Diolch, Llywydd, ac rwy’n falch i gynnig hwn ac i siarad ar y ddau gynnig, ac i egluro bod cymeradwyo’r Rheolau Sefydlog a’r protocol cysylltiedig heddiw yn y Cyfarfod Llawn yn ffrwyth llafur a gychwynnwyd gan Bwyllgor Cyllid y pedwerydd Cynulliad. Mae datganoli pwerau cyllidol wedi golygu newid proses y gyllideb, gan olygu y byddwn ni fel y Cynulliad yn ystyried sut mae Llywodraeth Cymru yn codi peth o’r arian mae’n bwriadu ei wario gyda’r pwerau trethi newydd.

Cynhaliodd y pwyllgor blaenorol ymchwiliad a nododd yr arferion gorau o ran craffu ar y gyllideb. O ganlyniad i gyhoeddi’r adroddiad hwnnw, mae swyddogion y Cynulliad a Llywodraeth Cymru wedi bod yn gweithio’n agos i ddatblygu proses newydd ar gyfer craffu ar y gyllideb sy’n dderbyniol ac yn ymarferol i’r ddwy ochr. Dylai proses newydd y gyllideb sicrhau gwaith craffu manylach, a mwy o amser ar gyfer gwaith craffu gan y Pwyllgor Cyllid a’r pwyllgorau polisi fel ei gilydd.

Dylai’r amser ychwanegol hwn alluogi’r Pwyllgor Cyllid i ystyried manylder strategol y gyllideb ddrafft. Rwyf am i ni ar y Pwyllgor Cyllid ystyried: dyraniadau gwariant cyffredinol; sut y caiff y cynigion gwariant eu hariannu, fel y symiau o’r grant bloc, trethiant, benthyca, cyllid preifat, cyfryngau dielw ac unrhyw ffynonellau eraill; lefel y benthyca cyfalaf a dyled; y rhesymeg dros lefelau trethiant; ystadegau, gwaith dadansoddi, a rhagolygon economaidd y mae’r Llywodraeth yn eu defnyddio wrth baratoi ei chyllideb; ac, wrth gwrs, raglen neu ddylanwad Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

Mae rôl y pwyllgorau polisi wrth graffu ar y gyllideb ddrafft yn bennaf yn nwylo pob un o’r pwyllgorau unigol. Ond mae’r broses hon yn caniatáu mwy o amser ar gyfer gwaith craffu gan y pwyllgorau polisi, a’r gobaith yw y bydd hyn yn golygu bod modd cymryd tystiolaeth gan randdeiliaid, a bod pob pwyllgor yn gallu cyflwyno’i adroddiad ei hunan. Hefyd, mae pwyllgorau bellach yn gallu awgrymu newidiadau i gynlluniau gwariant, a gallant awgrymu ffyrdd o ariannu’r cynlluniau hyn drwy drethiant a benthyca.

Rhaid gweld yn awr sut mae’r broses newydd yn gweithredu. Ond bydd angen i ni ystyried sut y gall y Pwyllgor Cyllid gadw ei rôl oruchwylio, a sut y gall pwyllgorau gydweithio i ymgysylltu yn well â’r cyhoedd ym mhroses y gyllideb.

Wrth wneud argymhellion ar gyfer proses newydd y gyllideb, aeth Pwyllgor Cyllid y pedwerydd Cynulliad ar ymweliad â’r Alban i weld y broses yno ar gyfer craffu ar y gyllideb ddrafft. Mae’n addas iawn felly bod y Pwyllgor Cyllid presennol, y pumed Cynulliad, newydd fod ar ymweliad â’r Alban yr wythnos diwethaf i gwrdd â’n chwaer bwyllgor yno a thrafod ei broses ar gyfer y gyllideb.

Argymhellion Pwyllgor Cyllid y pedwerydd Cynulliad oedd y dylem ni fel Cynulliad newid y broses gyllideb i un ddeddfwriaethol, ond nad oedd hynny, wrth gwrs, yn bosib bryd hynny. Nawr, wedi i’r Ddeddf Cymru fwyaf diweddar gael Cydsyniad Brenhinol, mae gan y Cynulliad hwn y cymhwysedd erbyn hyn i symud i broses ddeddfwriaethol. Mae’r ymweliad â’r Alban wedi cadarnhau fy marn i mai dyma yw’r cam nesaf y dylem fod yn ei gymryd yng Nghymru, a bydd y Pwyllgor Cyllid yn cychwyn ymchwiliad yn fuan a fydd yn ystyried sut y bydd hyn yn gweithio a phryd y dylem fod yn ystyried symud i broses ddeddfwriaethol lawnach.

Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi gweithio tuag at ddatblygu proses newydd y gyllideb—y Pwyllgor Cyllid presennol, wrth gwrs, ond y pwyllgor blaenorol yn ogystal, Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid, ac, wrth gwrs, Jane Hutt fel y Gweinidog blaenorol. Hefyd, hoffwn ddiolch i’r swyddogion yma, ac yn Llywodraeth Cymru, am weithio mor galed y tu ôl i’r llenni i lunio’r cynigion hyn.

In short, Presiding Officer, these new arrangements allow all committees to spend a great deal more time—up to eight weeks—looking at the draft budget of the Welsh Government, preparing financial reports on that draft budget. And I hope that this will empower the Assembly to hold the Government to further account.