Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ar y rhaglen genedlaethol ar gyfer gofal wedi’i gynllunio. Fe'i sefydlwyd yn 2014, gyda'r nod o ddiwygio a gwella arbenigeddau gofal wedi’i gynllunio yn y GIG. Mae'r rhaglen yn defnyddio arbenigedd clinigwyr yng Nghymru i nodi a hyrwyddo arfer gorau. Oni allwn sicrhau diwygiad a gwelliant ymarferol, ni fyddwn yn parhau i ddarparu gwasanaethau gofal iechyd o ansawdd uchel a chynaliadwy. Ein gweledigaeth yw gwasanaeth gofal iechyd modern sy'n sicrhau bod anghenion cleifion yn cael sylw ar yr adeg gywir, yn y lle cywir, gan y clinigydd cywir. Mae'r rhaglen gofal wedi’i gynllunio yn helpu i symud hynny ymlaen gyda nifer fach o gynlluniau gweithredu a chynlluniau trawsnewidiol arbennig.

Dros y ddwy flynedd ddiwethaf, mae'r rhaglen wedi canolbwyntio ar offthalmoleg, orthopedeg, y glust, y trwyn a’r gwddf, a wroleg. Mae'r rhain yn arbenigeddau lle mae’n rhaid i gleifion aros yn annerbyniol o hir am driniaeth neu lle mae elfennau o risg clinigol i arosiadau hir, a chyflwynwyd cynllun arbennig ar gyfer dermatoleg o fewn yr ychydig wythnosau diwethaf. Mae'r rhaglen genedlaethol ar gyfer gofal wedi’i gynllunio yn cynnig cyfle i weithwyr gofal iechyd proffesiynol adolygu eu harferion, eu dyblygu a'u gweithredu ar y safon orau bosib. Mae pwyslais cynnar y rhaglen wedi cynnwys gweithio gydag arbenigeddau clinigol i'w helpu i ddeall y galw am eu gwasanaethau, eu capasiti, a'u cefnogi i ddatblygu cynlluniau i gydbwyso eu gwasanaethau. Mae hynny'n golygu diwygio os ydym am weld cynnydd. Mae wedi golygu cydnabod cyfyngiadau ar y ffyrdd presennol o weithio ac ymrwymo i fynd i'r afael ag amrywiadau mewn ymarfer o fewn sefydliadau a rhyngddynt, ac mae'r amrywiadau hynny mewn ymarfer hefyd yn arwain at rai amrywiadau mewn canlyniad.

Pan lansiwyd y rhaglen, roeddem eisiau adeiladu ar yr arfer da sydd eisoes yn bodoli yn ein system. Mae gennym ystod o enghreifftiau cadarnhaol i dynnu sylw atynt. Yng Nghymru, er enghraifft, mae gennym bellach orthoptyddion yn rhoi pigiadau yn uniongyrchol i'r llygad i drin cyflyrau megis dirywiad macwlaidd gwlyb sy'n gysylltiedig ag oedran ac edema macwlaidd diabetig, gan ddefnyddio dyfais a ddatblygwyd yma yng Nghymru gan ymgynghorydd yng Nghymru. Mewn nifer o fyrddau iechyd, gall awdiolegydd bellach archwilio pobl â phroblemau clyw heb orfod teithio ymhellach na'u meddygfa eu hunain. Bydd hyn bellach yn cael ei ymestyn i gynnwys byrddau iechyd eraill yn dilyn cynllun peilot llwyddiannus. Mae'r llwybr canser y prostad wedi'i ailgynllunio, sydd bellach ar waith ar draws Cymru, yn cynnwys sgan MRI aml-baramedrig cyn biopsi uwchsain trawsrefrol ac mae hynny'n lleihau nifer y biopsïau a gyflawnir, y gwyddom sy’n boenus ac o bosib yn beryglus i'r claf.

