Ar ddydd Iau 7 Medi ymunais ag aelodau o’r gymuned leol i ddathlu agor siop gydweithredol newydd ar Canal Road yng Nghwm-bach, yn fy etholaeth. A dweud y gwir, roeddwn wrth fy modd fy mod wedi cael gwahoddiad i agor y siop yn ffurfiol. Mae’r datblygiad £0.5 miliwn wedi dod ag adeilad gwag yn ôl i ddefnydd, gan ddarparu adnodd cymunedol amhrisiadwy a chreu 16 o swyddi newydd sbon. Bydd hefyd o fudd uniongyrchol i grwpiau cymunedol yng Nghwm Cynon, megis y clwb pêl-droed lleol, Clwb Pêl-droed Llwydcoed, Cymdeithas Pensiynwyr Hirwaun a Chymorth i Fenywod Rhondda Cynon Taf. Yn fwy pwysig, daeth y buddsoddiad hwn â’r cwmni cydweithredol yn ôl i Gwm-bach. Fel y nododd hanesydd y mudiad cydweithredol, Alun Burge, gellid dadlau mai Cymdeithas Gydweithredol wreiddiol Cwm-bach, a sefydlwyd ym 1860, oedd dechrau’r mudiad cydweithredol yng Nghymru. Yng nghymunedau de Cymru, fel fy un i, roedd cryfder y cwmni cydweithredol i’w weld yn nhrefi bach y Cymoedd. Fel y dywedwyd am gwmni cydweithredol Blaina yn y 1920au, hwnnw oedd y peth mwyaf yn y cwm heblaw am y diwydiant glo ei hun. Roedd y mudiad cydweithredol, gyda’i ymrwymiad i addysg a gwasanaethau o’r crud i’r bedd, yn cynnig ffordd o fyw i lawer, drwy ei ddarpariaeth gymdeithasol helaeth. Roedd yn bleser, fel wyres i weithiwr cydweithredol, ac fel rhywun a fagwyd yng Nghwm-bach, cael croesawu’r cwmni cydweithredol yn ôl i’r pentref.