Rwy'n credu, ar y pwynt olaf, y dylech ddilyn y dystiolaeth wyddonol—byddwn i’n cymeradwyo hynny. Rwy'n credu ei bod braidd yn rhyfedd bod Aelod yn dyfynnu’r angen i ddilyn tystiolaeth wyddonol ac yna’n taflu rhywbeth i’r ddadl nad yw wedi ei archwilio gan y pwyllgor yn sicr, nac, fe ymddengys, gan Lywodraeth Cymru. Ond, fel y dywedais i, mae’n rhaid cymryd tystiolaeth o ddifrif pan fo'n gadarn.

Rwy'n croesawu'r ffaith bod targedau wedi’u gosod. Rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn, ein bod yn gosod targed cenedlaethol ac wedyn bod gennym dargedau interim ar gyfer y tri rhanbarth. Rwy’n credu ei bod yn bwysig ein bod ni’n pwysleisio, yn y ddau ranbarth nad ydyn nhw, yn anffodus, yn agos iawn at statws heb TB, y gwneir pob ymdrech yn ystod cyfnod y targed, ac na fyddwn yn ildio. Rydym ni wedi penderfynu cael Cymru heb TB buchol. Felly, rwy’n credu bod angen sicrwydd arnyn nhw gan fy mod yn credu bod rhai o’r farn os bydd y gogledd yn cael ei dynodi yn ardal heb TB, yna bydd y mater yn colli ei bwysigrwydd ar sail Cymru gyfan. Rwy'n gwybod nad dyna yw eich bwriad, ond mae'n rhywbeth sy'n cael ei grybwyll gan undebau’r ffermwyr er enghraifft, felly mae angen i ni gadw hynny mewn cof.

Credaf ei bod yn briodol trapio, profi, a chael gwared ar foch daear wedi'u heintio mewn ardaloedd risg uchel. Yn sicr, byddai'n benderfyniad rhyfedd ar y naw o ran lles anifeiliaid i ryddhau’r moch daear hynny yn ôl i'r gwyllt os ceir eu bod yn heintus iawn. Felly, rwy’n credu bod hwn yn ddull priodol. Daeth y pwyllgor o hyd i dystiolaeth yn hyn o beth, yn Lloegr ond hefyd ledled y byd, fod rhywfaint o ymwared yn briodol yn y gronfa bywyd gwyllt, ac, unwaith eto, rydym yn agored i'r dystiolaeth bob amser.

Rwy'n credu bod angen monitro a gwerthuso’r strategaeth newydd yn effeithiol. Edrychodd y pwyllgor ar hynny’n fanwl iawn ac rwy’n croesawu'r ffaith eich bod yn mynd i wneud datganiadau rheolaidd, blynyddol o bosibl—nid ydych wedi penderfynu hynny eto—ac rwy'n credu ei bod yn beth priodol i'r Cynulliad ddychwelyd ato ar y sail honno hefyd.

A gaf i ddweud, am iawndal digonol, rwy'n credu mai un ffordd y gallwn ymateb i'r drychineb hon, mewn gwirionedd—os edrychwch chi ar fap o ledaeniad TB yn y 1960au ac yn edrych ar y sefyllfa yn awr, mae’r clefyd wedi lledaenu yn ofnadwy dros y cyfnod hwnnw. Ond, un peth y gallem ni ei wneud, wrth i ni symud ymlaen tuag at statws heb TB, yw gwella ansawdd y stoc, ac yn hyn o beth mae bridio pedigri yn bwysig. Felly, byddwn yn gofyn i chi ystyried hynny’n ofalus iawn, gan fod hynny wedi’i godi’n benodol gyda ni yn y pwyllgor.