Cyhoeddodd y rhaglen gofal wedi’i gynllunio ychydig o newidiadau effaith allweddol ac mae'r rhain yn cyfarwyddo’r byrddau iechyd hyn i reoli camau dilynol, sef y maes blaenoriaeth nesaf dros weddill y flwyddyn hon. Mae apwyntiadau dilynol i gleifion allanol yn cyfrif am gryn dipyn o’r gweithgarwch a wneir gan y GIG. Yn draddodiadol, mae cleifion wedi cael apwyntiadau yn rheolaidd gyda’r gweithiwr gofal iechyd mwyaf priodol, yn hytrach na bod yr apwyntiad yn seiliedig ar eu hangen clinigol. Mae tystiolaeth wedi dangos inni fod tua 9 y cant o’r cleifion eisoes yn methu eu hapwyntiadau dilynol a bod hynny, ynddo'i hun, yn wastraff annerbyniol ar adnoddau. Felly, byddwn yn canolbwyntio ar leihau nifer yr apwyntiadau dilynol a gynigir fel sy'n briodol yn glinigol ac ar gyfer y gweithiwr gofal iechyd proffesiynol cywir.

Mae rhai o'r newidiadau yr wyf yn disgwyl eu gweld yn cael eu cyflwyno ledled Cymru yn cynnwys cyflwyno mwy o glinigau rhithwir. Roedd cyflwyno adolygiadau rhithwir a mesurau canlyniadau a nodwyd gan y claf yng Nghaerdydd a'r Fro wedi lleihau nifer yr apwyntiadau clun a phen-glin y mae angen i ymgynghorydd eu gweld 70 y cant—70 y cant. Mae angen i fyrddau iechyd ailgynllunio apwyntiadau fel y gall cleifion gael y driniaeth angenrheidiol yn ystod un ymweliad, a elwir hefyd yn ‘glinigau un stop’, ac mae'r rhain eisoes yn cael eu defnyddio'n helaeth mewn wroleg ac yn cael ymateb cadarnhaol gan gleifion. Ac mae hyfforddiant arbenigwyr gofal iechyd i ymgymryd ag apwyntiadau sy'n rhyddhau capasiti ymgynghorwyr—. Yng Nghymru, rydym yn rhesymoli, er enghraifft, ein gwasanaethau offthalmoleg trwy gynyddu nifer yr apwyntiadau a wneir yn y gymuned gan ddefnyddio optometryddion a nyrsys. Mae hynny'n wedi rhyddhau capasiti mewn clinigau ymgynghorol prysur—mwy o gapasiti i bobl y mae gwir angen eu gweld gan ymgynghorydd.

Rydym eisoes, o ganlyniad i'r newidiadau hyn, yn cael adborth cadarnhaol gan glinigwyr, staff gweithredol a chynrychiolwyr cleifion, a fu'n gysylltiedig ers sefydlu'r rhaglen. Felly, mae'r rhaglen gofal wedi’i gynllunio yn dechrau cyflawni newidiadau. Felly, mae rhai o'r canlyniadau a gyflawnwyd eisoes yn cynnwys cyflwyno canllawiau dilynol cenedlaethol ar gyfer gwasanaethau ENT. Cymeradwywyd hynny gan y byrddau iechyd. Mae tystiolaeth o fwrdd iechyd Aneurin Bevan yn dangos y potensial i leihau oddeutu 40 y cant o apwyntiadau dilynol dianghenraid ledled Cymru, ac mae byrddau iechyd eraill bellach yn gweithredu ac yn dilyn y canllawiau hynny. Maent eisoes yn cael effaith wrth i gleifion sy'n aros am eu hapwyntiad cyntaf ledled Cymru leihau o dros 3,000 ym mis Mawrth 2016 i 1,949 ym mis Mawrth 2017. Bu 863 yn llai o atgyfeiriadau eleni o'i gymharu â'r un cyfnod y llynedd.

Mae mwy o gleifion bellach yn cael eu gweld gan awdiolegydd yn hytrach nag ymgynghorydd ENT. Mae hynny'n golygu bod tua 72 o gleifion y mis bellach yn cael eu gweld ar lwybr diwygiedig yn uniongyrchol at wasanaeth awdioleg. Mae hynny'n golygu, ledled Cymru, y bydd cleifion yn cael eu gweld yn gyflymach gan nad ydynt yn aros i weld ymgynghorydd mewn clinig ond byddant yn cael eu gweld a'u hasesu mewn lleoliadau cymunedol priodol.

