Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Mae’n bleser gen i gyfrannu at y ddadl yma. Rydw i’n ddiolchgar iawn am y cyfle, hefyd, i ni gael trafod materion yn ymwneud ag addysg oedolion ac addysg yn y gymuned. Rydym ni wastad yn trafod ysgolion, prifysgolion, colegau, ac rydw i’n meddwl bod yna ddyletswydd arnom ni, efallai, i gywiro'r anghydbwysedd yna ychydig, ac mae’r ddadl yma heddiw yn gyfle i wneud hynny.

Wrth baratoi ar gyfer y ddadl yma, yr un peth a oedd yn fy nharo i oedd y ffaith bod oedolion yng Nghymru yn llai tebygol o gymryd rhan mewn addysg o’u cymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig. Mae yna nifer o resymau pam y dylem ni fod yn poeni am hynny, ond wrth gwrs rydym ni’n gwybod bod pobl yn byw yn hirach, bod demograffeg yn newid, bod patrymau gwaith yn newid. Rydym ni wedi clywed yn barod: treian o’r gweithlu am fod dros 50 oed ymhen ychydig o flynyddoedd. Mae gyrfa waith yn mynd yn hirach, a hefyd mae yna dueddiad i fwy a mwy o bobl i newid eu swyddi yn ystod eu gyrfa, ac i wneud hynny yn amlach. Ond yn rhy aml o lawer, wrth gwrs, mae dysgu gydol oes yn cael ei weld fel rhywbeth sy’n eilradd ei ystyriaeth, o’i gymharu, efallai, â strwythurau eraill o fewn y gyfundrefn addysg,

Yn yr oes sydd ohoni gydag ansicrwydd economaidd, wrth gwrs, a newidiadau strwythurol ym myd gwaith—ac mi glywom ni yn gynharach heddiw ynglŷn â’r impact mae awtomatiaeth yn mynd i’w gael ar y byd gwaith hefyd—mae’n gynyddol bwysig bod gan Gymru weithlu hyblyg sy’n gyson yn dysgu sgiliau newydd ar gyfer cyflogaeth, wrth gwrs, ac ar gyfer moderneiddio arferion gweithio. Mae’r Llywodraeth, wrth gwrs, yn gweithredu ar bolisi o greu miloedd o brentisiaethau ar gyfer pobl o bob oed, ac mae hynny’n bolisi y mae Plaid Cymru, wrth gwrs, wedi ei gefnogi ac yn ei gefnogi. Ond mae’n rhaid inni, efallai, roi yr un pwyslais hefyd, rydw i’n meddwl, ar sicrhau chwarae teg ar gyfer addysg gydol oes yn ogystal.

Nawr, mae yna lu o fuddiannau. Rydym ni wedi clywed am rai ohonyn nhw, wrth gwrs, yn deillio o addysg gydol oes: buddiannau economaidd, yn amlwg, a rhai cymdeithasol, buddiannau o safbwynt iechyd a lles i unigolion. Ond yr hyn rydw i’n meddwl sydd yn gorwedd o dan hynny i gyd yw’r angen i greu diwylliant o ddysgu parhaus yng Nghymru, cryfhau y diwylliant hwnnw, ac wrth feddwl am addysg, nid jest meddwl am ysgolion, prifysgolion, colegau, ond llawer mwy o bwyslais ar addysg anffurfiol, ac fel yr ydym ni’n ei wneud yn y ddadl yma, ar ddysgu gydol oes, addysg gymunedol ac yn y blaen.

Mae’n drafodaeth, wrth gwrs, rydym ni’n ei chael ar hyn o bryd yng nghyd-destun y sector addysg yng Nghymru, a’r drafodaeth ynglŷn â datblygiad proffesiynol parhaus y gweithlu addysg. Mae’r dyddiau pan oeddech yn cael eich cymhwyster dysgu ac wedyn rhyw bedwar neu bum diwrnod y flwyddyn o hyfforddiant i finiogi rhai o’ch sgiliau chi—mae’r dyddiau yna wedi mynd. Ac mae e’r un mor wir, wrth gwrs, ym mhob sector arall. Gyda’r oes yr ydym ni ynddi o newidiadau technolegol, mae’n bwysig bod y gweithlu yn hyblyg ac yn cadw i fyny gyda’r newidiadau hynny.

Felly, os ydym ni am drawsnewid yr economi yng Nghymru, os ydym ni eisiau manteisio yn llawn ar y cyfleoedd hynny, ac os ydym ni am arddangos yr arloesedd a’r hyblygrwydd sy’n nodweddu economïau ffyniannus ar draws y byd yma, yna mae angen gweithlu a phoblogaeth ehangach hefyd sydd yn uwch-sgilio yn barhaus. I wneud hynny, wrth gwrs, mae’n rhaid edrych y tu hwnt, efallai, i’r meysydd yna lle’r ydym ni wedi edrych arnyn nhw yn draddodiadol. Ond mae angen newid y diwylliant, fel yr oeddwn i’n ei ddweud, er mwyn sicrhau ein bod ni yn cyrraedd y nod hwnnw.

I bobl hŷn, wrth gwrs, yn enwedig efallai pobl sydd wedi ymddeol, mae cael gafael ar gyfleoedd cyson i ddatblygu a dysgu sgiliau newydd yn elfen hanfodol ar gyfer sicrhau bod eu hiechyd nhw, eu hannibyniaeth nhw a’u llesiant nhw yn parhau. Mae llawer o bobl hŷn yn cymryd rhan mewn addysg i oedolion er mwyn cael cyswllt cymdeithasol, er mwyn gwella gweithgarwch corfforol, ac er mwyn cadw meddyliau yn siarp, ac mae hynny yr un mor bwysig a’r un mor ddilys, wrth gwrs, ag unrhyw reswm arall. Felly, mae buddsoddi mewn addysg i oedolion yn fuddsoddiad sydd nid yn unig yn dwyn buddiannau economaidd, ond hefyd, yn bwysicach, i gymdeithas yn ehangach.

O safbwynt gwelliant Plaid Cymru, wrth gwrs rydym ni yn annog y Llywodraeth i gadarnhau ei chynigion ar gyfer cymorth i fyfyrwyr a chyllido addysg uwch yn benodol cyn gynted ag y mae hynny yn rhesymol ymarferol, oherwydd mae is-gangellorion yn dweud wrthyf i y bydd yna bobl ifanc a bydd yna bobl angen penderfynu y mis Medi yma beth y byddan nhw’n ei wneud y mis Medi dilynol, ac maen nhw angen gwybod beth fydd natur y gefnogaeth ariannol a fydd ar gael. Mae’r sefydliadau hynny eu hunain hefyd, wrth gwrs, angen gwybod, oherwydd mae yn hinsawdd anodd iddyn nhw weithredu ynddi, yn ariannol, ac mae angen y sicrwydd hirdymor yna. Diolch.