y blaen. Rydym yn awyddus iawn, iawn i sicrhau bod yr wybodaeth mor gywir ag y bo modd, felly byddem yn wir yn hoffi cael ymgynghori mor eang ag y bo modd ar hynny. Felly, ar gyfer y rhai ohonoch sydd ag etholwyr sydd wedi ysgrifennu ataf, neu os ydych wedi ysgrifennu ataf ynghylch grwpiau o bobl neu gymunedau, byddwn i'n ddiolchgar iawn pe byddech yn edrych ar y mapiau i sicrhau bod yr wybodaeth yn cyfateb i’r hyn a ddeallwch chi i fod yn wir.

O ran rhai o'r cwestiynau eraill, ar y nifer o eiddo, mae’r ymrwymiad cytundebol ar gyfer BT yn ymwneud â nifer yr eiddo; nid oedd erioed yn ganran. Y ganran a nodwyd yn 2011 oedd canran yr eiddo a oedd ar gael yng Nghymru yn 2011. Hynny yw, yn eithaf clir, mae llawer mwy o eiddo wedi eu hadeiladu ers 2011 hyd at nawr, felly fyddech chi byth wedi disgwyl i’r nifer aros yr un fath. Yn wir, dyna un o'r materion y mae sawl un o Aelodau yn y Siambr wedi tynnu sylw ato, oherwydd bod cryn drafod yn yr adolygiad marchnad agored ar y mater o eiddo newydd eu hadeiladu wedyn. Doedden nhw ddim wedi eu cynnwys, ac mae hynny wedi bod yn broblem barhaus, ac rwy'n disgwyl gorfod mynd i'r afael â hynny.

Y peth arall yw bod y ffordd y mae'r gwaith mapio wedi ei wneud yn llawer mwy cywir. Rwyf wedi gwirio ardal fy etholaeth i y bore ’ma, dim ond o ran diddordeb, a gallwch weld yn syth mai cerfluniau yw rhai o'r adeiladau a nodwyd, er enghraifft, ac rwy'n eithaf siŵr na fydd angen iddynt gael eu galluogi â band eang. Mae eraill: mae cronfa ddŵr wedi’i nodi yn fy etholaeth i, nad wyf yn credu sydd angen band eang, er y gallwn i holi Dŵr Cymru i weld a oes ganddynt ryw fath o wasanaeth a allai fod ei angen yn y gronfa ddŵr ac yn y blaen. Felly, mae'r gwaith mapio yn llawer mwy cywir nag yr oedd yn 2011, ond nid yw mor gywir ac yr hoffem, a byddem yn ddiolchgar iawn i gael gwybodaeth yn ôl gennych chi am gywirdeb hynny, neu fel arall. Er enghraifft, does dim pwynt i ni geisio mynd yr holl ffordd i fyny llwybr at ysgubor os nad oes neb yn byw ynddo mewn gwirionedd.

Mae hynny'n mynd â fi at y peth nesaf, sef ein bod wedi buddsoddi llawer iawn mwy o arian i ysgogi galw. Mae'r gyfradd sy’n manteisio ar y cynllun ar hyn o bryd oddeutu 35 y cant. Yn ôl amcangyfrif BT, fel y gwyddoch, roedd yn 21 y cant, ac rydym yn cael rhannu enillion am bopeth dros hynny. Mae’n rhywle rhwng 31 a 38 y cant, ond y cyfartaledd yw tua 35 y cant ar hyn o bryd, ac fel y byddech yn disgwyl, mae hynny'n mynd i fyny drwy'r amser. Mae'n fwy ynghylch ffeibr i'r cabinet na ffeibr i'r eiddo ar hyn o bryd, ond mae hynny oherwydd mai dim ond yn ddiweddar yr aed ati o ddifrif i gynyddu adeiladu ffeibr i'r adeilad. Felly, rydym yn hapus iawn bod y niferoedd sy'n manteisio ar y cynllun yn fwy na'r terfyn a osododd BT, gan ein bod yn cael ennill cyfran dda o hynny, ond yn amlwg, po uchaf y mae’n dringo, y mwyaf o arian yr ydym yn ei gael, ac felly byddwn i'n fwy nag awyddus i siarad â chi i gyd am ffyrdd yr ydych yn meddwl y gallwch chi ysgogi galw yn eich ardaloedd lleol. Rydym yn ceisio gwneud hynny yn genedlaethol. Rwy'n ysgrifennu at bob eiddo unigol sydd â chyflymder uchel iawn yn gofyn iddynt fanteisio arno ac yn y blaen.

