A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y cynnydd y mae Llywodraeth Cymru wedi’i wneud o ran cyflwyno ateb tymor hir i’r costau yswiriant meddygol uchel sy'n wynebu meddygon teulu yng Nghymru?(TAQ0053)

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Rydym yn parhau i gael sgwrs adeiladol gyda Chymdeithas Feddygol Prydain a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yng Nghymru ynglŷn â chost uchel yswiriant indemniad. Rydym wedi cytuno â hwy i adolygu sut y mae’r farchnad yn gweithredu yng Nghymru ar hyn o bryd er mwyn helpu i lywio ein hopsiynau ar gyfer camu ymlaen. Mae’r Llywodraeth hon yn parhau’n ymrwymedig i ddod o hyd i ateb sy’n gweithio i feddygon teulu yng Nghymru.

Ysgrifennydd y Cabinet, nid wyf yn amau eich ymrwymiad i ddod o hyd i ateb. Y drafferth yw eich bod wedi bod yn chwilio am yr ateb hwnnw ers dros ddwy flynedd, os nad mwy. Nid ydych yn cynnig unrhyw linell amser, unrhyw derfyn amser nac unrhyw ymrwymiad i ateb wedi’i gefnogi gan y wladwriaeth nac unrhyw atebion. Y mater dan sylw yw bod yn rhaid i feddygon teulu dalu am ddwy elfen o yswiriant. Ceir cyfradd osod gymharol sefydlog am gyngor a chymorth proffesiynol a chyfradd newidiol ar wahân ar gyfer yswiriant esgeuluster meddygol clinigol. Mae newidiadau i’r model yswiriant esgeulustod clinigol wedi gwneud yr yswiriant hwn yn hynod o ddrud ac mae’n rhwystro llawer o feddygon teulu sydd dan gontract rhag cynyddu eu horiau ar adegau o angen megis yn ystod pwysau’r gaeaf neu gamu i mewn i helpu practis arall pan fydd meddyg teulu wedi ymddiswyddo, wedi marw neu wedi ymddeol. Mae cronfa risg Cymru’n gwrthbwyso yswiriant ar gyfer practisau a reolir, locymau a gwasanaethau meddygon teulu y tu allan i oriau. Ysgrifennydd y Cabinet, er bod hwn yn gam i’w groesawu, trwy wneud hanner y gwaith yn unig drwy fynd i’r afael â hanner y gweithlu, rydych mewn perygl o ansefydlogi ymarfer meddygol. Rwy’n derbyn ei fod yn ganlyniad anfwriadol, ond rwy’n credu bod hyn yn amlygu pam y mae angen i chi weithredu’n gyflym, oherwydd mae’n gwneud gyrfa fel meddyg teulu mewn practis yn llawer llai deniadol.

Byddai’r cyhoeddiad diweddar gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd yn Lloegr—cyhoeddiad a gafodd ei groesawu—y bydd meddygon teulu yn Lloegr yn cael eu diogelu gan ateb wedi’i gefnogi gan y wladwriaeth yn gallu arwain at ddenu mwy o feddygon teulu o Gymru. O ystyried y gwahaniaeth rhwng enillion meddygon teulu yng Nghymru ac enillion meddygon teulu yn Lloegr, mae’n bosibl mai dyma fydd yr hoelen olaf yn yr arch. Felly, mae gennym sefyllfa yng Nghymru lle’r ydych wedi bod yn chwilio am ateb; rydych wedi bod yn chwilio ers amser hir iawn. Ysgrifennydd y Cabinet, a allwch ddweud wrthym pryd y byddwch yn cyflwyno rhyw fath o gynnig os gwelwch yn dda, fel y gallwn geisio sicrhau nad ydym yn colli’r meddygon teulu yr ymdrechwyd mor galed i’w cael? Mae angen inni sicrhau eu bod yn aros gyda ni. Mae angen i ni gael gwared ar y gwahaniaeth rhwng bod yn feddyg teulu mewn practis a bod yn feddyg teulu sy’n gweithio i’r bwrdd iechyd, sy’n locwm neu sy’n gweithio i’r gwasanaethau y tu allan i oriau, ac mae angen inni sicrhau nad ydynt yn llithro ar draws y ffin. Rwy’n credu y gallai hyn ddadwneud llawer iawn o’r gwaith da y gwn eich bod wedi ceisio’i wneud ar recriwtio a chadw meddygon teulu yn y wlad hon.

