Diolch, Dirprwy Lywydd, ac mae Plaid Cymru yn falch o gefnogi’r cynnig hwn heddiw. Nid ydym yn hapus â’r cynigion y mae’r Llywodraeth yn wir yn ceisio’u rhuthro drwodd heb fawr o graffu, mae’n ymddangos, a’r hyn na ellid ond ei ddisgrifio fel ymgynghoriad ffug, ac rydym ninnau hefyd wedi sylwi ar y sgrialfa i drefnu grwpiau ffocws yn agos at ddyddiad cau’r ymgynghoriad—sy’n arwydd o’r modd y mae hyn yn cael ei drin, rwy’n credu, gyda’r ymgynghoriad yn cael ei ystyried bron fel amryfusedd.

Nawr, yr wythnos diwethaf, gwnaed yr apêl gyflym honno ar gyfrif Facebook personol gyda’r unigolyn a oedd â chyfrifoldeb dros gynnal nifer o grwpiau ffocws i drafod y mater, dywedir wrthym, yn cyfaddef ei bod, fel y clywsom, yn amserlen dynn, ac yn bendant, roedd hi’n dynn. Mae’r cyfnod ymgynghori bron ar ben. Awgrymodd rhywun y gellid gwahodd CICau i’r grwpiau ffocws hyn, ond nododd un ateb efallai na fyddent yn rhy awyddus i gymryd rhan, gan fod y Papur Gwyn yn argymell eu diddymu. Nawr, mae unigolion, yn sicr, sy’n aelodau o gynghorau iechyd cymuned wedi bod mewn cysylltiad â threfnwyr y grwpiau ffocws hyn ac wedi cael gwybod yn blwmp ac yn blaen nad ydynt i gynrychioli barn y cynghorau iechyd cymuned yng nghyfarfodydd y grwpiau ffocws, ac i fod yno fel dinasyddion cyffredin a dim byd arall. Nid dyma’r ffordd y dylai ymgynghoriadau gael eu cynnal, ac mae’r Llywodraeth wedi cael ei dal. Ond nid ymgynghori diffygiol yw’r unig reswm dros ein pryderon; yn syml iawn, nid ydym yn cytuno â’r cynigion.

Y gwrthwynebiad cyntaf: y cynigion i gael gwared ar annibyniaeth ein cynghorau iechyd cymuned. Nawr, nododd Pwyllgor Iechyd a Chwaraeon Senedd yr Alban mai dyma oedd effaith cynigion tebyg yn yr Alban. Nawr, rydym yn gefnogol i ddysgu o’r Alban lle mae’n gweddu, a heb amheuaeth, maent wedi cael llawer o bethau’n iawn, ond mae dysgu hefyd yn cynnwys dysgu o gamgymeriadau. Gallwn edrych ar lu o wledydd a’r ffordd y maent yn mynd i’r afael â materion tebyg i’r rhai y mae angen i ni fynd i’r afael â hwy yma yng Nghymru. Ond nid edrych yn unig ar yr hyn y maent wedi ei wneud yn yr Alban neu yn unrhyw le arall sy’n bwysig, ond edrych ar effeithiau camau a gymerwyd, ac rwy’n credu bod gwneud corff o’r fath fel cyngor iechyd cymuned yn rhy agos at y Llywodraeth yn mynd yn erbyn popeth a wyddom ynglŷn â sut i wneud cyrff o’r fath yn effeithiol, ac mae’r Alban wedi darganfod hynny yn sgil eu profiad gyda newidiadau i’r dull o lywodraethu a goruchwylio iechyd yn yr Alban. Dyna’r rheswm dros y gwelliannau yr ydym yn eich annog i’w cefnogi heddiw, ac rwy’n ddiolchgar i’r blaid gyferbyn am nodi y byddant yn cefnogi’r gwelliant hwnnw heddiw.

Gwrthwynebiad arall: y syniad nad oes arnom angen corff arall i fynd i mewn i ysbytai am fod Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru yn cynnal arolygiadau. A gaf fi atgoffa’r Gweinidog nad oes llawer iawn o amser ers i’r AGIC gael ei beirniadu’n hallt gan bwyllgor yn y Cynulliad hwn, ac yn wir fe fethodd â nodi’r gofal gwael a oedd yn digwydd yn Ysbyty Tywysoges Cymru? Mae dyblygu arolygu yn beth da, ac yn ychwanegu haen ychwanegol o ddiogelwch. Ac nid yw’r CICau yn arolygiaeth, ond maent yn gwybod, o lawer mwy o ymweliadau ag ysbytai nag a gynhelir gan AGIC, mae’n rhaid dweud, beth sy’n digwydd yn ein hysbytai, ac yn hollbwysig, ceir gwahanol fath o oruchwyliaeth. Mae CICau yn cynnig un elfen hynod o bwysig: maent yn mesur profiad y claf. Ac os ydym i ddarparu gwell profiadau ar gyfer ein cleifion, a sicrhau bod ysbytai yn darparu ar eu cyfer yr hyn y maent ei angen ac yn ei haeddu, yna ni fyddwn yn llwyddo i roi’r math o GIG sydd ei angen i Gymru.

Nawr, nid ydym yn dadlau dros gadw’r CICau fel y maent. Nid wyf wedi clywed unrhyw un o unrhyw gyngor iechyd cymuned yn dadlau y dylai cynghorau iechyd cymuned barhau am byth. Yr hyn yr ydym yn dadlau drosto yw’r angen i gynnal eu swyddogaeth o fod yn llais effeithiol i gleifion yng Nghymru. Yr hyn sydd gennym yn y Papur Gwyn yw cynigion sy’n cael gwared ar lais y claf. Nid yw’r cynigion hyn yn rhoi’r sicrwydd, y gefnogaeth a’r llais sydd eu hangen arnynt i gleifion yng Nghymru. Felly, yn anffodus, mae angen dychwelyd at y bwrdd darlunio.