Mae gen i ddiddordeb mawr mewn edrych ar gymunedau o ddiddordeb, yn ogystal. Mae gennym ddalen gwbl wag yma a byddwn wir yn ddiolchgar iawn i'r ACau a fyddai'n dod yn ôl ataf ynghylch hyn. A ddylem ni geisio targedu'r holl ffermwyr sydd ar ôl? A ddylem ni geisio targedu'r holl fusnesau sydd ar ôl? A ddylem geisio targedu dim ond y bobl hynny sy'n dangos i ni y byddent mewn gwirionedd yn ei brynu? Bydd rhai o'r adeiladau hyn yn ddrud iawn i'w cyrraedd. Byddai'n drist i wario'r arian i’w gael atynt, dim ond i ddarganfod nad oes gan berchennog y tŷ unrhyw fwriad o gwbl i fanteisio ar y cynnig. Mae'n ymgynghoriad gwirioneddol agored, nid wyf i wir yn gwybod sut y dylem ei flaenoriaethu. Rydym yn annhebygol o gael cebl ffeibr i bob adeilad yng Nghymru. Yn amlwg, byddai hynny'n rhy ddrud i rai, felly bydd yn rhaid i rai gael technoleg amgen. Bydd y cynllun talebau yn parhau i fod ar gael i'r bobl hynny sy’n annhebygol iawn o gael band eang ffeibr byth. Rwy'n ofni, os ydych yn byw 14 milltir i fyny llwybr a chi yw'r unig adeilad yno, mae'n annhebygol o fod yn effeithlon yn economaidd i ni wneud hynny—yn ôl pob tebyg byddwn yn cynorthwyo gyda lloeren neu rywbeth tebyg.

Felly, rwyf wir yn gofyn i chi beth yw'r ffordd orau o wneud hyn mewn gwirionedd. Os oes gennym gymunedau cyfan a hoffai gael diwifr, er enghraifft—felly byddent yn hoffi cael band eang wedi’i ddarparu i ganolfan gymunedol, ac yna gallai'r pentref neu’r gymuned gyfan gael ei gynnwys gan signal diwifr yn hytrach na gwifrau i bob eiddo—rydym yn hapus iawn i ystyried hynny. Mae'n un o'r rhesymau pam yr ydym wedi addasu’r cynllun talebau, fel y gall cymunedau wneud cais gyda’i gilydd i wneud hynny. Fel y gwyddoch, mae'n unigol ar hyn o bryd. Mae addasiadau eraill—Russell, soniasoch am y peth gwibgyswllt; rydym yn gwybod bod rhai busnesau nad ydynt eisiau mynd yr holl ffordd at 100, ond mae angen mwy na 30 ac yn y blaen. Mae Hefin David, mewn gwirionedd—nid yw yn y Siambr—wedi codi hynny gyda mi sawl gwaith, fel yr ydych chi, ac fel y mae David Rees. Yn amlwg, mae llawer o fusnesau eisiau’r cynnyrch canolig hwnnw yr ydym yn edrych arno. Felly, mae yna lawer o bethau y gallwn ni eu gwneud.

O ran materion capasiti yn y rhwydwaith, nid ydym yn talu BT pan fydd y cabinet yn cael ei basio, rydym yn eu talu pan fydd eiddo unigol yn cael eu pasio. Maent yn cael eu talu fesul nifer o eiddo. Felly, os ydych chi’n credu ein bod wedi derbyn eiddo, ac, mewn gwirionedd, nad ydynt yn ei gael, gadewch i mi wybod oherwydd gallwn addasu hynny yn ôl. Ond rwy’n eich sicrhau, mae’n ymwneud ag eiddo unigol. Nid wyf yn dweud, 'mae Cabinet 16 wedi cael ei alluogi, ac felly mae’r holl eiddo sy'n gysylltiedig ag ef yn cael band eang cyflym iawn’, oherwydd yn sicr nid yw hynny’n wir.