Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt, a gwelliant 2 yn enw Rhun ap Iorwerth. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol.

Yr eitem nesaf felly yw dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar y dreth dwristiaeth, ac rwy’n galw ar Nick Ramsay i wneud y cynnig. Nick Ramsay.

Cynnig NDM6546 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu na ddylid gweithredu treth dwristiaeth yng Nghymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Llywydd. Mae’r cynnig heddiw yn glir iawn: yn syml iawn, nid ydym eisiau gweld treth dwristiaeth ar waith yng Nghymru. Rwy’n dychmygu y bydd y rhan fwyaf ohonoch wedi sylweddoli hynny erbyn hyn. [Chwerthin.] Mae’r Aelodau’n ymwybodol fod gan Gymru bwerau codi trethi sylweddol bellach o dan Ddeddfau Cymru 2014 a 2017, ac yn gynharach eleni, fod Llywodraeth Cymru wedi ymgyngori ar ddulliau trethiant newydd arfaethedig. Arweiniodd yr ymgynghoriad hwnnw at gynigion i gyflwyno pedair treth newydd—treth dwristiaeth, ardoll ar ofal cymdeithasol, treth tir gwag, a threth ar blastigau tafladwy. Roeddwn yn mynd i sôn am y 305 ymateb a dderbyniwyd i’r alwad gan y Llywodraeth am syniadau am gynigion ar gyfer trethi newydd, ond cafodd hynny ei grybwyll gan Aelodau yn gynharach. A chlywais ymateb Ysgrifennydd y Cabinet i’r cwestiynau hynny, ac roedd yn ymddangos eich bod yn meddwl bod hynny’n fwy o ymatebion nag yr oeddech yn ei ddisgwyl ar y cychwyn. Felly, gadawaf hynny i fod am y tro.

Mae’r ddadl heddiw yn canolbwyntio’n unig ar yr effaith a’r pryderon y gallai gweithredu’r dreth dwristiaeth arwain atynt, mewn rhyw ddull neu fodd, hyd yn oed os nad yw’r gwelliannau i’r cynnig hwn yn adlewyrchu hynny’n llwyr. Os caf droi at y gwelliannau’n fyr, nid yw’n syndod na fyddwn yn cefnogi gwelliant y Blaid Lafur sy’n dileu ein cynnig cyfan. Er bod llawer o’r gwelliant hwnnw’n ffeithiol, ni allwn gytuno â rhannau eraill ohono. Ond rhaid i mi ddweud o leiaf fod gwelliant 1 yn berthnasol i’r cynnig o’i gymharu â’r gwelliant 2 anhygoel a ddarparwyd gan Blaid Cymru, nad oes ganddo ddim i’w wneud â’n cynnig o gwbl. Mae rhaid i mi ddweud fy mod yn ei hystyried hi’n eironig nad yw’r blaid sydd, yn ôl pob tebyg, wedi bod eisiau datganoli trethi’n hwy nag unrhyw un arall yma yn y Siambr hon yn dymuno siarad am gynnig treth pwysig, megis treth dwristiaeth, pan fo’r grŵp hwn wedi cyflwyno dadl am y dreth hon ac am y cynnig hwn.

Rwy’n ddiolchgar i’r Aelod am ildio. A allai ddweud wrthyf beth yw ei weledigaeth gyllidol ar gyfer Cymru?

A dyna ni. Fe wnaiff Aelodau Plaid Cymru unrhyw beth i dynnu sylw oddi ar siarad am dreth dwristiaeth. Gweledigaeth gyllidol ar gyfer Cymru, treth tirlenwi—fe siaradwch am unrhyw beth, ond nid ydych eisiau siarad am hyn.

Nawr, i fod yn deg â’r Aelod—nid yr Aelod a wnaeth yr ymyriad, ond Adam Price—roedd yn fwy na pharod i drafod a chymeradwyo treth dwristiaeth yn y datganiad ar y gyllideb ddrafft ychydig wythnosau’n ôl yn unig, hyd nes iddo gael ei dawelu gan aelodau eraill o’i grŵp sy’n amlwg yn meddwl ei fod yn syniad hurt. Erbyn hyn, mae yna ddau ddewis yma. Mae Plaid Cymru naill ai’n fodlon â threth dwristiaeth—[Torri ar draws.] Dai Lloyd, nid wyf yn siwr ar ba ochr i’r ffens rydych chi’n eistedd ar hyn, pa un a ydych ar ochr Adam Price neu ochr arall eich grŵp. Mae Plaid Cymru naill ai’n fodlon â threth dwristiaeth neu fel arall. Rwy’n amau mai’r gwir amdani, fel sy’n eithaf amlwg, yw ei fod yn dibynnu ar bwy y siaradwch ym Mhlaid Cymru. Yn sicr cafwyd synau gwahanol o wahanol barthau dros yr ychydig wythnosau diwethaf. [Torri ar draws.] Beth bynnag, gallwch rwgnach. Rwy’n meddwl bod pobl Cymru’n haeddu cael gwybod ble mae Plaid Cymru’n sefyll ar y mater hwn, ac edrychwn ymlaen at glywed beth fydd gennych i’w ddweud am dreth dwristiaeth pan fyddwch yn cyfrannu, fel rwy’n dychmygu y byddwch yn ei wneud yn nes ymlaen.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Felly, yn ôl at y dreth dwristiaeth. Nid yw amheuaeth wedi ei gyfyngu i Aelodau’r Cynulliad. Mae hyd yn oed Sefydliad Bevan, sydd wedi cefnogi’r dreth yn gyhoeddus, i fod yn deg iddynt, o leiaf ar ei ffurf embryonig, wedi cyfaddef nad ydynt yn gwybod beth fyddai effaith treth dwristiaeth yng Nghymru. Rwy’n siwr y byddai hyd yn oed Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud ar hyn o bryd nad oes gennym asesiad o beth fyddai’r effaith honno. Mae’r argymhelliad hwn wedi cael ei feirniadu’n helaeth gan y sector twristiaeth yng Nghymru. Mae Cynghrair Twristiaeth Cymru wedi nodi’n glir eu gwrthwynebiad i’r dreth, gan ddadlau

Er nad yw Cynghrair Twristiaeth Cymru’n gwrthwynebu trethiant teg, mae’n gwrthwynebu Treth Dwristiaeth ar y sail y byddai’n niweidio’r sector lletygarwch a thwristiaeth ac yn syml iawn, nid yw’n dreth deg.

Rydym yn credu bod Cynghrair Twristiaeth Cymru yn iawn: nid yw treth dwristiaeth yn dreth deg, ac fel sail i gynigion Llywodraeth Cymru ar gyfer trethi newydd yng Nghymru, dywedwyd wrthym yn y gorffennol mai tegwch, cydraddoldeb a blaengaredd oedd wrth galon eu strategaeth. Nid yw hynny’n ymddangos yn y cynigion ar gyfer y dreth hon.