Mae nifer o bwyntiau i ymateb iddynt yn y fan honno. Mae’n werth atgoffa ein hunain fod yswiriant indemniad yn broblem gyffredinol ar draws y DU, ac mae wedi bod yn broblem ers peth amser. Mae’r angen i wneud rhywbeth yn ei gylch wedi cael ei brysuro gan y cyhoeddiad a wnaed gan yr Arglwydd Ganghellor ar y pryd ar gyfradd ddisgownt niwed personol. Mae yna wahaniaeth rhwng y bobl sy’n gweithio’n uniongyrchol i’r byrddau iechyd a rôl cronfa risg Cymru, a’r rhai sy’n gweithio fel contractwyr annibynnol, ac mae angen i ni gydnabod hynny. Felly, nid yw hwn yn rhywbeth lle y mae yna ateb hawdd ac y bydd mynnu cynnydd yn awr yn darparu’r ateb. Wrth ymrwymo i linell amser ar gyfer ein sefyllfa, rydym yn cyflawni dadansoddiad priodol o’r farchnad mewn gwirionedd. Rydym wedi cytuno i benodi rhywun i wneud hynny ar ein rhan. Rwy’n disgwyl y bydd adroddiad yn cyrraedd y Llywodraeth erbyn diwedd y flwyddyn galendr hon, a bydd hynny wedyn yn caniatáu i ni gael sgwrs fanylach am opsiynau wrth symud ymlaen.

Gwn eich bod wedi gwneud y pwynt ynglŷn â pheidio ag ymrwymo i ateb a gefnogir gan y wladwriaeth. Y rheswm am hynny yw nad wyf mewn sefyllfa i wneud hynny. Mae’r cyhoeddiad a wnaeth Jeremy Hunt ar ateb a gefnogir gan y wladwriaeth yn un na chafodd ei weithio allan yn llawn. Mae’r cyhoeddiad wedi’i wneud gyda 12 i 18 mis i ddeall beth y mae hynny’n ei olygu, ac nid ydym yn gwybod beth y mae hynny’n ei olygu i ni yng Nghymru, nac yn yr Alban nac yng Ngogledd Iwerddon, gan nad ydym wedi cael y cyfleuster i ddeall yr hyn y mae hynny’n ei olygu o ran ‘ateb a gefnogir gan y wladwriaeth’; nid oes gennym y pŵer i wneud hynny yma. Os yw’n mynd i fod yn ateb a gefnogir gan y wladwriaeth a fydd yn darparu adnoddau gyda’r wladwriaeth yn sefyll y tu ôl i feddygon teulu yn Lloegr, mae angen i ni wneud yn siŵr fod y cyfleusterau hynny ar gael ym mhob gwlad ddatganoledig. Ac wrth gwrs, ers y cyhoeddiad cyntaf mae hefyd wedi bod yn amlwg y gallai fod angen i feddygon teulu ychwanegu at eu premiymau eu hunain beth bynnag. Felly, nid oes sefyllfa benodol fel sy’n bodoli yn Lloegr, ond un sy’n ansicr yma yng Nghymru’n unig. Dros yr amser y byddwn yn gweithio ar hyn, rwy’n disgwyl i ni gael ateb o ran pa opsiynau sy’n bodoli yng Nghymru dros yr un amserlen yn union ag y bydd pobl yn symud o fewn Lloegr, ac mae’n bwysig fod meddygon teulu yn deall y neges honno. Dyna pam rwy’n falch i ailadrodd ein bod wedi gweithio ac yn parhau i weithio’n adeiladol gyda Chymdeithas Feddygol Prydain a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol. Ysgrifennais atynt ar adeg y cyhoeddiad, ac wrth gwrs, byddaf yn dod yn ôl i roi gwybod i’r Aelodau pan fydd cynnydd go iawn i’w adrodd. Ond mae hwn yn fater rwyf o ddifrif yn ei gylch, ac rwy’n cydnabod yr amserlenni ar gyfer gweithredu.

Mae’r cyhoeddiad a wnaed ddydd Iau diwethaf gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd mewn perthynas â threfniadau indemniad ar gyfer meddygon teulu yn Lloegr yn creu her bosibl i Gymru. Mae’r Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd yn bwriadu cyflwyno cynllun indemniad a gefnogir gan y wladwriaeth ar gyfer ymarfer meddygol yn Lloegr, ac mae hefyd wedi datgan bod y trefniadau indemniad yn fater sydd wedi’i ddatganoli. Felly, mae’r Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd wedi cyflwyno’r posibilrwydd y bydd trefniadau indemniad gwahanol iawn i feddygon teulu yn Lloegr o gymharu â Chymru. Felly, yng ngoleuni’r prinder meddygon teulu ar hyn o bryd, mae hwn yn newyddion sy’n peri pryder mewn gwirionedd.

