Part of the debate – Senedd Cymru am 5:56 pm ar 13 Mehefin 2017.
Diolch i chi, Llywydd. Diolch i chi am eich datganiad. Rwyf braidd yn bryderus, mewn gwirionedd, o glywed nifer yr eiddo—doeddwn i ddim wedi sylweddoli y byddai’n nifer mor uchel—a fydd y tu allan i'r cynllun presennol. Mae llawer o'r eiddo hynny, fel y gwyddoch o'n gohebiaeth yn y gorffennol, yn fy etholaeth i. Mae rhai ohonynt yn talu drwy'u trwyn, a dweud y gwir, am wasanaethau band eang lloeren, sydd yn ddrud iawn, iawn ac yn eithaf annibynadwy ar gyfer y teuluoedd penodol hynny. Felly, rydym yn wynebu’r anfantais ddigidol hon, ac rwy'n bryderus iawn ynghylch hynny. Rydych wedi rhoi’r ymrwymiad hwn i gael golwg ar y system talebau gwibgyswllt i fusnesau. Gwn fod gennym gynllun Mynediad Band Eang Cymru, sydd hefyd yn annog manteisio ar y cyflymder uchaf. Nid ydych wedi dweud pa un a ydych yn ystyried edrych eto ar sut y mae hynny’n gweithredu ac nid ydych chi wedi dweud a ydych yn barod i edrych ar ganiatáu i bobl a oedd ymysg y cyntaf i elwa ar y cynllun hwnnw, efallai bump neu chwe blynedd yn ôl, pan oedd y meini prawf ond yn caniatáu ar gyfer cael hyd at 2 Mbps, ac a all y bobl hynny ailymgeisio yn awr o dan y cynllun newydd er mwyn manteisio ar y cyflymder uwch allai fod ar gael. Efallai y gallech wneud sylwadau ar hynny.
Nodais hefyd gyda diddordeb eich cyfeiriad at y ffaith bod rhai tirfeddianwyr wedi bod yn rhwystrol. Mae hyn yn esgus rheolaidd a glywaf gan BT Openreach, ond wrth gwrs bob tro rwy'n gofyn iddynt pa dirfeddianwyr, ni allant ddweud wrthyf. Mae hyn oherwydd, a dweud y gwir, ei bod mewn rhai achosion yn ddim ond esgus, ac nid oes mewn gwirionedd unrhyw rwystrau o gwbl gan dirfeddianwyr lleol. Yn wir, pan wyf wedi gofyn iddynt fanylu ar hyn yn fy etholaeth fy hun, mae wedi bod yn eithaf amlwg na fu problem o gwbl gyda pherchnogion tir; nid ydynt wedi trafferthu gwneud digon o ymdrech i gysylltu â nhw neu eu hasiantau tir.
Dim ond un pwynt olaf hefyd: soniasoch am yr hawliau datblygu a ganiateir sydd gan lawer o'r cwmnïau cyfleustodau eisoes. Wrth gwrs, mae'r system gynllunio wedi ei datganoli yn llwyr yma yng Nghymru. Does dim rheswm o gwbl pam na allai Llywodraeth Cymru ymestyn hawliau datblygu a ganiateir i weithredwyr telathrebu. Rwy'n gobeithio'n fawr y byddwch chi’n gwneud hynny, er mwyn inni oresgyn rhai o'r problemau hyn. Mae hyn yn rhywbeth a ddylai fod wedi digwydd flynyddoedd lawer yn ôl, a dweud y gwir, ac ni ddylem fod yn dal i siarad am y pethau hyn heddiw. Yr hyn yr ydym ei angen yw rhywfaint o weithredu ar y cyd ar hyn, os yw ein hetholwyr—pobl fel fy rhai i ym Moelfre a Llanarmon yn Iâl a lleoedd eraill—yn mynd i gael mynediad at y mathau hyn o wasanaethau, sydd a dweud y gwir yn wasanaethau sylfaenol yn awr, yn enwedig ar gyfer busnesau, ond nid busnesau yn unig, ar gyfer teuluoedd hefyd, o ran eu systemau adloniant a'r cyfleoedd dysgu y mae’r rhyngrwyd yn eu darparu.