Gallai treth dwristiaeth olygu y bydd yn rhaid i’r busnesau hyn gynyddu cost eu cyfleusterau i wneud iawn am unrhyw godiadau, a gallai effeithio’n niweidiol ar economïau lleol ledled Cymru. Gwyddom fod y sector twristiaeth yng Nghymru yn cyfrannu’n enfawr i economi Cymru, ac rwy’n siŵr, drwy gydol y ddadl hon, y bydd Aelodau o wahanol rannau o Gymru yn tynnu sylw at y cyfraniad real iawn y mae twristiaeth yn ei wneud i’w hetholaethau a’u rhanbarthau. Rwyf wedi cael fy ngohebiaeth fy hun, fel y gwn fod Aelodau Cynulliad eraill wedi cael. Mae un e-bost yma gan berchennog parc carafannau yn fy etholaeth sy’n bryderus iawn am yr effeithiau y byddai treth a weithredir yma’n ei chael ar fusnesau ar y ffin, a’r ffordd y gallai twristiaid a fyddai fel arall yn dod i Gymru aros yr ochr arall i’r ffin. Rydym yn gwybod bod ffin fân-dyllog hir rhwng Cymru a Lloegr—mae’n dra gwahanol i’r ffin rhwng yr Alban a Lloegr—ac ni fuasem am weld unrhyw beth yn cael ei weithredu ar yr ochr hon i’r ffin a fuasai’n annog pobl i beidio â dod yma i wario’u harian ar fusnesau Cymru a’r sector twristiaeth yng Nghymru.

Mae’n hanfodol fod Llywodraeth Cymru felly yn diogelu ac yn cefnogi sector twristiaeth Cymru fel ei fod yn parhau i wneud cyfraniad iach i’n heconomi. Gadewch inni beidio ag anghofio bod y diwydiant twristiaeth yn farchnad gystadleuol ac mae busnesau yng Nghymru’n cystadlu ar lefel ddomestig gyda’n cymheiriaid ar draws gweddill y DU yn ogystal ag ar lefel fyd-eang. Os yw Llywodraeth Cymru’n bwrw ymlaen i gyflwyno treth dwristiaeth ar unrhyw ffurf, bydd yn gwneud lleoedd eraill yn y DU yn gynnig mwy deniadol o ran cost na dod ar wyliau yma i Gymru.

Mewn llefydd fel fy etholaeth fy hun, sydd, fel y dywedais, yn agos yn ddaearyddol at y ffin â Lloegr, gallai gael goblygiadau difrifol os yw pobl yn dewis aros yr ochr arall i’r ffin yn y dyfodol. Wrth asesu potensial treth dwristiaeth ymddengys na chafwyd unrhyw asesiad o gwbl o’r effaith ar etholaethau’r ffin, ac a dweud y gwir, mae’n destun pryder fod Llywodraeth Cymru wedi caniatáu i’r cynigion hyn gael eu hystyried ymhellach.

Ac wrth gwrs nid gwestai a darparwyr llety’n unig a allai deimlo gwasgfa’r dreth newydd hon. Gwlad fach yw Cymru a chanddi gadwyni cyflenwi cymhleth, yn enwedig ym maes lletygarwch a thwristiaeth. Mae tafarndai, clybiau, caffis a siopau i gyd yn fusnesau a allai deimlo’r effaith pe bai’r cynigion hyn yn mynd yn eu blaen. Gallai treth dwristiaeth fod yn hynod o niweidiol o ran niferoedd ymwelwyr â llawer o’r busnesau hyn ledled Cymru, gyda llawer ohonynt yn dibynnu ar incwm twristiaeth i aros mewn busnes.

Fel y dywedaf, nid Aelodau Cynulliad yn unig sydd wedi bod yn mynegi’r pryderon hyn, mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach hefyd wedi cyflwyno eu safbwyntiau eu hunain a chytunaf yn llwyr â barn y Ffederasiwn Busnesau Bach y dylai Llywodraeth Cymru, ac rwy’n dyfynnu, osgoi cefnogi unrhyw ardoll sy’n cael ei thargedu bron yn llwyr at fusnesau bach.

Yr ardaloedd o Gymru sydd fwyaf dibynnol ar dwristiaeth i gefnogi’r economi leol yw’r ardaloedd sydd â’r economïau lleiaf amrywiol hefyd yn aml, ac mae’n rhaid inni fod yn ofalus fod effaith lawn bosibl ardoll newydd ar fusnesau twristiaeth bach yn cael ei deall.

Rydym yn ofni na fu unrhyw asesiad o anghydraddoldebau rhanbarthol a rôl y diwydiannau twristiaeth lleol, na dealltwriaeth o effaith bosibl hyn ar y diwydiant yn ei gyfanrwydd. Yn sicr, ni fydd y dreth, ynghyd ag effaith ailbrisio ardrethi yn ddiweddar ar rai busnesau, a’r ffaith bod y diwydiant eisoes yn talu 20 y cant mewn treth ar werth, yn gwneud dim i helpu’r diwydiant—[Torri ar draws.] Rwy’n clywed rhai sylwadau gan yr Aelodau sy’n eistedd gyferbyn ar sut y gallwn wrthwynebu hyn. Wel, yn amlwg nid ydych yn poeni am ei heffaith neu buasech o bosib wedi cyflwyno gwelliant a oedd hyd yn oed yn crybwyll y pwnc y mae’r cynnig hwn yn sôn amdano.

Os ydych o ddifrif am gefnogi’r diwydiant twristiaeth yng Nghymru, mae un ffordd hawdd y gallai eich plaid wneud hynny. Rydym yn sôn am drethiant—beth am dreth ar werth? Beth am TAW? Beth am leihau TAW? Gallech wneud hynny mewn mater o wythnosau yn y gyllideb, os ydych o ddifrif am gefnogi’r diwydiant twristiaeth.

Rydym wedi cael treth ar werth, rydym wedi cael treth ar blastigau—unwaith eto, mae’r blaid gyferbyn yn awyddus i siarad am unrhyw dreth, ond nid yw am siarad am y dreth dwristiaeth. Nid wyf wedi ei chlywed yn cael ei chrybwyll eto hyd yn oed. Ond fel y dywedais, edrychaf ymlaen at eich cyfraniad yn nes ymlaen.

Felly naw wfft i groeso i wlad y bryniau. A fydd cyflwyno treth dwristiaeth yn anfon y neges gywir o groeso i ymwelwyr? Nid ydym yn teimlo y bydd. Na, rydym yn ofni y bydd yn anfon y neges groes i hynny, ac mae’n anfon neges i fusnesau fod Llywodraeth Cymru yn benderfynol o wasgu ein busnesau bach cymaint ag y gall drwy weithredu treth fel hon.

Rwy’n gobeithio’n fawr na fydd y dreth hon yn mynd yn ei blaen ac na chaiff ei gweithredu. Mae amser o hyd i Lywodraeth Cymru edrych eto ar hyn ac ailystyried. Yng ngoleuni hynny, rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi’r cynnig hwn ac anfon datganiad clir i’n diwydiant twristiaeth heddiw ein bod ar eich ochr, ac rydym am barhau i weithio gyda chi i greu Cymru sy’n agored, yn hygyrch ac yn fforddiadwy i bawb.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol. A gaf fi ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt, yn ffurfiol?

Gwelliant 1—Jane Hutt

Dileu pob dim a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi:

a) bod Deddf Cymru 2014 yn cynnwys pwerau i Gymru gynnig trethi newydd mewn meysydd cyfrifoldeb datganoledig;

b) bwriad Llywodraeth Cymru i brofi cyfundrefn Deddf Cymru ar gyfer cynnig a chyflwyno trethi newydd mewn meysydd cyfrifoldeb datganoledig;

c) yn dilyn adborth gan y cyhoedd bod treth dwristiaeth bosib wedi’i nodi fel cynnig i’w ystyried; a

d) nad oes penderfyniad wedi’i wneud i gyflwyno treth newydd yng Nghymru.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Galwaf yn awr ar Steffan Lewis i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Steffan.

