Mae deg y cant o'r holl ymyraethau gofal iechyd yn gysylltiedig â niwed; Nid yw 20 y cant o'r holl waith a wneir gan y gwasanaeth iechyd yn cael unrhyw effaith ar ganlyniadau—dyfyniad o'r adolygiad yw hwn, ac, er y gallai'r adolygiad hwnnw fod yn osgoi’r cwestiwn braidd yn anodd o sut y byddwn ni’n ariannu iechyd a gofal cymdeithasol yn y dyfodol, mae'n eithaf eglur o ran dangos ein bod ni, fel gwlad, yn gwario hanner ein grant bloc ar system sy'n cynhyrchu'r ystadegau hyn. Ac rwyf eisiau pwysleisio yma mai system yr wyf yn ei olygu, nid yr unigolion, oherwydd, fel Dawn, nid wyf eisiau i hyn fod yn bêl-droed gwleidyddol yn y dyfodol; mae'n llawer rhy bwysig. Ond rwy'n credu bod angen i Lywodraeth Cymru gydnabod nawr, mewn gwirionedd, na all craffu mewn modd egwyddorol ac adeiladol ar yr hyn y byddwn yn sôn amdano yn ystod yr ychydig flynyddoedd nesaf fod yn ddim byd ond cymorth yn y mater polisi anferthol hwn. Bydd ymddiriedaeth yn hanfodol yn y ddadl hon, a chredaf fod yr adolygiad seneddol—mae'n rhaid imi gymeradwyo Ysgrifennydd y Cabinet ar hwnnw—wedi bod o gymorth mawr wrth osod y sefyllfa ar gyfer hynny, oherwydd, yn fy marn i, nid Brexit fydd yn diffinio'r pumed Cynulliad hwn, ond cyflymder a dewrder ein hymateb i ofynion iechyd a gofal cymdeithasol. Ac mae'r ffaith bod angen i'r ymateb hwnnw fod yn gyflym ac yn ddewr yn brawf o'n haeddfedrwydd fel sefydliad, yn sicr, wrth i ni ystyried syniadau a allai fod yn anodd eu trafod, ond hefyd fel gwlad, wrth i ni ystyried syniadau a allai fod yn anodd eu clywed. Felly, credaf fod angen inni ddechrau paratoi pobl Cymru ar gyfer newid radical, lle mai nhw fydd yn chwarae’r brif ran.

Mae galw am newid diwylliant yn britho’r adroddiad hwn. Mae yna lawer yno ynglŷn â newid cydbwysedd cyfrifoldebau, ond yr un bwysig yw'r cydbwysedd rhwng yr unigolyn a'r wladwriaeth, fel y crybwyllodd Jenny, ac nid yw honno byth yn sgwrs gyfforddus yn y lle hwn. Mae'r adroddiad hwn yn sôn cryn dipyn am gydgynhyrchu. Dyna yr wyf i’n sôn amdano, ac mae honno, fel y dywed Jenny, yn bartneriaeth sydd, ynddo'i hun, angen gweld newid ym meddylfryd y boblogaeth, poblogaeth sydd, ar y cyfan, ar hyn o bryd wedi arfer gadael i weithwyr gofal iechyd proffesiynol wneud y penderfyniadau ynglŷn â’u gofal ar eu rhan. Nawr, mae brenin cydgynhyrchu yn eistedd y tu ôl i mi—Mark Isherwood—a gwn y bydd rhai ohonoch chi sydd wedi bod yma ers rhai blynyddoedd yn ddigon graslon i gydnabod y bu’n hyrwyddo'r egwyddor hon ymhell cyn ei hymgorffori mewn deddfwriaeth . Mae'n rhywbeth real, ac mae'r adroddiad hwn yn ein cyfeirio at fodelau lle mae gan yr unigolyn fwy o reolaeth dros y math o driniaeth a gaiff a chyfrifoldeb am benderfyniadau sy'n effeithio arno.

