Part of 3. 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:07 pm ar 20 Medi 2017.
Hoffwn ddiolch i Dai Rees am ei gwestiwn ac am y diddordeb y mae nifer o’r Aelodau wedi’i ddangos yn y pwnc hwn, nid yn unig heddiw, ond dros fisoedd lawer, a blynyddoedd yn wir? Hoffwn ddechrau wrth ymateb i gwestiynau Dai Rees drwy gofnodi fy ngwerthfawrogiad i’r gweithwyr ffyddlon, ymroddedig a medrus a gyflogir gan Tata ledled Cymru. Maent wedi dangos amynedd a ffyddlondeb anhygoel. Maent wedi aberthu o ran eu pensiwn i gyrraedd y sefyllfa rydym ynddi heddiw, ac maent yn haeddu parch a chlod cyfatebol gan Tata fel cyflogwr wrth iddynt symud tuag at y fenter ar y cyd.
Fel y dywedais, rwyf eisoes wedi siarad â Phrif Swyddog Gweithredol Tata Steel UK, ac rwyf wedi gofyn am sicrwydd ac wedi’i gael. Buaswn yn cytuno gyda’r undebau llafur yn y datganiad a ryddhawyd ganddynt fod y cyhoeddiad heddiw i’w groesawu’n ofalus. Mae’n paratoi’r ffordd i ffurfio’r busnes dur mwyaf ond un yn Ewrop, a allai ddod â llawer o fanteision i’r DU—manteision a allai ac a ddylai gydweddu â’r dull bargen sector sy’n cael ei ddatblygu fel rhan o strategaeth ddiwydiannol y DU. Yr wythnos diwethaf, neu’r mis diwethaf, cyfarfûm â’r Ysgrifennydd Gwladol yn yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol i drafod, ymysg pethau eraill, y diwydiant dur a’r fargen sector a sut oedd angen inni sicrhau bod datblygiad ac arloesedd ymchwil yn ganolog i ddull bargen sector ar gyfer dur. Rwyf wedi cael sicrwydd ynghylch yr asedau sy’n bodoli ar draws Cymru a’r DU—na fydd unrhyw safleoedd yn cau; fod y cyhoeddiad yn paratoi’r ffordd ar gyfer dyfodol cynaliadwy a chystadleuol i’r diwydiant dur yng Nghymru. Ond byddaf yn gofyn am drafodaethau pellach, nid yn unig gyda Tata ond gyda ThyssenKrupp hefyd i sicrhau bod buddiannau gweithwyr Cymru yn ganolog i’r fenter ar y cyd.
Gallaf sicrhau’r Aelod y bydd ein buddsoddiad, a’n diddordeb yn yr uwch ganolfan arloesi dur yn parhau, a byddwn yn bwrw ymlaen â’r prosiect hwnnw. Rwy’n credu mai un o gryfderau’r sylfaen ymchwil a datblygu yng ngwaith Tata Steel Cymru yw ei fod wedi’i gysylltu mor gadarn â sefydliadau addysg uwch yng Nghymru, ei fod yn rhan annatod o ystâd y sefydliad addysg uwch, ac felly byddwn yn bwrw ymlaen â’r prosiect hwnnw.
Y peth pwysicaf o ran cynhyrchu dur yn y DU yw ei fod yn gystadleuol er mwyn iddo allu bod yn gynaliadwy. Wrth gwrs, mae’r Aelod yn iawn i nodi’r rôl y gall Llywodraeth y DU ei chwarae yn hyn o beth, yn benodol mewn perthynas ag ynni a’r gwahaniaeth rhwng prisiau ynni yma ac mewn mannau eraill. Mae’n dal i fod angen camau gweithredu yn hyn o beth. Mae’n rhywbeth sydd wedi cael ei godi ar lefel swyddogol ac ar lefel wleidyddol gyda Llywodraeth y DU, ac rydym yn dal i ddisgwyl ymateb boddhaol. Bydd y trafodaethau’n parhau ac nid oes gennyf amheuaeth y bydd y trafodaethau’n parhau yng nghyngor dur y DU, gan gynnwys Tata Steel yn ogystal â gweithgynhyrchwyr dur eraill yng Nghymru, i bwyso am fargen deg ar ynni.
Mae fy swyddogion wedi bod yn ymwneud hefyd â swyddogion yn yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol dros y dyddiau diwethaf mewn perthynas â’r mater hwn. Byddwn yn gweithio ar y cyd er budd gweithfeydd dur y DU i sicrhau bod yr ymrwymiadau a wnaed ar gyfer y gweithfeydd dur yn cael eu hanrhydeddu. Wrth gwrs, mae’r prif ymrwymiad yn ymwneud â’r ffwrneisi chwyth ym Mhort Talbot a’r addewid o £1 biliwn, y disgwyliwn iddo gael ei anrhydeddu. Ond mae amodau eraill a fydd yn cael eu hanrhydeddu ni waeth beth yw manylion y fenter ar y cyd, amodau sy’n ymwneud â’r £13 miliwn a ryddhawyd gennym i Tata Steel UK. Mae’r amodau hynny’n cynnwys amodau ar isafswm cyfnod cyflogaeth o bum mlynedd ar gyfer gweithwyr, a byddant yn cael eu hanrhydeddu gan y fenter ar y cyd.