Rydym yn canmol pwyllgor arall yr wythnos hon, felly, Suzy—mae yna thema’n ymddangos yma. Hoffwn ddiolch i’r Cadeirydd ac aelodau eraill y pwyllgor—y rhan fwyaf o aelodau’r pwyllgor—am gytuno i’r adroddiad hwn. Mae’n un o’r profiadau mwyaf boddhaus a gefais ers amser hir. Yn aml iawn, mae’n bosibl y byddwn yn mynd i ddigwyddiadau allgymorth lle y ceir nifer weddus o bobl yn bresennol, ond nid yw’n gymaint ag y gallem fod wedi’i ddisgwyl weithiau. Euthum i’r YMCA yn Abertawe ac roedd y lle’n orlawn o bobl—pobl yn disgyn allan drwy’r drysau am nad oedd digon o le iddynt ymuno â mi a Joyce Watson, a oedd yno ar ran y pwyllgor.

I mi, y peth mwyaf oedd eu bod am gael eu clywed a’u bod yn awyddus i wneud gwahaniaeth yn y wlad yr oeddent wedi’i chyrraedd, sef Cymru. Roeddent eisiau i ni wleidyddion ddeall eu bod yn haeddu cael y llais hwnnw a’u bod yn deilwng o’r llais hwnnw, a gwneuthum addewid o’r diwrnod hwnnw ymlaen y byddwn yn gwneud yn siŵr y byddwn yn ceisio eu cynrychioli hyd eithaf fy ngallu.

Y maes a oedd yn peri fwyaf o bryder iddynt yn y cyfarfod cyhoeddus arbennig hwnnw oedd tai. Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet, mewn gwirionedd, am fod mor flaengar—mae wedi caniatáu i mi gyfarfod â gweision sifil i drafod y materion penodol hyn. Rwyf wedi cyfarfod â chyngor Abertawe hefyd, ac maent wedi dweud wrthyf yn syth eu bod hwy hefyd, oherwydd y newidiadau ac argymhellion y pwyllgor, yn cyflwyno newidiadau i’r protocol ar gyfer archwilio adeiladau.

Ond yr hyn y gallem ei weld yn glir iawn oedd bod rhai o’r adeiladau roedd pobl yn byw ynddynt yn ofnadwy—yn gwbl ofnadwy. Ni ddylai neb orfod byw mewn adeiladau o’r fath, pa un a ydynt yn dod o Syria, neu o Irac neu o Aberfan—ni ddylent orfod byw mewn adeiladau yn y fath gyflwr. Felly, rwyf wedi cael cyfarfodydd wyneb yn wyneb gyda Clearsprings ar sawl achlysur bellach i wneud archwiliadau o gartrefi, ac maent yn newid eu harferion. Rwy’n credu ei bod yn bwysig ein bod yn gwneud yn siŵr fod yr argymhellion yn yr adroddiad yn cael eu clywed yn glir gan Clearsprings, a’u bod yn cael eu clywed gan Lywodraeth y DU pan fyddant yn bwrw ymlaen i adnewyddu’r contract hwnnw.

Mae angen i ni gael proses fonitro sy’n fwy llym; mae angen i ni gael hyfforddiant cydraddoldeb ar gyfer staff, oherwydd clywsom gan geiswyr lloches nad oeddent yn cael eu trin yn deg mewn llawer o achosion gan y rhai a ddôi i mewn i’w hadeiladau; ac mae angen i ni wneud yn siŵr fod yna weithdrefn gwyno annibynnol, os nad mecanwaith cwynion annibynnol. Roedd llawer o bobl yn teimlo’n anghyfforddus yn ffonio Clearsprings am mai hwy oedd y cwmni a oedd wedi bod yn fwyaf gelyniaethus tuag atynt wrth iddynt gyrraedd y DU. Rwy’n gobeithio bod y rheini’n bethau y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn bwrw ymlaen â hwy ac yn mynd ar eu trywydd.