Gwelliant 2—Rhun ap Iorwerth

Dileu pob dim a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu y dylid gweithredu treth ar blastigau tafladwy yng Nghymru.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Roeddwn yn naïf efallai yn edrych ymlaen at drafodaeth aeddfed y prynhawn yma. Yn anffodus, nid yw hynny wedi digwydd. Roedd distawrwydd yr Aelod dros Fynwy yn siarad cyfrolau yn y Pwyllgor Cyllid y bore yma pan glywsom dystiolaeth gan arbenigwyr ar yr ardoll dwristiaeth arfaethedig. Mae’n drueni nad yw tystiolaeth yn rhywbeth y mae am ei chynnwys yn ei gyfraniadau yn y Siambr hon. Hoffwn egluro nad yw cyflwyno treth dwristiaeth yng Nghymru yn bolisi Plaid Cymru. Nid yw’n bolisi Plaid Cymru. Fodd bynnag, rydym yn croesawu—.

Andrew R.T. Davies a gododd—

Rwyf newydd ddechrau, felly rwyf am fwrw ymlaen, ond rwy’n hapus i ildio yn nes ymlaen. [Torri ar draws.] Nid yw’n bolisi Plaid Cymru. Fodd bynnag, rydym yn croesawu dull Llywodraeth Cymru o gyflwyno pedwar syniad ar gyfer ymchwil pellach a phrofi pellach, oherwydd yr hyn a oedd yn gwrth-ddweud ei hun yng nghyfraniad yr Aelod dros Fynwy oedd na chawsom unrhyw dystiolaeth er mwyn gwneud penderfyniad pendant. Holl bwynt y broses a gyhoeddwyd yn y gyllideb yw ein bod yn casglu’r dystiolaeth i wneud penderfyniad pendant. Rwy’n hapus i ildio i arweinydd yr wrthblaid, os hoffai—.

Diolch yn fawr am dderbyn yr ymyriad. Mae’r gwrth-ddweud yn eich sylwadau agoriadol wedi ei amlygu’n helaeth, wrth gwrs, gan Adam Price, fel sylwadau a ddaeth yn natganiad y gyllideb, pan ddywedodd fod yna rinwedd mewn edrych ar dreth dwristiaeth a chyflwyno treth dwristiaeth yma yng Nghymru. Felly, roedd yn siarad yn rhinwedd ei swydd fel llefarydd Plaid Cymru, does bosibl nad dyna y mae’n siarad amdano: polisi Plaid Cymru.

Efallai nad yw offer cyfieithu’r Aelod yn gweithio neu rywbeth—.

Na, na. Siaradodd yn Saesneg gan mai fy ymyriad i ydoedd.

Nid polisi Plaid Cymru yw cyflwyno treth dwristiaeth. Rydym yn croesawu camau i archwilio pedair treth, fel yr amlinellodd Llywodraeth Cymru, i gasglu tystiolaeth am ein bod yn blaid â meddwl agored, yn barod i edrych ar syniadau newydd arloesol, oherwydd gadewch i ni ei wynebu, Dirprwy Lywydd, pryd bynnag y ceir syniad newydd mewn gwleidyddiaeth ar yr ynysoedd hyn, mae’r Blaid Geidwadol bob amser ar yr ochr anghywir. Ni fyddem yn eistedd yn y Siambr hon heddiw pe baent wedi cael eu ffordd eu hunain am eu bod bob amser ar yr ochr anghywir i hanes, ac mae hynny’n wir am eu polisi ar drethiant.

Fel cyflogwr mwyaf ond un Cymru, twristiaeth yw asgwrn cefn yr economi mewn sawl rhan o’n gwlad; mae’n cefnogi, fel y dywedodd yr Aelod dros Fynwy, 120,000 o swyddi ac mae’n hanfodol bwysig i bob rhan o’n gwlad. Ar hyn o bryd, mae’r diwydiant twristiaeth yn y Deyrnas Unedig yn wynebu baich treth anghymesur o uchel o gymharu â’n diwydiannau allweddol eraill a gwledydd eraill yn Ewrop. Y Swistir yn unig sy’n gosod baich treth mwy na’r Deyrnas Unedig—[Torri ar draws.]—ar ei diwydiant twristiaeth. Mae’n ddrwg gennyf, rwy’n meddwl fy mod wedi bod yn eithaf hael; hoffwn fwrw ymlaen. Mae 16 allan o 19 o wledydd yn ardal yr ewro â chyfradd TAW ar gyfer gwasanaethau twristiaeth sy’n is na 10 y cant. Mae ein cymydog agosaf, ac mewn sawl ffordd, y wlad sy’n cystadlu’n uniongyrchol â ni, Iwerddon, wedi gostwng y gyfradd TAW i 9 y cant yn 2011: crëwyd 57,000 o swyddi ychwanegol o ganlyniad. Mewn marchnad fyd-eang a mwyfwy cystadleuol, mae ar Gymru angen pob mantais bosibl i werthu ein hunain fel cyrchfan i dwristiaid.

Mae ein system dreth, a oruchwylir gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, ar hyn o bryd yn rhoi Cymru a’r nifer o fusnesau bach sy’n sylfaen i’n diwydiant twristiaeth dan anfantais. Mae Plaid Cymru wedi galw dro ar ôl tro am dorri TAW ar wasanaethau i dwristiaid o 20 y cant i 5 y cant. Amcangyfrifir—. Mae tystiolaeth yn awgrymu y byddai’r gostyngiad yn creu dros 5,500 o swyddi yng Nghymru, gan chwistrellu £166 miliwn i mewn i economi Cymru. O ystyried pwysigrwydd strategol twristiaeth fel diwydiant i’n cenedl, gallai Cymru ddod yn fan treialu toriad TAW i dwristiaeth pe bai’r Ceidwadwyr eisiau i hynny ddigwydd.

Mae diddordeb newydd y Ceidwadwyr yn iechyd y diwydiant twristiaeth yng Nghymru i’w groesawu’n fawr iawn. Ac rwy’n tybio, felly, o ystyried eu pryder am y baich treth ar y sector twristiaeth yng Nghymru, fod plaid y Ceidwadwyr Cymreig wedi llwyddo i berswadio Philip Hammond i gyflwyno toriad yn y TAW i dwristiaeth pan fydd yn datgelu ei gyllideb ymhen ychydig wythnosau. Dyna bolisi Plaid Cymru ar dwristiaeth a threthiant yng Nghymru, a byddwn yn cyflwyno gwelliant i gyllideb y DU—

Hoffwn wrando ar gynigydd y gwelliant, os gwelwch yn dda. Diolch.