Os yw trefniadau indemniad meddygon teulu yn y dyfodol yn fwy deniadol yn Lloegr nag yng Nghymru, gallai darpariaeth meddygon teulu yng Nghymru wynebu sawl her. Un her fyddai’r posibilrwydd y byddai meddygon teulu sy’n gweithio yng Nghymru ar hyn o bryd yn symud i ymarfer yn Lloegr. A fyddai graddedigion hefyd yn teimlo bod ymarfer yn Lloegr yn gynnig mwy deniadol? Yn ei ddatganiad ddydd Iau diwethaf, dywedodd y byddai ei adran yn parhau i gysylltu â’r gweinyddiaethau datganoledig ynglŷn â darpariaeth indemniad meddygon teulu. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi sicrhau bod yr addewid hwn yn cael ei gadw, ac a wnewch chi dynnu sylw at yr heriau penodol sy’n ein hwynebu yng Nghymru? Ar ben hynny, Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi ymrwymo i gynnal trafodaethau gyda chynrychiolwyr meddygon teulu, gan gynnwys Cymdeithas Feddygol Prydain a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol, ynglŷn â’r heriau penodol a wynebwn mewn perthynas â chynlluniau indemniad meddygon teulu yng Nghymru, y broblem recriwtio a chadw meddygon yng Nghymru, ac yng ngoleuni’r cynllun a gefnogir gan y wladwriaeth sy’n cael ei gynnig yn Lloegr, a fydd, rwy’n credu, yn gwaethygu’r problemau sydd gennym yng Nghymru? Diolch.

Rwy’n hapus i ailadrodd ein bod, wrth gwrs, yn ymgysylltu â Chymdeithas Feddygol Prydain, drwy eu pwyllgor ymarferwyr cyffredinol yng Nghymru, a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol hefyd. Rydym wedi bod yn ymgysylltu â hwy mewn trafodaeth ystyrlon cyn y cyhoeddiad hwn. Ac wrth gwrs, bydd trafodaethau’n parhau gyda Llywodraeth y DU. Ond gyda phob parch i’r sylwadau a wnaed am y posibilrwydd fod meddygon teulu yn Lloegr mewn sefyllfa fwy manteisiol, neu’r cwestiynau a’r sylwadau blaenorol ynglŷn â bod eglurder yn Lloegr, nid yw hynny’n wir. Yn sicr nid oes eglurder yno. Mae hwn yn gyhoeddiad ynghylch cyfeiriad teithio a dweud y gellid cael cynllun a gefnogir gan y wladwriaeth. Nid yw manylion yr hyn y mae’n ei olygu mewn gwirionedd wedi cael eu gweithio allan ac nid ydynt yn glir i gynrychiolwyr meddygon teulu yn Lloegr nac yn unrhyw un o’r gwledydd datganoledig.

Ac nid yw’r her hon ynglŷn â beth yn union a olygir wrth gynllun a gefnogir gan y wladwriaeth yn glir o gwbl. Os yw’r wladwriaeth, y DU, yn mynd i gefnogi cynllun yn Lloegr, ond nid yn y gwledydd datganoledig, byddai honno’n broblem fawr iawn, ac nid wyf yn credu am eiliad y byddai Cymdeithas Feddygol Prydain yn ymrwymo i gynllun sy’n rhoi mantais i ymarferwyr yn Lloegr yn unig ond nid eu haelodau yng Ngogledd Iwerddon, yr Alban neu Gymru. Mae angen cael sgwrs aeddfed ynglŷn â beth y mae hyn yn ei olygu, beth yw ein hopsiynau yma yng Nghymru, sut y mae pa ateb bynnag sydd gennym yn cyd-fynd ag anghenion ein hymarferwyr yma yng Nghymru a’r cyhoedd a wasanaethir ganddynt, ond sicrhau i’r un graddau na ddefnyddir y wladwriaeth i roi mantais benodol i un rhan o’r Deyrnas Unedig dros y rhannau eraill. A byddwn wedi meddwl y byddai pobl ym mhob plaid yn cydnabod mai dyna yw’r safbwynt i ni ei fabwysiadu a’i ddisgwyl er mwyn dwyn Llywodraeth y DU i gyfrif—mai dyna’n sicr yw safbwynt meddygon teulu eu hunain ym mhob gwlad ar draws y DU.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet. Mae’r cwestiwn nesaf gan Simon Thomas.