Diolch yn fawr, Llywydd. Mae llawer yng nghynnig Plaid Cymru y gallwn gytuno ag ef, a’r rheswm pam y rhoesom ‘dileu popeth’ yn ein gwelliant yw oherwydd mai dyna beth y mae Plaid Cymru bob amser yn ei wneud pan fydd yn ceisio gwella ein cynigion. Felly, rwy’n ofni ein bod yn talu nôl iddynt drwy wneud yr un peth. Ond nid ydym erioed wedi llwyddo eto i gael gwelliant wedi’i basio. Felly, rwy’n credu mai bygythiad braidd yn ffug i Blaid Cymru yw hwn. Rwy’n canmol y ddogfen a gynhyrchodd Siân Gwenllian, ‘Cyrraedd y Miliwn’, y credaf ei fod yn gynllun a strategaeth hynod o ddiddorol, eang a chynhwysfawr ar gyfer cyflawni’r hyn y credaf ei fod yn nod cyffredin i bob un ohonom yn y Cynulliad hwn. Rwyf wedi bod yn gefnogwr cadarn i uchelgais Llywodraeth Cymru i gael miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050, ac rwyf wedi dweud yn aml fy mod yn meddwl bod y Gweinidog dysgu gydol oes wedi hybu’r polisi hwn yn effeithiol iawn gyda’r sensitifrwydd sy’n nodwedd fwyaf amlwg ynddo. Ac rwy’n meddwl—[Torri ar draws.] Na, roedd wedi’i olygu’n garedig yn yr achos hwn. Rwy’n credu mai ymagwedd gyffredinol y Llywodraeth tuag at y pwnc hwn yw’r un gywir.

Er fy mod yn cytuno â llawer iawn o’r hyn sydd yn y ddogfen hon, mae un neu ddau o bethau’n peri pryder i mi. Yn benodol, mae un ohonynt yn cael ei grybwyll yn y cynnig ei hun ar ymestyn safonau’r Gymraeg i’r sector preifat. Er fy mod yn cytuno, ar gyfer cwmnïau telathrebu a banciau a chwmnïau mawr o’r math hwnnw, fod ganddynt y seilwaith i allu ymdopi â’r beichiau ariannol a gweinyddol ychwanegol y bydd hynny’n eu creu, mae’n stori wahanol iawn, wrth gwrs, i fusnesau llai. Felly, mae angen i ni gael mwy o fanylion yn yr elfen honno o’r cynnig cyn y gallem ei gefnogi. Felly, rwy’n cydymdeimlo’n fras â nod Plaid Cymru hyd yn oed yn hynny o beth, ond rwy’n credu bod angen inni gael mwy o gnawd ar yr esgyrn cyn y gallwn ei gefnogi.

Diben ein gwelliant oedd tynnu sylw at yr hyn y credaf ei bod yn egwyddor sylfaenol o bolisi mewn perthynas ag addysg, y dylid rhoi’r ystyriaeth lawnaf sy’n bosibl i ddymuniadau rhieni. Nawr, rwy’n cytuno y gallai hynny, mewn rhai achosion, wrthdaro yn erbyn amcanion eraill y cytunwn yn eu cylch. Ond yn y bôn, nid ein plant ni yw’r plant sy’n destun y ddadl hon—o ran addysg, beth bynnag; plant eu rhieni ydynt, ac mae Deddf Addysg 1996, cyn datganoli rhaid cyfaddef, a nodai rwymedigaeth gyfreithiol y Llywodraeth, yn dweud bod disgyblion i gael eu haddysgu’n unol â dymuniadau rhieni. Yn amlwg, mae hynny cyn belled ag sy’n bosibl yn weinyddol. Nid yw’n bosibl parchu dymuniadau rhiant ym mhob achos, ond yn y bôn, dyna y dylem geisio ei wneud. Ac wrth gwrs, yn fy rhanbarth i, Canolbarth a Gorllewin Cymru, rydym wedi cael y ddau achos gwrthgyferbyniol yn y flwyddyn ddiwethaf, sef achos Llangennech yn Llanelli ac wrth gwrs, Ysgol Uwchradd Aberhonddu, ac rwy’n croesawu’n fawr y penderfyniad a wnaed gan yr awdurdod addysg ym Mhowys i barhau addysg cyfrwng Cymraeg yn Ysgol Uwchradd Aberhonddu. Cefnogais y rhieni yno oherwydd mai dyna roeddent ei eisiau. Yn yr un modd, cefnogais y rhieni yn Llangennech a oedd eisiau i benderfyniad gwahanol gael ei wneud mewn perthynas â newid y cyfrwng addysgu o’r Saesneg i’r Gymraeg yn ysgol gynradd Llangennech. Ac rwy’n credu mai’r ffordd ymlaen yw drwy berswâd, ac rwy’n credu y dylai hyn gael ei ariannu’n briodol. Rwy’n cytuno, unwaith eto, â’r rhan o’r cynnig a’r ddogfen hon y bydd y strategaeth iaith Gymraeg yn ddrud, ond rwy’n credu ei fod yn draul sy’n werth mynd iddo, oherwydd bod iaith yn ganolog i ddiwylliant cenedl, ac mae’n rhodd unigryw, na ellir, o’i cholli, ei hadfer heb yr anhawster mwyaf posibl. Felly, rwy’n meddwl ei bod yn werth inni wneud yr ymdrech fwyaf posibl er mwyn cyflawni’r amcanion hynny.

Ac mae llygedyn o obaith yn hyn, oherwydd, fel y dywed yr adroddiad, rhwng 2001 a 2011 tyfodd nifer y plant tair i bedair oed y cofnodwyd eu bod yn siaradwyr Cymraeg o 18.8 y cant i 23.3 y cant, ac mae angen i ni adeiladu ar hynny, ac rwy’n cymeradwyo’r amcan a nodwyd yn yr adroddiad o gynyddu’r ffigur hwnnw i 35 y cant o fewn cyfnod rhesymol, gan mai dyna’r ffordd y bydd yr iaith yn cael ei chynnal. Rwy’n gwybod o fy mhrofiad personol ei bod yn llawer anos dysgu iaith y tu hwnt i’r blynyddoedd cynnar, ac felly, mae’n hanfodol bwysig ein bod yn cymdeithasoli plant, fel y dywedodd Sian Gwenllian yn ei chyflwyniad i’r ddadl hon, mor gynnar â phosibl ac yn eu gwneud yn gyfarwydd â’r iaith yn reddfol. Dyna’r ffordd ymlaen.