Diolch, Llywydd. Yng Nghymru y mae’r gyfradd uchaf o ailgylchu trefol yn y Deyrnas Unedig, sef 64 y cant. Rydym yn bell iawn ar y blaen o’i gymharu â gwledydd eraill y DU, ac o fewn i ychydig bwyntiau canran o fod y gorau yn y byd. Rydym wedi gwneud datblygiadau mawr o ran rheoli gwastraff cynaliadwy ac mae'n rhaid i ni ddefnyddio hynny fel sbardun i ddatblygu'r economi gylchol ymhellach yng Nghymru.

Economi gylchol yw economi lle y gellir defnyddio deunyddiau yn gynhyrchiol dro ar ôl tro, gan greu gwerth ychwanegol a manteision lawer yn gysylltiedig â hynny. Mae astudiaethau diweddar Sefydliad Ellen MacArthur, WRAP a'r Gynghrair Werdd wedi nodi arbedion posibl ac incwm o fwy na £2 biliwn bob blwyddyn i economi Cymru a hyd at 30,000 o swyddi newydd trwy ddatblygu economi sy’n fwy cylchol. Mae angen inni weld llawer mwy o werth yn yr adnoddau yr ydym ni i gyd yn eu cymryd yn ganiataol yn rhy aml, lleihau'r hyn a ddefnyddiwn ni, a lle bynnag y bo'n bosibl, defnyddio deunyddiau a nwyddau am ragor o amser. Mae’n rhaid inni symud oddi wrth y diwylliant gwastraffus sydd wedi mynd yn rhy gyfarwydd inni ac annog ymddygiad a fydd yn ein helpu i warchod ein hamgylchedd. Mae'r llwyddiant yr ydym wedi ei weld yng Nghymru wedi digwydd yn bennaf oherwydd eglurder a chyfeiriad y strategaeth wastraff genedlaethol i Gymru tuag at ddyfodol diwastraff. Rwyf am barhau i gydweithio yn agos â phob un sydd â diddordeb, o ddinasyddion Cymru I awdurdodau lleol, busnesau, y trydydd sector a’r sector cyhoeddus i sicrhau y bydd cynnydd yn parhau tuag at ein targedau uchelgeisiol. Mae sicrhau economi fwy cylchol yn dasg heriol sy'n cynnwys pob rhan o'r gadwyn gyflenwi a rheoli gwastraff.

Y llynedd, gofynnwyd i WRAP sefydlu tasglu economi gylchol i Gymru, yn cynnwys aelodau yn cynrychioli gweithgynhyrchwyr, manwerthwyr, awdurdodau lleol a'r diwydiant gwastraff. Maen nhw wedi dechrau gan ganolbwyntio ar blastigion, lle mae gennym ni yng Nghymru nifer sylweddol o gwmnïau gweithgynhyrchu amrywiol sy'n cynhyrchu cynhyrchion a chydrannau o blastig wedi ei fowldio. Mae WRAP yn gweithio gyda rhanddeiliaid i gynhyrchu cynllun plastigion gyda'r nod o greu marchnad well ar gyfer plastig wedi’i ailgylchu mewn cynhyrchion a wnaed yng Nghymru. Bydd hyn yn helpu i greu swyddi yng Nghymru a lleihau ein dibyniaeth ar farchnadoedd tramor ar gyfer gwastraff plastig.

Mae Llywodraeth Cymru wedi dyrannu cyllid cyfalaf gwerth £6.5 miliwn i ddatblygu nifer sylweddol o brosiectau cyfalaf ar raddfa fechan i gynorthwyo busnesau bach a chanolig wrth iddynt drawsnewid i ymagwedd economi gylchol. Mae angen inni weld mwy o fodelau busnes economi gylchol yn cael eu datblygu yng Nghymru. Trwy weithgareddau caffael, gall Llywodraeth Cymru a'r sector cyhoeddus arwain trwy esiampl wrth arbed arian o ganlyniad i ddewis cynhyrchion cynaliadwy, atal gwastraff, ailddefnyddio ac ailgylchu. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda chyrff y sector cyhoeddus i hybu canlyniadau cost-effeithiol a chynaliadwy gyda busnesau yng Nghymru sydd yng nghadwyn gyflenwi’r sector cyhoeddus, fel y gallan nhw ddatblygu cynhyrchion a gwasanaethau mwy cynaliadwy, gan ddefnyddio adnoddau yn fwy effeithlon, gan gynnwys cynhyrchion sy'n defnyddio cyfran uchel o gynnwys wedi'i ailgylchu, wedi'u cynllunio i'w hailddefnyddio, i fod yn hawdd eu hatgyweirio, ac yn hawdd eu tynnu oddi wrth ei gilydd a'u hailgylchu.

