Diolch yn fawr, Diprwy Lywydd. Roeddwn am ddechrau drwy atgoffa’r Aelodau pam ein bod yn cael y ddadl hon o gwbl. Rydym yn ei chael oherwydd bod Deddf Cymru 2014 yn darparu pŵer i’r Cynulliad Cenedlaethol am y tro cyntaf i gynnig trethi newydd arbennig i Gymru. Nid yw’r broses wedi ei phrofi, ond rwyf bob amser wedi credu, ers dod yn Weinidog cyllid, ei fod yn bosibilrwydd y dylem ei archwilio er mwyn gweld y potensial y gallai’r pŵer hwn ei ddwyn i Gymru. Y cwestiwn, Dirprwy Lywydd, yw sut i roi’r broses ar waith. Rydym yn gwybod yn iawn am y traddodiad a etifeddwn gan San Steffan. Nid oes gennyf unrhyw amheuaeth, pan fyddaf yn cyfarfod â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys yfory, y bydd yn egluro i mi a fy Ngweinidog cyllid cyfatebol o’r Alban fod cyfrinachedd ynglŷn â’r gyllideb a’r purdah cyllidebol yn golygu mai ychydig iawn y gall ei rannu gyda ni. Yn wir, ni fydd aelodau Cabinet y DU yn clywed beth fydd yn y gyllideb tan fore’r 22 o Dachwedd. Mae canlyniadau’r ffordd gaeëdig a chyfrinachol hon o gyflawni busnes yn aml yn anfoddhaol iawn. Os yw adroddiadau papur newydd i’w credu, clywodd Ysgrifennydd Iechyd Llywodraeth y DU am y dreth siwgr am y tro cyntaf pan oedd yn gwrando ar araith y Canghellor ar lawr Tŷ’r Cyffredin. Yn sicr, mewn maes sydd wedi’i ddatganoli yn gyfan gwbl i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon, nid oedd unrhyw drafodaethau blaenorol o unrhyw fath gydag unrhyw weinyddiaeth ddatganoledig cyn y cyhoeddiad hwnnw. Canlyniad hynny yw bod canlyniadau’r cyhoeddiad hwnnw’n dal i fod yn aneglur fisoedd lawer yn ddiweddarach.

Mae’r ardoll brentisiaethau, a daflwyd at ddiwydiant a phawb arall, wedi bod yn fwy niweidiol hyd yn oed o ran ei heffaith. Mae ffigurau Llywodraeth y DU a gyhoeddwyd yn gynharach y mis hwn yn dangos bod nifer y bobl a ddechreuodd brentisiaethau yn Lloegr rhwng mis Mai a mis Gorffennaf eleni wedi gostwng 61 y cant o’i gymharu â’r un cyfnod yn y flwyddyn flaenorol. Bydd trethiant a ddatblygir heb drafodaeth a heb ymgysylltu priodol yn anochel yn agored i ganlyniadau annisgwyl ac anfwriadol, ac oherwydd yr hanes hynod anfoddhaol hwnnw rydym wedi ceisio dechrau ar ein posibiliadau cyllidol newydd mewn ffordd wahanol iawn. Rydym wedi cyhoeddi ein hegwyddorion treth a’n cynlluniau gwaith ar drethiant i bawb eu gweld. Ym mis Gorffennaf eleni, cyhoeddais y dull y bwriadwn ei ddefnyddio gyda’r pwerau newydd i argymell trethi newydd ar gyfer Cymru yn unig. Dywedais bryd hynny y buaswn yn cyhoeddi yn fy natganiad ar y gyllideb ar 3 Hydref y rhestr fer a luniwyd ar gyfer yr hyn y gobeithiwn y byddai’n ymchwiliad difrifol a phwyllog yn ystod yr hydref.

Y rheswm pam y mae’r ddadl heddiw mor siomedig yw ei bod yn ceisio gwrthsefyll ymdrechion i ddatblygu ymagwedd newydd. Ymhell o fod eisiau agor posibiliadau ar gyfer dinasyddion Cymru a llunio polisïau yng Nghymru, mae’r Blaid Geidwadol yn ceisio cau’r caead ar y posibiliadau hynny. Ymhell o fod eisiau archwiliad agored o’r dystiolaeth lle y gallai unrhyw un sydd â diddordeb wneud cyfraniad, maent yn awyddus i ddod â’r ddadl i ben wrth iddi ddechrau. Nawr, wrth gwrs mae ganddynt hawl i’w barn nad yw treth dwristiaeth yn rhywbeth y byddent yn dymuno ei gweld yn cael ei datblygu yng Nghymru, a phe bai’r cynnig ar y papur trefn yn gofyn i ni nodi polisi’r Blaid Geidwadol, ni fuasai unrhyw wrthwynebiad i hynny. Ond nid dyna y gofynnir i ni ei nodi. Gofynnir i ni gytuno y dylid gorfodi barn y mae un blaid wleidyddol wedi dod iddi ar y gweddill ohonom heb gyfle i gael dadl briodol o unrhyw fath.

Roedd Steffan Lewis yn llygad ei le yn ei gyfraniad gwreiddiol pan ddywedodd mai’r hyn roedd ei blaid yn ei ffafrio oedd yr hyn a ddywedodd Adam Price yn ôl ym mis Gorffennaf: fod rhinwedd mewn edrych ar y cynnig. A dyna’r cynnig sydd gerbron y Cynulliad ar hyn o bryd. Nid ydym ond yn dweud bod treth dwristiaeth yn syniad sy’n werth ei archwilio’n briodol, ac rydym yn dweud hynny oherwydd, fel y mae’r Aelodau eraill yma eisoes wedi ei nodi, mae’n syniad sy’n gyffredin mewn sawl rhan o’r byd, mewn dinasoedd y bydd llawer ohonom wedi ymweld â hwy: Paris, Brwsel, Rhufain, Efrog Newydd, Berlin, Barcelona ac yn y blaen, ac mewn mannau sy’n gyrchfannau rheolaidd i Gymry sy’n mynd ar wyliau tramor. Mae treth dwristiaeth yn Ffrainc, ym Majorca ac ym Mhortiwgal—