—[Parhau.]—er mwyn ei gyflawni. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Os ydym yn mynd i gyrraedd y targed i sicrhau dyfodol diwastraff erbyn 2050—gan ddod at welliant Plaid Cymru—byddwn angen newidiadau radical i’n hymddygiad, i’r nwyddau a ddefnyddiwn, a’u deunydd pacio. Ac o’r pedair treth y mae Llywodraeth Cymru yn cynnig cyflawni gwaith archwilio pellach arnynt, polisi Plaid Cymru yw’r dreth ar blastigau tafladwy, a chafodd sylw yn ein maniffesto ar gyfer etholiadau 2016. Roedd Cymru’n arloesi wrth gyflwyno’r tâl am fagiau plastig yn 2011, a gwelsom ostyngiad o 71 y cant yn y defnydd o fagiau plastig o ganlyniad i hynny. Treth ar blastig tafladwy yw’r cam nesaf ymlaen i anghymell y defnydd o blastigau eraill na ellir eu hailgylchu, fel blychau prydau parod a chwpanau coffi, ac i annog busnesau i ddod o hyd i ddewisiadau eraill y gellir eu hailgylchu.

Yn ogystal â hynny, ac i gloi—. Ar y cyd â chynlluniau eraill fel cynlluniau dychwelyd blaendal ar ganiau a gwydr, gall Cymru barhau i arwain y byd o ran cyrraedd ein targedau ailgylchu a lleihau’r gwastraff sy’n cael ei anfon i safleoedd tirlenwi neu i’w losgi. Erbyn hyn mae gennym bwerau i lunio ein system dreth neilltuol ein hunain. Wrth i ni wneud hynny, mae gennym gyfle i fabwysiadu ymagwedd hyblyg ac arloesol tuag at drethiant sy’n cydbwyso’r angen i godi arian ar gyfer y pwrs cyhoeddus gyda dealltwriaeth o’r pŵer a allai fod gan drethi i newid ymddygiad, ac edrychaf ymlaen at weld pob plaid yn cyfrannu at y cyfle hanesyddol sydd gan y wlad i lunio ei pholisïau cyllidol ei hun yn y blynyddoedd i ddod.

Rwyf wrth fy modd yn cael cyfle i gymryd rhan yn y ddadl hon. Yn yr ychydig wythnosau ers i’r syniad hwn gael ei wyntyllu gan Lywodraeth Cymru, rwyf i’n bersonol wedi cael llawer iawn o ohebiaeth gan fusnesau, unigolion a sefydliadau masnach sydd, yn ddieithriad, yn erbyn y syniad hwn. Gadewch imi fod yn glir: rwy’n falch fod gan y Cynulliad rywfaint o gyfrifoldeb am ei threthi bellach, ond os yw trethi’n mynd i gael eu gosod, yna mae’n rhaid iddynt fod, nid yn unig yn deg, ond hefyd yn cael yr effaith a fwriadwyd wrth eu cynllunio. Y math gwaethaf o dreth yw un sy’n effeithio ar fusnesau unigol ac sy’n lleihau incwm ac felly derbyniadau treth, ac o’r hyn a welaf, treth felly yw’r dreth dwristiaeth arfaethedig hon. Nid oes unrhyw dystiolaeth ei bod yn gweithio. Nid oes unrhyw dystiolaeth y byddai ei gweithredu’n gyffredinol ledled Cymru yn effeithiol. Ac mewn gwlad lle’r ydym yn rhannu ffin mor hir ar y tir â Lloegr ac yn cystadlu gyda Lloegr am lawer o dwristiaid, mae’n argoeli i fod yn wrthgynhyrchiol.

Rwy’n cynrychioli etholaeth sy’n cynnwys dwy sir lle y mae’r diwydiant twristiaeth yn allweddol i’n ffyniant economaidd. Yn Sir Benfro, mae twristiaeth yn werth £585 miliwn y flwyddyn, ac yn Sir Gaerfyrddin mae’n werth £370 miliwn y flwyddyn. Mae’r diwydiant twristiaeth yn creu’r hyn sy’n cyfateb i 5,683 o swyddi amser llawn yn Sir Gaerfyrddin yn unig. Er nad wyf yn honni y buasai’r diwydiant cyfan yn cael ei roi dan fygythiad, ni ellir gwadu y byddai treth dwristiaeth yn cael effaith ddifrifol ar nifer yr ymwelwyr a gwariant defnyddwyr.

Rwyf wedi edrych ar sut y mae treth neu ardoll feddiannaeth neu dreth wely o’r fath yn gweithio mewn gwledydd eraill yn Ewrop. Mae angen inni gofio er hynny, yn draddodiadol, fod cyfraddau meddiannaeth yn llawer uwch nag yn y DU, ac felly efallai na fyddwn yn cymharu tebyg at ei debyg, Ysgrifennydd y Cabinet, ac mae hynny’n rhywbeth yr hoffwn i chi fynd i’r afael ag ef mewn gwirionedd. Er enghraifft, yn yr Almaen, mae teithwyr busnes yn cael eu heithrio. Mae Gwlad Belg yn gostwng y TAW i holl westai a bwytai’r wlad o 21 y cant i 6 y cant, ond mae ganddi dreth dinas ar ben hynny wedyn. Rwy’n chwerthin braidd ar Blaid Cymru’n dweud eu bod am fod yn gyfrifol am eu pwerau cyllidol a’u bod yn edrych ymlaen at hynny. Wel, hwrê, rwy’n cytuno â hynny, heblaw’r ffaith eich bod wedi treulio’r rhan fwyaf o’ch dadl yn siarad am dreth nad oes gennym unrhyw gyfrifoldeb drosti mewn gwirionedd nac unrhyw ffordd o bwyso arni, sef y gyfradd TAW. Nid yw Portiwgal—[Torri ar draws.] Nid yw Portiwgal ond yn cymhwyso’r dreth ar y saith diwrnod cyntaf o deithio. Felly, yr hyn yr hoffwn ei ddeall, Ysgrifennydd y Cabinet, yw pa fath o fodelau y buasech yn edrych arnynt, sut y buasech yn eu harchwilio a sut y buasech yn eu gwerthuso yn erbyn y cefndir presennol sydd gennym yn y Deyrnas Unedig, oherwydd pa un ai Llafur neu’r Ceidwadwyr sydd yn San Steffan, mae TAW wedi bod ar y lefel hon ers peth amser ac nid wyf yn ei weld yn newid yn fuan ac mae angen inni ddeall hynny er mwyn gwneud yn siŵr nad ydym yn gordrethu ein pobl ein hunain.

Y sector twristiaeth yng Nghymru yw’r gyfran uchaf o weithlu unrhyw un o wledydd y DU: 12.7 y cant o gyfanswm y gweithlu, o’i gymharu â 10 y cant yn yr Alban, 8 y cant yn Lloegr a 4 y cant yn unig yng Ngogledd Iwerddon. Felly, mae twristiaeth yn hynod o bwysig i’n gwlad ac i’n heconomi. Mae 25 y cant o’r holl fusnesau a gofrestrwyd ar gyfer TAW yng Nghymru yn yr economi ymwelwyr.

O ran Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin, rwy’n poeni y bydd yn taro pobl leol lawn cymaint â thwristiaid. Bydd yn gwneud i bobl feddwl ddwywaith am gael noson i ffwrdd mewn gwesty lleol, aros dros mewn priodas neu wyliau mewn rhannau cyfagos o Gymru. Bydd yn cael effaith ganlyniadol ar fusnesau lleol eraill. Yn Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin, rydym wedi annog llawer iawn o ffermwyr i arallgyfeirio, a gwelwyd rhai llwyddiannau gwirioneddol ardderchog. Ond sut y bydd y dreth hon yn effeithio ar y busnesau sydd wedi arallgyfeirio?

