Diolch yn fawr, Llywydd. Roeddwn i ar fin ymyrryd ar y Gweinidog yn fanna pan wnaeth hi bennu ei sylwadau. Fe wna i ddweud beth roeddwn i’n mynd i’w ddweud fanna nawr. Rydw i’n ddiolchgar ei bod hi newydd gadarnhau ei bod hi am gadw’r moratoriwm presennol, ond hefyd ei bod hi’n cydnabod pan fydd y pwerau pellach yn dod atom ni yn y Cynulliad y bydd modd i’r Llywodraeth, os oes angen, gymryd camau cyfreithiol, statudol pellach i sicrhau bod y sefyllfa bresennol yn parhau. Nid ydw i’n meddwl ei bod hi’n delio â rhai o bryderon pobl eraill ynglŷn â’r profi ac ynglŷn â’r tyllu, ac rydw i’n meddwl efallai dyna lle y bydd angen i’r Llywodraeth edrych yn y dyfodol.

A gaf i jest ymateb i’r ddadl yn fwy eang drwy ddweud fy mod i’n ddiolchgar i bob Aelod a wnaeth gymryd rhan yn y ddadl? Rydw i’n synhwyro bod mwyafrif yma o blaid gwahardd ffracio yng Nghymru yn llwyr, am y rhesymau sydd wedi cael eu gosod yn glir iawn gan bobl fel David Rees a Lee Waters yn benodol, a Jenny Rathbone yn ogystal. Rydw i’n cydnabod y dilema sydd gan David Melding, mae’n rhaid i mi fod yn onest, achos roedd y Blaid Geidwadol yng Nghymru yn 2016 yn dweud y dylid cadw at y moratoriwm ar ffracio, ac wrth gwrs blwyddyn wedyn, yn etholiad cyffredinol eleni, roedd y Blaid Geidwadol Brydeinig yn dweud:

We will develop the shale industry in Britain.’

Rydw i’n credu bod David Melding wedi gwneud gwyrth o ran llwyddo i ddadlau yn y ffordd roedd e wedi’i wneud, ond rydw i’n dweud wrtho fe, a hefyd wrth bobl eraill yma, bod y teimlad ymysg pobl mor gryf yn erbyn ffracio bod hwn yn gyfle. Rydw i’n ei ddweud mewn ffordd bositif. Mae’n gyfle i ni ailddatgan y ffordd rŷm ni’n gallu datblygu technoleg amgen a thechnoleg adnewyddol yn lle ffracio yng Nghymru. Yn hynny o beth, rydw i’n sefyll gyda Lee Waters. Nid ydym ni yn erbyn technoleg newydd. A dweud y gwir, rydw i eisiau gweld datblygiad technoleg newydd yng Nghymru, er enghraifft yn y modd lle mae yna £100 miliwn o arian Ewropeaidd ac arian Llywodraeth Cymru yn cael ei fuddsoddi nawr o gwmpas moroedd Cymru i ddatblygu ynni o’r môr. Dyma lle rydym ni eisiau gweld y diwydiant a gwaith a buddsoddiad yn mynd yng Nghymru, ac nid o dan ddaear ar gyfer ffracio mewn daeareg, os caf i ddweud, sydd, yn fwyfwy clir, yn anaddas ar gyfer y math yma o ddatblygiadau—boed nhw wedi’u gweld yn yr Unol Daleithiau a Canada neu beidio. Nid yw ein daeareg ni na’n cymunedau ni yn addas ar gyfer y math yna o reibio’r nwy sydd dan ddaear.

Y pwynt olaf rydw i eisiau ei ateb yw’r pwynt a godwyd gan Jenny Rathbone. Nid yw’n bosibl i ni ddatgysylltu ein hunain yn llwyr oddi wrth ffracio. Fe wna i ateb y cwestiwn drwy ofyn cwestiwn arall, mewn ffordd, os caf i. Mae yna nwy yn dod mewn i Aberdaugleddau nawr, heddiw. Mi fydd yna tancer enfawr yn aros tu fas i Aberdaugleddau. LPG yw hwnnw. Ond mae ble mae’r LPG yn mynd yn dibynnu ar bris y nwy wedi’i ffracio yn yr Unol Daleithiau. Er nad ydym ni’n mewnforio’r nwy yna yn uniongyrchol, mae pris y nwy, a ble mae’r nwy yn mynd—ac a ydy e’n mynd o ynysoedd y gorllewin atom ni, neu a ydy e’n mynd o Qatar, neu Dde Korea—mae hynny i gyd yn dibynnu ar bris rhyngwladol y nwy. Nid ydym ni’n gallu datgysylltu o hynny.

Ond rydw i yn cloi gan ategu geiriau David Rees, rydw i’n meddwl: er nad ni fyddai’r cyntaf i fanio ffracio, mae mor glir, gyda’r hanes sydd gyda ni o nwy neu ynni dan ddaear, bod modd i ni gydio yn yr hanes yna a gwneud safiad, a’i wneud yn glir iawn: nid yw Cymru yn wlad lle mae ffracio yn cael ei ganiatáu.