Mae ein poblogaeth yn mynd yn hŷn, a bydd mwy ohonom yn anffodus yn cyrraedd cam lle nad yw’r gallu meddyliol gennym ni mwyach, ac yna bydd angen gofal arnom ni na fydd gennym ni fawr o reolaeth bersonol drosto. I'r gweddill ohonom, mae gwasanaethau sydd wedi eu cyfeirio at ddinasyddion yn golygu arfer gwneud penderfyniadau a chymryd camau drosom ein hunain a’n hanwyliaid, heb weld hynny fel y wladwriaeth yn gwrthod helpu. Mae'r adroddiad hwn yn glir: roedd awydd i ddod i gytundeb amlwg gyda'r cyhoedd ar swyddogaethau a chyfrifoldebau priodol gwasanaethau ac unigolion, ond nid oes unrhyw ddiben bod 91 y cant o bobl yn credu eu bod yn gyfrifol am eu hiechyd eu hunain oni bai eu bod , mewn gwirionedd, yn ddigon hyderus a gwybodus i arfer y cyfrifoldeb hwnnw heb ofni cael eu hamddifadu. Ac mae'n sicr yn berthnasol o ran gwneud dewisiadau iach, rwy’n cytuno'n llwyr, ond mae hefyd yn berthnasol i'r modd y mae unigolion yn deall eu hanghenion a sut y maen nhw’n dod yn hyderus i wneud penderfyniadau am eu gofal, gan nad oes unrhyw ddiben ailgyflunio ein system tuag at gydgynhyrchu os ydym ni, fel poblogaeth, yn dal i gael ein rhaglennu i ymateb i unrhyw gwestiynau am ein gofal gyda 'Beth bynnag yw eich barn chi, Doctor'.

Ni all unrhyw system genedlaethol gynnig gwasanaeth personol, ond rydym ni'n mynd yn nes o lawer at hynny mewn system sy'n hwyluso, nid rhwystro rhywun sydd â'r hyder i ddweud, 'Rwy'n cael fy archwilio gan offthalmolegydd y stryd fawr pan fo’n gyfleus i mi, yn hytrach nag aros mewn clinig ymgynghorydd ar gyfer cleifion allanol’ ac, yn yr un modd, sy'n hwyluso, nid rhwystro, meddyg teulu sydd â'r hyder i ddweud wrth rywun,' Pam ydych chi yma? Ewch at y fferyllydd'. Mae cyfrifoldeb y dinesydd yn gweithio’r ddwy ffordd ac mae Jenny yn iawn yn hynny o beth. Rydym ni'n mynd yn agosach o lawer at y nod hefyd, rwy'n credu, pan fydd gennym ni berson oedrannus sydd â'r hyder i ddweud, 'Wyddoch chi be, nid wyf eisiau talu gweithiwr gofal i wneud cwpanaid o de i mi; Rwyf eisiau talu am gludiant cymunedol fel y gallaf fynd i rywle a chael cwmni’.

Mae'r adroddiad hwn yn dweud nad oes gennym ni amser i lusgo traed ar gydgynhyrchu. Nawr, un peth yw sôn am newid dewr a chyflym mewn diwylliant o ran bod Llywodraeth Cymru yn ymddiried mewn pobl, o ran meddylfryd cul, o ran prosesau, o ran disgwyliadau staff ac arweinyddiaeth, ond nid wyf yn credu y gallwn ni ychwaith esgeuluso naill ai sut yr ydym ni’n helpu ein hetholwyr i wneud penderfyniadau yn hyderus, oherwydd hebddynt bydd y newidiadau y mae'r adolygiad hwn yn cyfeirio atynt yn darfod yn y cyfnod interim. Os ydym ni am edrych ar hyn o ddifrif fel ffordd ymlaen, mae'n rhaid i ni helpu ein dinasyddion i ymddiried ynddynt eu hunain. Diolch.