Cytunwyd ar ein dogfen genedlaethol ar gyfer egwyddorion asesu a thriniaeth gyhyrysgerbydol clinigol—sef CMAT yn gryno—yn seiliedig ar y modelau arfer gorau sydd ar waith ar hyn o bryd mewn gwasanaethau sefydledig. Gan ddechrau’r mis diwethaf, mae bellach yn cael ei gyflwyno ledled Cymru. Dylai hynny sicrhau bod gan gleifion â phroblemau cyhyrysgerbydol fynediad at ystod eang o gyfleoedd triniaeth yn y gymuned yn ychwanegol at wasanaethau gofal eilaidd. Dylai hynny sicrhau bod y gweithiwr gofal iechyd proffesiynol priodol yn gweld y claf fel y bo'n briodol. Dylai hefyd leihau'r galw ar ein gwasanaethau orthopedig.

Mae byrddau iechyd yng Nghymru wedi gweld gostyngiad yn nifer y cleifion brys yr amheuir sydd â chanser sy'n cael eu hatgyfeirio i ofal eilaidd ers mabwysiadu'r canllawiau haematwria anweladwy asymtomatig.

Mewn offthalmoleg, mae nifer y Meddygon Teulu sy'n cyfeirio cleifion i ofal eilaidd ers i'r rhaglen gychwyn wedi gostwng o 17,775 ym mis Medi 2015 i 14,268 ym mis Mawrth eleni. Felly, o ganlyniad, mae mwy o gleifion yn cael eu gweld yn y gymuned gan optometryddion.

Mae'n dal yn wir bod rhai pobl yn dal i aros yn rhy hir am driniaeth. Mae gan fyrddau iechyd gynlluniau gweithredu ar waith i leihau arosiadau hir. Y mis diwethaf, buddsoddodd Llywodraeth Cymru £50 miliwn ychwanegol i helpu'r GIG i wella amseroedd aros ymhellach. Rydym yn gweld gwelliannau yn y gwasanaethau gofal wedi’i gynllunio. Fodd bynnag, nid yw'r rhain yn digwydd yn ddigon cyflym. Mae angen cyflymder a chysondeb ymhlith yr holl fyrddau iechyd wrth gyflawni gwelliant. Dyna pam fy mod i’n disgwyl gweld arfer da yn dod yn arfer safonol, cyson ledled Cymru. Rwy'n disgwyl i fyrddau iechyd fabwysiadu neu gyfiawnhau. Felly, bydd y rhaglen gofal wedi’i gynllunio yn dod yn rhan annatod o'r broses cynllun tymor canolig integredig. Ni fydd gan fyrddau iechyd nad ydynt yn bwriadu darparu'r cynlluniau gweithredu gofal arfaethedig gynlluniau cymeradwy.

Dywedais fod hon yn rhaglen sy’n cael ei harwain gan glinigwyr, felly rwyf am orffen trwy ddiolch i Peter Lewis, y llawfeddyg fasgwlaidd ymgynghorol sy'n arwain y rhaglen ofal arfaethedig. Nid proses syml yw hon. Mae'n cynnwys pobl mewn gwahanol arbenigeddau sy'n dod ynghyd i gytuno, ac nid yw honno’n broses hawdd bob amser, ac mae'n cynnwys cynllunwyr ac arweinwyr gwasanaethau, felly mae pob prif swyddog gweithredol yn cymryd rhan yn y sgwrs. Ond yr her syml yn awr yw sut mae ein gwasanaeth iechyd cenedlaethol yn cyflawni yn erbyn y rhaglen wella hon dan arweiniad clinigol y mae Peter Lewis wedi ein helpu i’w chreu.

Mae gwobr sylweddol iawn i’r staff a'r cyhoedd ehangach wrth i amseroedd aros leihau, gan leihau amrywiad a gwella effeithlonrwydd a chanlyniadau i gleifion. Felly, edrychaf ymlaen at weld y camau gweithredu eleni a'r flwyddyn nesaf ym mhob bwrdd iechyd ledled Cymru.