Bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn cefnogi cynnig heddiw i nodi'r adroddiad interim gan yr adolygiad seneddol o iechyd a gofal cymdeithasol. Mae'r adroddiad interim yn cynnig digon i feddwl amdano. Mae'n nodi, gydag elfen o onestrwydd na chaniateir yn aml, maint yr her sy'n wynebu ein gwlad o ran sut yr ydym yn cynnal ac yn adnewyddu gwasanaeth iechyd cenedlaethol Cymru a'r sector gofal.

Mae'r panel wedi gwneud camau breision o ran siarad â defnyddwyr, cleifion, clinigwyr, arbenigwyr, rheolwyr ac—rwy'n ddiolchgar iawn am hyn—gyda ni wleidyddion. Er hynny, dim ond adroddiad interim yw hwn, ac rydym ni wedi trafod yr adroddiad interim hwn mewn pwyllgorau ac mewn datganiad Cyfarfod Llawn, felly nid wyf eisiau ailadrodd fy holl sylwadau blaenorol. Y gwir amdani yw bod angen cam 2 arnom. Bydd yr adroddiad terfynol, rwy’n gobeithio, yn rhoi awgrymiadau ynghylch sut y gallem ddatrys rhai o'r heriau mwy anodd eu trin. Mae rhai o'r heriau hyn yn amlwg, ac rwy’n pryderu na fyddwn ni o bosib yn ymdrechu i oresgyn yr heriau hynny oherwydd ein bod yn dal ein gwynt wrth aros am y ddogfen derfynol.

Hoffwn wybod pa feysydd, os o gwbl, a nodwyd gan yr adroddiad interim y mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi eu datblygu. Er enghraifft, rydym ni i gyd yn gwybod bod sector gofal Cymru yn fregus iawn. Nid yw'r gweithlu gofalwyr cyflogedig bob amser yn cael eu talu'n deg nac yn cael eu trin yn dda; nid yw hyfforddiant bob amser ar gael neu nid oes fawr ohono; mae trosiant staff yn uchel; rydym ni’n dibynnu’n helaeth iawn ar weithwyr dros dro; nid oes fawr ddim neu ddim dilyniant gyrfa ar gael i'r gofalwr cyflogedig; mae'r gofalwyr di-dâl wedi ymlâdd ac yn aml yn cael eu hanwybyddu; nid oes neb yn dod i gartref gofalwyr sydd ar ben eu tennyn ac sy’n dyheu am gefnogaeth, am seibiant, am gydnabyddiaeth. Mae'n broffesiwn sydd yn aml yn cael ei ystyried yn un heb sgiliau neu heb fawr o sgiliau, sef yr ergyd greulonaf un, oherwydd, mewn gwirionedd, mae gofalu am fod dynol arall yn mynd at hanfod ein dynoliaeth.

Mae'r adroddiad interim yn cydnabod y bregusrwydd hwn a’r diffyg sylfaen sgiliau. Clywodd yr adroddiad bod angen i ofalwyr anffurfiol ymwneud â chynllunio a datblygu'r gweithlu, bod angen inni gynyddu sgiliau a datblygu llwybr gyrfa. Y cwbl y mae’r casgliadau hyn ei wneud yw atgyfnerthu sefyllfa yr ydym yn ymwybodol ohoni ac y gallem ddechrau mynd i'r afael â hi nawr. Byddai gennyf ddiddordeb mewn cael gwybod, Ysgrifennydd y Cabinet, beth y gellir ei ddysgu. Wrth gwrs, yn y GIG, mae'r sefyllfa o bosib yn fwy anodd. Rydym ni i gyd yn gwybod am y mater recriwtio sy'n rhwystro darparu gofal o'r radd flaenaf yn gyson ac yn gynhwysfawr ledled Cymru. Gwyddom fod angen mwy o feddygon a nyrsys arnom ni a mwy o weithwyr gofal iechyd perthynol. Ond gadewch imi roi enghraifft arall i chi lle mae diffyg staff yn peri problemau. Mae gennyf e-bost gan ymgynghorydd amlwg ac mae e'n dweud,

Yr anhawster nawr yw na fydd gennyf neb yn gwneud fy ngwaith ysgrifenyddol yn y dyfodol rhagweladwy , sy'n golygu na allaf drefnu apwyntiadau na phrofion. Rwyf wedi bod heb ysgrifennydd gweithredol ers blwyddyn a hanner, ac nid oes unrhyw beth arall y gallaf ei wneud i’w cael i ddatrys hyn

Felly, oherwydd nad oes ganddo ei ysgrifennydd ei hun, ni all fynd ymlaen a gwneud ei swydd i eithaf ei allu. Mae'n anghynhyrchiol ac yn gostus. Felly, rydym yn talu llawer o arian i bobl ddeallus wneud tasgau cymhleth ac yna yn eu gwneud yn anghynhyrchiol. Mae'r unigolyn hwn yn dod o fwrdd iechyd yn y de, ond rwyf hefyd wedi cael y gŵyn hon gan glinigwyr ledled Cymru. Felly, i mi, mae gwir gryfder yr adroddiad hwn yn y gydnabyddiaeth o ymrwymiad a bwriad yr unigolyn o fewn y GIG a chydnabod yr anawsterau yn y system, ac mae hyn yn enghraifft dda o hynny.

Rwy'n falch bod y panel wedi nodi bod un o'r rhwystrau allweddol i weithredu newid yn llwyddiannus yn canolbwyntio ar y sut. Sut yr ydym ni'n llenwi'r bwlch rhwng polisïau da a mentrau lleol rhagorol? Sut yr ydym ni'n sicrhau bod llwyddiannau cychwynnol mewn ardaloedd lleol yn cael eu cynyddu a'u cymhwyso mewn modd cydlynol a chyson? Sut yr ydym ni'n edrych ar ddefnyddwyr mewn modd cyfannol gan roi sylw i salwch, tai a gofal diwedd oes? Mae hanes Llywodraeth Cymru yn gyforiog o adroddiadau a pholisïau nad ydynt wedi eu trosi’n llwyddiannus i weithredu ar y rheng flaen, a pham? Mae oherwydd y sut. Mae angen inni newid rhywfaint o’r diwylliant ynghyd â rhywfaint o’r arferion. Mae angen inni ddeall na ellir gweddnewid popeth yn llwyddiannus ar yr un pryd, ond bod angen bod yn ystyriol a rhoi prawf ar bethau. Mae angen fframwaith cydlynol a phobl fedrus arnom ni. Eto, nododd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, mewn adroddiad diweddar, nad oedd gan Gymru y gallu i fanteisio ar yr arferion arloesol yr ydym wedi'u datblygu.

Fel arfer mae'r ddadl ynghylch iechyd yn seiliedig ar nifer y staff rheng flaen, lleoliadau ysbytai neu ble mae'r gwasanaethau. Felly, roeddwn i'n falch o weld bod yr adroddiad interim yn herio diwylliant a phrosesau. Roedd yn nodi materion gydag aeddfedrwydd a hyblygrwydd, a sgiliau a hyfforddiant.  Nid yw’n ymwneud yn gyfan gwbl â pholisïau newydd, rhaglenni newydd a mentrau newydd, Gweinidog. Rwy'n credu bod yr adroddiad hwn yn gosod gweledigaeth a chynfas glân, ond mae'n rhaid i gam 2 ddarlunio’r manylion. Mae angen inni nodi'n glir y pethau hynny sy’n rhwystro newidiadau a llunio cynigion dychmygus i bontio'r bwlch rhwng syniad a gweithredu.