Part of the debate – Senedd Cymru am 6:35 pm ar 19 Medi 2017.
Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch hefyd i bob Aelod sydd wedi cyfrannu at y ddadl heddiw. Nid wyf yn credu y byddaf yn gallu ymdrin â'r holl bwyntiau, ond eto, rhan o ddiben cael y ddadl hon heddiw yw i'r Aelodau roi amrywiaeth o safbwyntiau ar y cofnod wrth i ni fynd ymlaen i'r cam nesaf o gael yr adroddiad terfynol ac yna dal i orfod gwneud rhai dewisiadau. Ac rwy'n credu bod rhywfaint o'r hyn yr ydym ni wedi'i glywed— mae wedi bod yn ddiddorol yn y ddadl clywed gan nifer o bobl, gan Jenny, Caroline, Eluned ac eraill, am benderfynyddion iechyd a phenderfynyddion cymdeithasol iechyd hefyd. Ac mewn gwirionedd, cyfraniad gweddol fychan i'n canlyniadau iechyd a wneir gan y gwasanaeth. Mewn gwirionedd y dewisiadau eraill, ehangach hynny yr ydym ni’n eu gwneud ac a wneir drosom ni sy'n cyfrannu at ein canlyniadau iechyd ein hunain ac effaith hynny ar ein hanghenion gofal hefyd. Caiff hynny ei gydnabod yn 'Ffyniant i Bawb', sef y dull Llywodraeth gyfan yr ydym yn ei fabwysiadu. Rydym yn cydnabod nad dim ond dweud y gallai ac y dylai’r gwasanaeth iechyd wneud popeth yn y cyswllt hwnnw yw hyn. Mae yn ymwneud â chydnabod bod perthynas â gwasanaethau eraill, ydy, ond hefyd bod ein ffyniant economaidd a'n dyfodol mor bwysig hefyd.
Byddaf yn canolbwyntio ar rai o'r materion penodol y mae pobl wedi'u crybwyll hefyd. Rwy'n ddiolchgar i Angela, Rhun a Caroline fel llefarwyr, ond hefyd am y ffordd adeiladol y maen nhw wedi cyfrannu at ddadl heddiw a'r croeso mawr i’n sefyllfa bresennol. Unwaith eto, mae tynnu sylw at hyn wedi bod yn adolygiad gwirioneddol annibynnol lle mae'r cylch gorchwyl wedi ei gytuno a phobl wedi gorfod cyfaddawdu a dewis yr hyn a gaiff ei gynnwys yn y cylch gorchwyl i sicrhau bod gennym ni ddarn hylaw o waith y medrwn ni gyfeirio’n ôl ato ac y gallwn ni wedyn seilio dewisiadau arno i helpu penderfynu ar ddyfodol ein system gyfan.
O ran y pwyntiau a wnaed ynghylch staff ledled ein holl wasanaeth, mae'r Gweinidog Rebecca Evans eisoes wedi gwneud rhai datganiadau am y dyfodol ar gyfer staff gofal cymdeithasol, dilyniant gyrfa a'r cymysgedd sgiliau yn y gweithlu gofal cymdeithasol. Felly, byddwn yn clywed mwy gan y Llywodraeth ynglŷn â hynny. Ni fyddwn yn disgwyl i’r adroddiad gael ei gyhoeddi. Ond yn sicr mae rhywbeth yno o ran, yn arbennig, rhai o'r sylwadau a wnaeth Dawn ynghylch bod angen sicrhau bod ein staff yn cymryd rhan yn y sgwrs hon yn awr, ac nid yn unig o ran cynllunio gweithlu ond er mwyn penderfynu ar rai o'r modelau hynny ar gyfer y dyfodol a sicrhau y bydd gan yr undeb llafur ehangach ran mewn gwneud hynny hefyd.
Yr hyn yr oeddwn i eisiau cyfeirio ato, o ran y sylwadau a wnaeth Rhun ac Angela yn ogystal â bod angen mwy o feddygon, nyrsys a staff gofal iechyd eraill hefyd, yw mai dyma'r unig faes lle'r ydym yn dal i ddisgwyl i'r sector cyhoeddus ehangu ac i fwy o staff fod ar gael flwyddyn ar ôl blwyddyn. Ni chaiff y cwestiwn fyth ei ofyn, 'Sut allwch chi ymdopi â llai?' o ran staff; y gân o hyd yw, 'Mae angen mwy o feddygon, mwy o nyrsys, mwy o weithwyr gofal iechyd proffesiynol arnom ni.' Mae rhywbeth am y gonestrwydd yn y ddadl y mae angen i ni ei chael am hyn, oherwydd bydd pob grŵp yn dod ac yn galw am fwy o bethau. Mae hynny'n ddealladwy. Hyd yn oed wrth i ni sôn am gael trawstoriad gwahanol o weithwyr gofal iechyd proffesiynol sy'n darparu gwasanaethau, boed hynny mewn ysbyty neu mewn lleoliad cymunedol, mae'n rhaid i ni barhau i fod yn onest ynghylch, 'Mae yna swm cyfyngedig o arian yn y fan yma i bob un ohonom ni ei wario’. Ac nid yw'n bwysig beth yw eich sefyllfa o ran cyni, mae’n un o ffeithiau bywyd gwleidyddol y mae angen inni ei ystyried wrth wneud ein dewisiadau yn awr ac yn y tymor byr a’r tymor canolig.