Wel, mae Dai Lloyd wedi cyflawni rhai ystumiadau deallusol yn y fan honno er mwyn rhoi’r bai ar Lywodraeth Cymru, ac rwy’n credu bod hynny’n hynod o annheg, yn enwedig o ystyried dyfnder ac ehangder y dystiolaeth a gasglwyd yn yr adroddiad hwn. Nid wyf yn credu bod Dai Lloyd wedi gwneud cyfiawnder â hynny yn ei araith. Rwy’n credu ei bod yn araith hynod o annheg. Mae’n bendant yn wir fod y fasnachfraint flaenorol yn fasnachfraint sy’n methu, a phob tro y bydd etholwr yng Nghaerffili yn dal trên i deithio naill ai o Rymni i Gaerdydd neu unrhyw bwynt ar y daith honno, gallaf glywed pobl yn gwylltio. Trenau gorlawn, cerbydau o ansawdd gwael, trenau sy’n hwyr yn rheolaidd a phrisiau tocynnau drud—mae’r rhain i gyd yn bethau nad ydynt yn ddigon da, ond methiant y fasnachfraint flaenorol yw hynny ac mae’n rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru yn cymryd camau i fynd i’r afael ag ef.

Y peth arall y buaswn yn ei ddweud yw fy mod wedi dwyn y materion hyn i sylw Arriva dro ar ôl tro, ac er y buaswn yn cwestiynu cymhwysedd Arriva fel corff corfforaethol, mae aelodau unigol o staff Arriva wedi bod yn hynod o gymwynasgar a chefnogol wrth geisio dod o hyd i atebion, er enghraifft drwy ddod o hyd i ffyrdd o ychwanegu dau gerbyd yn y bore i wasanaeth brig dau gerbyd cyntaf y dydd ar y rheilffordd o Rymni i Gaerdydd, sy’n teithio drwy Fargoed a Chaerffili. Maent wedi bod yn hynod o gymwynasgar wrth geisio cyflawni hynny, ac maent hefyd wedi ychwanegu gwasanaethau ychwanegol ar y Sul ar reilffordd Rhymni i Gaerdydd. Felly, rwy’n credu eu bod yn gwneud eu gorau, gan gynnwys gwaith arwrol i gadw’r cerbydau Pacer o ansawdd gwael yn weithredol ar y gwasanaeth.

O ran yr adroddiad, mae argymhellion 5 a 7 yn ymwneud â’r cyfrifoldeb dros gledrau craidd y Cymoedd a’r angen i sicrhau cyllid digonol a lliniaru rhwymedigaethau a risg, ac mae Llywodraeth Cymru wedi derbyn yr argymhellion hynny, ac mae argymhellion 10, 12 a 13 yn ymwneud â’r mater cerbydau a grybwyllais yn awr, a’r angen i weithredwr nesaf y fasnachfraint sicrhau bod digon yn cael eu darparu i ymdopi â’r niferoedd hyn. Y broblem, wrth gwrs, yw cerbydau: mae’n anodd cael gafael arnynt os ydynt yn gerbydau diesel yn hytrach na cherbydau wedi’u trydaneiddio, ac yn wir mae caffael cerbydau newydd yn cymryd nifer o flynyddoedd, sy’n her y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn mynd i’r afael â hi ar unwaith rwy’n siŵr.