Er mai’r tymor gwyliau mawr yw’r prif enillydd incwm ar gyfer y sector twristiaeth yng Nghymru, gwelwn hefyd fod y tymor rhwng y tymor brig a’r tymor allfrig yn gyfnod pwysig i’r diwydiant. Fodd bynnag, denu ymwelwyr o’r DU a wna hyn yn bennaf ac rwy’n pryderu ynglŷn â sut y bydd treth dwristiaeth yn effeithio ar y farchnad benodol honno. Byddwn yn llai deniadol nag Cernyw.

Ar hyn o bryd mae’r DU yn safle 140 allan o 141 o wledydd o ran cystadleurwydd pris, yn bennaf oherwydd lefel y dreth y mae ymwelwyr eisoes yn ei thalu. Mae’r DU yn codi cyfradd TAW lawn ar bob un o’r tair cydran o wariant ymwelwyr: llety, prydau bwytai ac atyniadau. Nid yw rhannau eraill o Ewrop yn gwneud hynny. Hefyd, mae ein TAW ddwywaith y cyfartaledd Ewropeaidd. Drwy ychwanegu treth bellach, bydd hyn wedyn yn gwneud Cymru hyd yn oed yn waeth ei byd ac rwy’n pryderu mai treth arall yw hon ar gyfer cyllideb gydgrynhöol Llywodraeth Cymru. A fydd yr arian hwn yn cael ei glustnodi? Pwy fydd yn ei gasglu? Sut y caiff ei ailfuddsoddi mewn twristiaeth? Ac yn wahanol i’r dreth ar fagiau plastig, a gynlluniwyd i newid diwylliant ac ymddygiad, Ysgrifennydd y Cabinet, mae hon i’w gweld i mi yn dreth ar gyfoeth a hamdden yn unig, a hoffwn wybod faint y byddai’n costio i’w gweithredu a’r canlyniadau parhaus.

Roeddwn yn credu mai sail y ddadl heddiw oedd—. Mae’n ymddangos i mi nad yw’r Torïaid eisiau cael dadl o gwbl mewn gwirionedd; maent wedi galw am ddadl, ond yr hyn nad ydynt ei eisiau yw dadl. A buaswn wedi meddwl—yn naïf efallai—y buasai gwleidyddion, waeth beth y bo’u lliw, yn awyddus i gael sgwrs genedlaethol am faterion sylfaenol yn ymwneud â sut rydym yn codi ac yn gwario trethi. Dylai’r ffaith bod hwn yn dir newydd i ni fel gwlad, ar ôl bron i 800 mlynedd, ac fel sefydliad, olygu ein bod yn agored i syniadau arloesol, uchelgeisiol ac, ie, dadleuol. Ac mae’r ardoll dwristiaeth yn perthyn i’r meini prawf hynny yn bendant.

Mae hefyd yn werth ailadrodd nad oes dim wedi’i benderfynu eto. Yn hytrach, dadl yw hon ynglŷn ag a ddylem drafod y materion hynny. Nid yw’r dreth dwristiaeth—ac rwy’n atgoffa’r Torïaid eto—ond yn un o bedwar cynnig ar y rhestr fer a ddewiswyd o blith cannoedd o awgrymiadau a gyflwynwyd gan wahanol rannau o gymdeithas Cymru. Felly, o’r fan honno y daeth y syniadau. Maent wedi dod o gymdeithas Cymru—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Nid yn awr. Nid wyf ond newydd ddechrau. Cawsoch ddweud eich dweud yn gynharach.

Ac mae gan y pedwar syniad—ardoll i gyllido gofal cymdeithasol, treth ar ddeunydd pacio, treth tir gwag a’r ardoll dwristiaeth—botensial enfawr i wneud daioni, ac mae peryglon ynghlwm wrthynt hefyd. Dyna pam y mae’r broses hon mor gymhellol. Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud y bydd yn profi pob un o’r pedwar cynnig cyn cyflwyno un ohonynt i Lywodraeth y DU yn gynnar y flwyddyn nesaf. Mae hynny, i mi, i’w weld yn gwbl synhwyrol. Ond yr hyn nad yw’n gwneud unrhyw synnwyr o gwbl yw dweud ‘na’ yn awr; cau’r caead ar y ddadl cyn iddi ddechrau hyd yn oed, a dyna’n union y mae’r Ceidwadwyr yn ceisio ei wneud. A oeddech eisiau ymyrryd?

Rwy’n ddiolchgar i chi am dderbyn yr ymyriad. A gaf fi ofyn: sawl busnes twristiaeth yn eich etholaeth rydych wedi trafod hyn â hwy? Oherwydd, yn y pen draw, bydd eich economi’n dioddef llawer iawn o ganlyniad i dreth dwristiaeth, ac ni allaf ddeall pam eich bod yn meddwl ei fod yn beth cadarnhaol ein bod hyd yn oed yn trafod y posibilrwydd o dreth ar dwristiaeth yma yng Nghymru, pan nad oes unrhyw drafodaeth o’r fath—

Nid wyf eisiau araith; ymyriad yw hwn i fod.

[Yn parhau.]—yn digwydd dros y ffin yn Lloegr, a buasem yn wynebu llawer o anfantais o ganlyniad.

Y pwynt yw—ac rydych wedi ei wneud eto—rydych wedi cau’r caead ar y ddadl; nid yw’n ymddangos eich bod yn deall yr angen i gael dadl am hyn. Rwy’n gwybod yn iawn faint o weithredwyr twristiaeth sydd yn fy ardal, a byddaf yn cyflwyno sylwadau ar ran y rhai rwyf eisoes wedi eu hateb, sy’n dod i gysylltiad â mi, yn ddi-os. Oherwydd, pe baech wedi gallu ymatal tamaid bach, roeddwn yn mynd i symud ymlaen o’r rhinweddau i’r peryglon.

Un o rinweddau ardoll dwristiaeth a’r cynnig sydd wedi’i gyflwyno a’i grybwyll gan Sefydliad Bevan yw ei bod yn dreth er daioni. Mae yna enghreifftiau—ac mae rhai pobl wedi eu crybwyll yma heddiw—o gwmpas y byd lle y cafodd ei defnyddio’n llwyddiannus iawn: mewn rhannau o Ffrainc, Catalonia, Slofenia, Berlin, San Francisco. Prin eu bod yn llefydd heb lawer o dwristiaeth. Yn San Francisco, deallaf ei bod yn dreth barthol, ychydig fel rheilffordd danddaearol Llundain—felly, gyda thâl ganrannol uwch po agosaf yr arhoswch at ganol y ddinas—ac yn Berlin mae’n gyfradd safonol. Manylion yw’r rhain. Yr hyn sydd efallai’n fwy perthnasol i heddiw yw’r effaith a fu, da neu ddrwg. O’r enghreifftiau rhyngwladol, rydym yn gwybod bod y dreth yn cael ei hailfuddsoddi at ei gilydd mewn twristiaeth, ar hyrwyddo’r ardal a darparu gwasanaethau sy’n gysylltiedig â thwristiaeth. Gallai hynny gynnwys, fel sy’n digwydd yn Ffrainc, defnyddio’r arian a godir i dalu am y gost ychwanegol sy’n gysylltiedig â nifer fawr o dwristiaid, o brosiectau seilwaith i lanhau traethau. Y pwynt yw ei bod yn dreth a delir gan bobl sy’n byw y tu allan i ardal i leddfu’r baich ariannol ar y bobl sy’n rhoi llety iddynt.