Cawsom lawer o dystiolaeth hefyd gan y rhai a ddaeth i’r pwyllgor eu bod yn awyddus i ddatganoli’r cyfrifoldeb hwn i Gynulliad Cenedlaethol Cymru mewn gwirionedd, a byddwn hefyd yn gobeithio, felly, y byddai Ysgrifennydd y Cabinet yn gwthio i allu gwneud hynny. Gwn fod y sector tai yma’n dweud eu bod yn gymwys ac yn gallu gwneud hynny, felly pam na ddylid ei ddatganoli, pan fo gennym yr holl gyfrifoldebau tai eraill yma yn y lle hwn?

O ran meysydd eraill o ddiddordeb, roeddwn yn meddwl bod yr hyn a ddywedodd un seiciatrydd a ddaeth i roi tystiolaeth yn wirioneddol ddirdynnol. Dywedodd fod gan lawer o bobl ifanc a gyrhaeddodd y DU glefydau a drosglwyddir yn rhywiol. Roedd hyn, i mi, yn rhywbeth ofnadwy i’w glywed yn rhan o sesiwn dystiolaeth. Felly, nodaf eich ymateb yn dweud bod mwy o arian yn mynd tuag at CAMHS, ond beth y gallwn ei wneud yn benodol ar gyfer y bobl hyn, sydd wedi mynd drwy drawma na fyddwn byth yn gallu ei ddeall, ac wedi mynd drwy brofiadau na fyddwn byth yn gallu mynd i’r afael â hwy? Felly, pa hyfforddiant penodol y gallwch ei ddarparu ar gyfer swyddogion CAMHS a fyddai’n wahanol i’r ffordd y byddent o bosibl yn ymdrin â chyflyrau eraill yma yng Nghymru?

Mater arall i mi—mae gennyf gymaint ar yr agenda hon, fel y gallwch weld—rwyf wedi cyfarfod â cheiswyr lloches ac maent wedi dweud, ‘Ydw, rwyf am ddysgu Saesneg neu Gymraeg, ond rwyf am allu gwneud hynny mewn ffordd sy’n berthnasol i mi’. Felly, cyfarfûm â phlwmwr o Syria sy’n byw yng Nghastell-nedd, ac mae’n dweud, ‘Wel, rwyf am ddysgu Saesneg, ond rwyf eisiau gallu gwneud mwy na mynd i mewn i ystafell ac eistedd yno. Mae academia yn eistedd wrth fwrdd, mewn gwirionedd, yn codi ofn go iawn arnaf. Felly, a gaf fi ddilyn cwrs prentisiaeth mewn gwaith plymio neu offer trydanol, ond a gaf fi ddysgu Saesneg drwy’r cwrs penodol hwnnw?’ Dywedodd nad oes dim ar gael iddo allu gwneud hynny ar hyn o bryd. Felly rwy’n gobeithio bod hynny’n rhywbeth, unwaith eto, os nad yw wedi’i adlewyrchu’n uniongyrchol yn yr adroddiad—nawr fy mod wedi sôn amdano, y gallwch edrych arno ymhellach, Ysgrifennydd y Cabinet.

Yn yr amser sydd gennyf yn weddill, rwy’n credu ei bod yn bwysig ein bod yn mynd i’r afael â’r materion diwylliannol ac integreiddio. Rwy’n credu ei bod yn bwysig nad ydym yn gweld hyn fel cyfrifoldeb i’r ffoaduriaid yn unig i integreiddio yn ein plith; fod angen i ni newid ein hagweddau tuag at ffoaduriaid a cheiswyr lloches hefyd. Mae’n wirioneddol anffodus fod un aelod o’r pwyllgor wedi dosbarthu rhyw ddogfen nad oedd yn cynrychioli’r safbwyntiau a glywsom yn y pwyllgor. Rydym yn falch fel cenedl o groesawu ffoaduriaid, ac rydym yn falch o gefnogi’r ffoaduriaid hynny ac ni ddylem osgoi gwneud hynny.