Gellir gweld enghraifft ragorol o nerth caffael y sector cyhoeddus yn yr astudiaeth achos a gynhyrchwyd gan WRAP Cymru ar ddefnyddio celfi wedi’u hailgynhyrchu gan Iechyd Cyhoeddus Cymru pan symudon nhw i un swyddfa ganolog yng Nghaerdydd. Cafodd pob un o dros 2,000 o gelfi eu hailddefnyddio neu eu hail-gynhyrchu gan ddefnyddio sefydliad trydydd sector, gan gynnig buddion cymdeithasol sylweddol yn ogystal â rhai amgylcheddol.

Rwyf wedi ymrwymo i ddatblygu polisïau a fydd yn cyflawni o ran sicrhau economi fwy cylchol i Gymru a byddaf yn cyflwyno mesurau ychwanegol i gynyddu effeithlonrwydd adnoddau yng Nghymru. Rydym yn datblygu cynllun ar gyfer economi sy'n fwy effeithlon o ran adnoddau, gan adeiladu ar ein llwyddiant wrth ailgylchu a lleihau effeithiau amgylcheddol cynhyrchu a defnyddio. Bydd hwnnw’n cael ei gyhoeddi ar gyfer ymgynghoriad ym mis Gorffennaf 2018. Rwyf wedi ymrwymo i amrywiaeth o syniadau, gan gynnwys cynigion ar gyfer deddfwriaeth, gosod targedau ailgylchu uwch a gosod targedau newydd ar leihad.  Yn rhan o'r cynllun, rwy'n bwriadu ymgynghori ar darged o ailgylchu 80 y cant o wastraff trefol ar gyfer 2030, a tharged o leihau 50% ar wastraff bwyd erbyn 2025. Yn ôl y data, er gwaethaf ein cyfradd ailgylchu ardderchog, mae cymaint â hanner y gwastraff gweddilliol a roddir ym magiau sbwriel du cartrefi o hyd yn hawdd ei ailgylchu. Mae hyn yn cynnwys deunyddiau a ailgylchir yn gyffredin fel gwydr, papur, cardfwrdd, caniau metel, plastig a gwastraff bwyd. Dylai cyfradd ailgylchu o 80 y cant fod yn gyrraeddadwy, cyn belled ag y bo pawb yn chwarae ei ran yn llawn wrth ailgylchu.

Rwy'n siŵr y byddai pawb ohonom ni’n cytuno bod swm y bwyd sy’n cael ei wastraffu yn annerbyniol. Mae bwyd wedi’i wastraffu hefyd yn rhoi pwysau dianghenraid ar ein hamgylchedd ac ar ein hadnoddau naturiol cyfyngedig. Mae’n rhaid inni ymdrechu’n galetach a chwarae ein rhan lawn wrth herio gwastraff bwyd, gan adeiladu ar yr ymgyrch Hoffi Bwyd, Casáu Gwastraff a gweithio mwy trwy'r gadwyn gyflenwi bwyd trwy gytundeb Courtauld 2025.

Yn anffodus, mae llawer iawn o ddeunydd pacio yn dal yn anodd neu'n amhosibl i’w ailgylchu. Mae deunydd pacio hefyd yn elfen bwysig o'r sbwriel sy'n hagru ein mannau cyhoeddus, tir, arfordiroedd a moroedd. Rwyf wedi comisiynu astudiaeth estynedig o gyfrifoldeb y cynhyrchwyr mewn cysylltiad â phecynnu bwyd a diod i edrych ar ffyrdd o atal gwastraff, cynyddu ailgylchu a lleihau sbwriel ar y llawr ac yn ein moroedd. Bydd yn ymchwilio i sut y gall cynhyrchwyr a manwerthwyr rannu’r beichiau ariannol sy’n dod yn sgil rheoli gwastraff, mewn modd mwy cyfartal. Bydd adolygiad o gynlluniau ad-dalu hefyd yn cael ei gynnwys yn yr astudiaeth. Yn rhan o setliad y gyllideb, rydym wedi cyhoeddi cyllid i gefnogi cynlluniau peilot i brofi dichonoldeb cynlluniau adneuo ar gyfer ailgylchu. Bydd hyn yn helpu i lywio’r sail dystiolaeth ar gyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr.

Mae ein pwerau trethu yn rhan bwysig o ddatblygiad polisi newydd. Roedd y fframwaith polisi a chynlluniau treth a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn cynnwys ymrwymiad i ystyried yr achos dros gyflwyno trethi newydd yng Nghymru, gan archwilio i'r elfennau polisi a gweinyddu a'r mecanwaith ar gyfer newid. Mae datganoli pwerau trethu yn rhoi ystod o gyfleoedd i Lywodraeth Cymru ddatblygu dull Cymreig o drethu, ac mae'n rhoi cyfle i atgyfnerthu swyddogaeth flaenllaw Cymru wrth ailgylchu a lleihau gwastraff. Derbyniodd trethi ar blasting tafladwy yn arbennig gefnogaeth gan y cyhoedd a rhanddeiliaid yn ystod y ddadl ar drethi newydd, a ddaeth i’r amlwg yn fwyaf diweddar gan ymgyrch a deiseb a lansiwyd gan Greenpeace i gyflwyno treth ar blastigau.