Ar ôl saith mlynedd o doriadau Torïaidd a’r pot o arian yma yn lleihau o hyd, mae’n bosibl y gall codi trethi lleol helpu i ysgafnhau’r baich ar y trethdalwr lleol, a fydd yn gorfod talu am roi llety i unigolion yn eu rhannau cyfansoddol. Ond mae yna beryglon hefyd, a rhaid inni graffu ar y rhain yn ofalus iawn. Fe wyddom, ac rwyf wedi ei ddweud ac rwy’n gwbl ymwybodol ohono, fod Canolbarth a Gorllewin Cymru yn ffynnu ar eu diwydiant twristiaeth, yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol, ac mae’n anadl einioes i’r ardaloedd hynny. Felly, beth bynnag fydd yn digwydd, pa un a fydd gennym ardoll ai peidio, yr hyn sy’n bendant yn rhaid inni ei wneud yw cael dadl.

Rwy’n ddiolchgar am y cyfle hwn i siarad yn erbyn cyflwyno treth dwristiaeth yng Nghymru. Rwy’n gwneud hynny oherwydd fy mod yn credu y buasai treth dwristiaeth yn cael effaith ddifrifol ac andwyol ar economi fy rhanbarth. Mae de-ddwyrain Cymru yn gyrchfan o bwys i dwristiaid o’r Deyrnas Unedig ac o dramor. Chwe blynedd yn ôl, cyflwynwyd Bil Menter (Cymru) yn y Siambr hon, ac roeddem yn pwysleisio’n gryf iawn yr angen i wella ein twristiaeth, a hefyd, ers 2010, mae Cwpan Ryder, NATO, a hefyd ein tîm pêl-droed a FIFA, wedi gwella’n aruthrol nifer yr ymwelwyr o dramor ac o’r ochr arall i’r sianel sy’n dod i mewn.

Yn wir, yn 2014, de-ddwyrain Cymru oedd yr ail gyrchfan fwyaf poblogaidd ar gyfer teithiau domestig dros nos yng Nghymru. Roedd gwariant ar y teithiau domestig dros nos hyn yn £361 miliwn y flwyddyn. Yn 2014, roedd yna 441,000 o ymweliadau rhyngwladol hefyd. Roedd hanner yr holl ymweliadau rhyngwladol â Chymru rhwng 2012 a 2014 yn Nwyrain De Cymru. Cafodd 47 y cant o’r holl wariant ar ymweliadau tramor â Chymru ei wario yn fy rhanbarth. Mae ymweliadau dydd hefyd yn boblogaidd yno. Cafwyd 39 miliwn o ymweliadau dydd â Chymru yn 2014, sef dros 40 y cant o’r holl ymweliadau dydd â Chymru.

Dirprwy Lywydd, mae de-ddwyrain Cymru yn cynnwys rhai o’r cymunedau tlotaf yn y Deyrnas Unedig. Mae diweithdra ac amddifadedd yn parhau’n ystyfnig o uchel. Mae tua un o bob 11 o swyddi yn y rhanbarth yn y sector twristiaeth. Rwy’n credu y buasai’r sector twristiaeth yn cael ei daro’n galed drwy gyflwyno treth dwristiaeth gan y Llywodraeth hon.

Ychydig fisoedd yn ôl yn unig, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y bydd tollau ar bont Hafren rhwng Cymru a Lloegr yn cael eu dileu erbyn 2018. Mae astudiaeth a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru yn awgrymu y byddai cael gwared ar dollau’n rhoi hwb o £100 miliwn i economi Cymru. Nid yw’n syndod fod busnesau Cymreig yn y sector twristiaeth eisoes wedi mynegi pryder y gallai treth dwristiaeth gael effaith ddifrodus ar eu diwydiant ac atal ymwelwyr rhag dod i Gymru. Mae hynny heb ystyried yr effaith ganlyniadol ar dafarndai, siopau, caffis ac atyniadau ymwelwyr mewn gwahanol lefydd, gan gynnwys ein heglwysi hardd a golygfeydd hardd ym mhob man. Maent yn dibynnu ar y fasnach hon. Mae hefyd yn tanseilio ymgyrch gan Croeso Cymru i hyrwyddo Cymru fel cyrchfan i dwristiaid.

Ond nid dyma’r unig strategaeth gan Lywodraeth Cymru a fydd yn cael ei llesteirio o gymeradwyo hyn. ‘Ein Cymoedd, Ein Dyfodol’ yw strategaeth Llywodraeth Cymru i sicrhau newid go iawn i Gymoedd Dwyrain De Cymru. Un o’i blaenoriaethau yw gwneud mwy gydag amgylchedd naturiol y Cymoedd, eu diwylliant a’u treftadaeth, fel y gellir eu mwynhau’n fwy eang gan bobl leol a phobl sy’n byw ymhellach i ffwrdd. Mae’n mynd ymlaen i ddweud:

‘Bydd y Cymoedd yn gyrchfan gydnabyddedig i dwristiaid, a fydd yn denu ymwelwyr o bob cwr o Gymru, y DU a thu hwnt.’

Gofynnaf i Lywodraeth Cymru, yn onest, a fydd treth dwristiaeth yn helpu neu’n rhwystro nodau’r strategaeth hon rhag cael eu cyflawni—eu holl strategaethau. Cyflwynwyd treth dwristiaeth yn Ibiza a Majorca yn 2016. Rwy’n annog Llywodraeth Cymru i edrych ar ganlyniadau hynny. Condemniodd Thomas Cook y ffaith iddi gael ei chyflwyno, ac yn ôl y sôn, codir ‘swm ychwanegol sylweddol’ ar wyliau teuluol. Byddai hynny’n perswadio llawer o deuluoedd i fynd ar eu gwyliau i rywle arall, nid i Gymru. Dywedodd Ffederasiwn Gwestywyr Majorca y byddai’r dreth yn arwain at ‘filiynau mewn colledion’ i economi’r ynys. Ni all Cymru fforddio cynyddu’r baich ar ein diwydiant twristiaeth ac atal pobl rhag dod yma. Rwy’n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn meddwl eto ac eto, ac yn tynnu’r dreth niweidiol hon, a allai fod yn drychinebus, yn ôl.

Rwy’n credu ei bod yn hen bryd inni ddeall nad oes pwynt inni gynyddu trethi er mwyn cynyddu ein heconomi. Ceir meysydd eraill y mae’r Llywodraeth yn edrych arnynt, a chyfeiriwyd at bedwar maes: treth ddŵr, treth siwgr, treth gwerth tir, ac mae meysydd eraill i edrych arnynt, ac rwy’n meddwl, os gofynnwch i’r cyhoedd, byddent yn rhoi meysydd penodol i chi lle y gellir codi treth, nid ar dwristiaeth. Diolch.

Rwy’n falch iawn o gefnogi cynnig y Ceidwadwyr heddiw. Gallaf hefyd ddweud fy mod yn gallu cefnogi gwelliant y Llywodraeth iddo, yn y bôn oherwydd nad yw’n dweud unrhyw beth mewn gwirionedd. Ond mae llawer ohonom yn bresennol yma heddiw, ar yr ochr hon i’r Siambr o leiaf. Wrth gwrs, ceir yr hyn y gallem ei alw’n wacter poenus o’n blaenau ar fy ochr chwith, ar wahân i’r ychydig o warchodwyr sosialaeth sydd wedi dod i wylio’r trafodion ac adrodd yn ôl.

