Rwy’n croesawu'r cyfle i sefyll yma heddiw a chyfrannu at y ddadl. Weithiau, pan gaiff batiwr ei anfon allan i fatio, mae'n edrych o gwmpas y cae, dim ond i wneud yn siŵr ei fod yn gweld yr holl faeswyr, ac yna mae'n gwneud yn siŵr nad oes dim o'r gwglis yn ei ddal ar yr ochr anghywir. Yn y pen draw, rwy’n gobeithio gallu, yn amlwg, gwneud synnwyr o'r cytundeb a gynigiwyd ddoe yng nghyd-destun Cymru, ond, yn bwysig, yng nghyd-destun Prif Weinidog Cymru. Oherwydd rwy’n cofio, yr adeg hon y llynedd, pan oedd ef mewn sefyllfa leiafrifol, ac yn amlwg roedd yn cerfio cytundebau â'r Democratiaid Rhyddfrydol, ac yn amlwg Plaid Cymru, a gwelsom y llun cofiadwy ohono’n defnyddio ei hances i sychu ei lygaid, bron yn sychu’r dagrau i ffwrdd pan ddaeth y Siambr at ei gilydd ar y bleidlais a’i gwnaeth yn Brif Weinidog. A, heb amheuaeth, roedd y fargen a gafodd Kirsty Williams gan ein Prif Weinidog ni’n llawer mwy oherwydd y bleidlais honno. Eto i gyd, dro ar ôl tro, rydym wedi ceisio canfod beth mae’r cytundeb hwnnw wedi’i olygu, beth mae’r cytundeb hwnnw’n ei olygu a beth yn union yw trefniadau llywodraethu’r cytundeb hwnnw, a hyd yma, nid oes gennym ddim. Bedwar mis ar ddeg yn ddiweddarach, nid oes gennym ddim byd o gwbl.

Gwelsom, yn y concordat a lansiwyd gyda Phlaid Cymru am y cymorth yn ymwneud â chyllidebau, nad ymgynghorir â nhw, yn y pen draw, ar unrhyw beth, oherwydd gwelsom hynny yn ystod y cwestiynau i’r Prif Weinidog yr wythnos diwethaf ynglŷn â’r trefniadau Ewropeaidd a’r farchnad sengl. Nid oedd cytundeb rhwng y ddwy blaid, a heddiw yn y datganiad deddfwriaethol, yr ymateb gan Blaid Cymru oedd na fu ymgynghori â nhw o hyd. Felly, rydym mewn sefyllfa lle mae Llywodraeth leiafrifol yn San Steffan ar ôl yr etholiad cyffredinol. Rydym i gyd yn deall hynny. Rydym i gyd yn deall hynny, ond mae'r rhagrith sy'n dod gan y Prif Weinidog Llafur yn arbennig, yn hytrach na bod yn Brif Weinidog, yn golygu nad yw’n ddim mwy na sylwebydd gwleidyddol drud iawn—yn ôl pob tebyg y sylwebydd gwleidyddol drutaf yng Nghymru, byddwn yn awgrymu—oherwydd yn hytrach na chynnig atebion i faterion Cymru, mae'n ymddangos yr hoffai wneud sylwadau am bopeth nad yw o fewn ei reolaeth. A’r broblem go iawn yma yw beth—[Torri ar draws.] Y mater go iawn yma yw bod y wlad—[Torri ar draws.] Mae’r wlad—