Y peth cyntaf rwyf am ei wneud yw ymateb i’r her a roddodd Steffan Lewis yn gynharach i Nick Ramsay ynglŷn â beth yw ein gweledigaeth ar gyfer Cymru mewn perthynas â threthi datganoledig. Rwy’n fawr iawn o blaid trethi datganoledig, gan ei fod yn rhoi cyfle i ni yng Nghymru ychwanegu at ein manteision naturiol, yn enwedig o ran y diwydiant twristiaeth. Rwy’n cefnogi galwad Plaid Cymru am gyfraddau TAW gwahaniaethol yn gryf. Mae’n rhoi cyfle inni leihau’r baich treth yng Nghymru o’i gymharu â’n cymdogion, ac felly, efallai y bydd yn helpu i gywiro’r anghydbwysedd sydd wedi tyfu dros y blynyddoedd, ac a ddisgrifiwyd yn huawdl iawn lawer gwaith yn y Siambr hon gan Adam Price, am dlodi Cymru o gymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig, a sut y mae angen i ni wneud rhywbeth gwirioneddol ddramatig i gywiro hynny. Fy ngrym ysgogol mewn gwleidyddiaeth ar hyd fy oes yw egwyddor hynafol Gladstone o ganiatáu i arian ffrwytho ym mhocedi’r bobl. Felly, at ei gilydd rwyf bob amser wedi gwrthwynebu camau i gyflwyno trethi newydd ac wedi galw am ostyngiad yn y baich treth presennol. Ac rwy’n meddwl bod yn rhaid inni gydnabod y cefndir economaidd y buasai’n rhaid mesur unrhyw gynnig i gyflwyno trethi newydd yng Nghymru yn ei erbyn. Mae’r Sefydliad Astudiaethau Cyllid wedi cynhyrchu ffigurau yn ddiweddar i ddangos ein bod bellach, ym Mhrydain, yn wynebu’r baich treth uchaf a gawsom ers 1986. Mae gwerth £17 biliwn o godiadau treth i ddilyn ar gyfer gweddill y Senedd hon, ac os yw’r Llywodraeth yn glynu at ei hamcan datganedig o ddileu’r diffyg erbyn 2025, mae hynny’n golygu £34 biliwn yn ychwanegol o drethi. Fe ildiaf, yn sicr.

Os caf ofyn i chi: pwy oedd yn Llywodraeth yn 1986?

Wel, yn wir. Ni oedd, wrth gwrs, yn clirio’r llanast a adawyd i ni yn 1979. [Torri ar draws.] Mae yna lawer o’r Aelodau yn y Cynulliad hwn, wrth gwrs, nad ydynt yn ddigon hen i gofio dyddiau tywyll y 1970au, ond mae gan rai ohonom atgofion hir iawn yn wir. Ond mae hon yn ddadl bwysig gan fod twristiaeth yn aruthrol o bwysig i Gymru, ac fel un o’r Aelodau dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru—wrth gwrs, mae gennym yr holl ddarnau gorau o’r diwydiant twristiaeth—mae’n golygu ei bod yn bwysicach fyth i ni.

Rwy’n meddwl ei bod yn ddefnyddiol iawn inni gyflwyno rhai o’r ystadegau cefndirol i hyn, a buasai’n rhaid mesur unrhyw gynnig newydd ar gyfer treth yn erbyn y rhain. Mae cyfran Cymru o ymweliadau twristiaid â’r DU oddeutu 3 y cant, ac o’r rheini, 43 y cant sy’n ymweld â Chymru’n unig. Yr arhosiad cyfartalog yng Nghymru yw chwe noson, ac mae’r gwariant ar gyfartaledd yn £363 y pen. Dyna £61 y noson ar gyfartaledd ac mae hynny’n llawer llai na’r gwariant cyfartalog yn y DU, sef £100. Nawr, nid ydym yn gwybod ar ba gyfradd y byddai unrhyw dreth dwristiaeth yn cael ei gosod, ond mae Sefydliad Bevan wedi awgrymu £1. Wel, efallai nad yw £1 ar £61 i’w weld yn llawer, ond o gofio’r ffeithiau a grybwyllais yn gynharach yn y cwestiynau i’r Ysgrifennydd cyllid mewn perthynas â phris cystadleurwydd Prydain ym marchnadoedd y byd—. Fe ailadroddaf yr hyn a ddywedais yn gynharach, os gallaf ddod o hyd i fy sbectol. Mae Prydain bron ar waelod tabl cynghrair y byd o ran cystadleurwydd pris: ar safle 135 allan o 136 o wledydd. Gwae ni os gwnawn y sefyllfa honno’n waeth hyd yn oed, ac er nad yw’n ymddangos yn llawer iawn efallai—£1 neu £2 neu beth bynnag—mae’n bosibl mai dyna fydd y gwelltyn sy’n torri cefn y camel i lawer o bobl, ac ni all unrhyw beth sy’n gwneud Cymru yn lle llai deniadol i ymwelwyr o ran gwerth am arian fod yn dda i’r diwydiant twristiaeth.

Oes, mae yna enghreifftiau o amgylch y byd o drethi twristiaeth yn cael eu cyflwyno’n llwyddiannus. Maent yn tueddu i weithio lle y mae’r galw ar ran twristiaid yn eithaf anhyblyg. Mae Caerfaddon ar hyn o bryd, rwy’n credu, yn ystyried cyflwyno rhyw fath o dreth dwristiaeth. Wel, mae symud o amgylch Caerfaddon yn ystod y tymor twristiaeth yn aml yn anodd iawn. Mae Fenis yn enghraifft arall o hyn, neu hyd yn oed Efrog Newydd neu San Francisco, fel y crybwyllodd Joyce Watson yn gynharach. Mae’r rhain i gyd yn lleoliadau rhyngwladol sydd â galw cymharol anhyblyg o ran ymweliadau. Pa un a fyddai hynny’n wir am Gymru neu Gymru gyfan yn fater hollol wahanol ac yn erbyn y cefndir o anhawster economaidd rydym wedi byw ynddo ac wedi brwydro yn ei erbyn ers blynyddoedd lawer, rwy’n meddwl y buasem yn cymryd risg fawr iawn yn wir pe baem yn ychwanegu ymhellach at y baich treth, a allai dueddu i’w wneud yn lle llai deniadol i dramorwyr yn enwedig ymweld ag ef.

A gaf fi atgoffa’r Aelodau am y buddiant rwyf wedi ei ddatgan am fod fy ngŵr yn bartner mewn busnes twristiaeth? Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n dal i obeithio mai cocyn hitio braidd yw’r dreth wely a’i bod wedi ei chynnwys yn y rhestr o drethi Llywodraeth Cymru sy’n cael eu hystyried er mwyn i chi gael eich gweld fel Llywodraeth sy’n gwrando pan fyddwch yn troi cefn ar y syniad. Ar hyn o bryd, mae ychydig fel bygwth plentyn gyda sbigoglys i frecwast am ei fod yn dda iddynt, a honni wedyn eich bod yn drugarog pan na fyddwch yn cyflawni’r bygythiad hwnnw. Yr holl amser, wrth gwrs, mae’r plentyn druan yn ystyried y bygythiad fel cosb am ryw ddrygioni anhysbys nad yw’n ei haeddu, a dyna sut y mae’r sector twristiaeth yn teimlo ar hyn o bryd.

Mae aelodau o’r grŵp twristiaeth trawsbleidiol, a oedd yno ar fy ngwahoddiad fel cadeirydd, nid oherwydd bod Darren Millar yn eu hannog, aelodau sy’n cynrychioli mwy—llawer iawn mwy—na 305 o bobl ac sy’n cynrychioli pob rhan o economi ymwelwyr Cymru, yn nerfus iawn am y ffaith bod hyn yn cael ei ystyried hyd yn oed. Mae cynghorau yn Lloegr ar y ffin â Chymru’n gofyn: a fydd yn dda iddynt, neu a fyddant yn colli busnes oherwydd bod eu cynnig marchnata’n croesi’r ffin? Maent i gyd wedi gweld dinasoedd sy’n gyrchfannau byd-eang fel Caeredin a Chaerfaddon, a hyd yn oed cymunedau fel Camden, yn tynnu’n ôl yn eithaf cyflym pan welsant y goblygiadau ehangach a gofyn,’Pam fod Cymru’n meddwl am hyn?’ Nid oes neb am agor y llifddorau i’r DU godi treth wely pan fo’r gwelyau hynny eisoes yn amlwg yn ddrutach na rhai cyfatebol mewn gwledydd eraill. Ac ydw, rwy’n gwybod mai mater i Lywodraeth y DU yw TAW, ac fel chi ac Aelodau Seneddol o bob plaid, gan gynnwys fy mhlaid fy hun, rydym yn credu bod yna ddadl gref dros leihau TAW, ond ni allwn wneud y penderfyniad hwnnw yn y Siambr hon. Yr hyn y gallwn ei wneud yma yw cytuno i beidio â gosod trethi pellach ar ein twristiaid.

Hoffwn ddefnyddio fy esiampl fy hun i ddangos pam y mae TAW uchel yn gwrth-ddweud y pwynt a wnaed gan lawer nad ydym ond yn sôn am ychydig bunnoedd ac na fydd neb yn sylwi. Mae Rhufain yn gyrchfan fyd-eang, a bydd pobl yn bendant yn talu mwy i fynd yno. Rydych yn talu treth wely ar ben eich TAW o 10 y cant, ond os nad yw’n cael ei hysbysebu’n eang, gall fod yn dipyn o syndod i ymwelwyr. Ac roedd yn syndod o 12.5 y cant i fy nheulu pan aethom ym mis Chwefror, ar gyllideb, i weld y rygbi. Rydych yn sylwi ar €35 ychwanegol pan na fyddwch ond yn bwriadu gwario €280. A fyddai’n fy rhwystro rhag mynd i Rufain yn hytrach nag i Lundain? Nid wyf yn credu y byddai. A fyddai’n fy rhwystro rhag mynd i Aberystwyth yn hytrach nag i Whitby? Wel, mae’n bosibl, wyddoch chi. Gadewch i ni gofio, ar hyn o bryd, fod y rhan fwyaf o ymwelwyr â Chymru yn dod o’r tu mewn i’r DU ac maent eisoes yn wynebu’r baich treth trymaf, yn gyffredinol, o gymharu â’n cymheiriaid Ewropeaidd. Wrth gwrs, mae cyllideb ar gyfer y gwyliau yn nodwedd ym mhenderfyniadau pawb, ac nid ydym am i drethi gwely sy’n gymedrol hyd yn oed effeithio ar y penderfyniadau hynny a gwrthdroi’r tueddiadau da iawn mewn twristiaeth yng Nghymru ar hyn o bryd.

Rwyf am sôn yn benodol am Barcelona, a pham y cyflwynwyd y dreth dwristiaeth yno. Dyma rywbeth a drafodais yn uniongyrchol gydag asiantaeth dwristiaeth Catalonia a thwristiaeth Barcelona pan ymwelais â hwy’n fuan ar ôl i’r dreth gael ei chyflwyno. Roedd dau reswm yno. Y rheswm cyntaf oedd mai twristiaeth, yn sgil yr argyfwng ariannol, oedd y cyfan a oedd ganddynt ar ôl, yn y bôn, a oedd yn gwneud arian—y cyfan a oedd ar ôl ganddynt i’w drethu. Cyflwynwyd y dreth wely i gynorthwyo adferiad economaidd y rhanbarth, gyda 25 y cant o’r derbyniadau hynny’n mynd at iechyd ac addysg. Âi’r arian a oedd yn weddill i gronfa datblygu twristiaeth, ac roedd y sector ei hun yn talu arian ychwanegol i mewn iddi’n uniongyrchol drwy ei siambrau masnach. Defnyddiwyd yr arian hwnnw i gefnogi cynnig twristiaeth o safon, ond cafodd ei ddefnyddio hefyd i ddatblygu twristiaeth yn y fath fodd fel ei fod yn cydbwyso’n well â phrofiad byw trigolion.

Dyna oedd yr ail reswm: roedd trigolion y rhanbarth yn dechrau gwrthwynebu’r ffordd y câi eu safon byw ei effeithio gan gwymp economaidd sectorau ar y naill law, a’r ffordd yr effeithid ar ansawdd eu bywydau gan y nifer fawr iawn o dwristiaid yn eu gofod, yn gwthio costau nwyddau a gwasanaethau i fyny. I’r gynulleidfa benodol honno, cafodd y dreth wely ei defnyddio fel rhwystr a ffordd o gydbwyso niferoedd. Beth bynnag, rwy’n credu ei bod yn werth nodi, mae’n debyg, nad oedd mwyafrif Senedd Catalonia yn cefnogi cyflwyno’r dreth, a’r unig reswm y cafodd ei phasio oedd o ganlyniad i nifer sylweddol a ataliodd eu pleidlais. Rhan o’r rheswm am hynny oedd bod Ryanair yn derbyn cymorthdaliadau enfawr i ddod â thwristiaid teithiau rhad i feysydd awyr llai yn y rhanbarth. Tybed ai’r math hwn o gefnogaeth ddryslyd ac anghyson i’r sector yw’r hyn sydd gan gefnogwyr y dreth dwristiaeth mewn golwg. Diolch.

Rwy’n synnu ein bod yn cael y ddadl hon heddiw oherwydd nid oedd unrhyw sôn am dreth dwristiaeth ym maniffesto Llafur Cymru 2016—maniffesto y cawsant eu hethol arni fel y blaid fwyaf i’r Cynulliad hwn. Pan gafodd Llywodraeth Lafur ei hethol hefyd ar lefel y DU, cafwyd addewid i beidio â chodi rhai trethi, ond cafodd yr addewid hwn ei dorri a chyflwynwyd llu o drethi llechwraidd eraill pan ddaethoch i rym. Daeth cynnydd mewn yswiriant gwladol a’r dreth gyngor i fod yn norm. Nid wyf am weld yr ymddygiad hwn yn y gorffennol yn cael ei ailadrodd neu ei normaleiddio yng Nghymru. Apeliaf ar y Blaid Lafur yng Nghymru a Llywodraeth Lafur Cymru, felly, i beidio â rhoi blaenoriaeth i archwilio treth dwristiaeth, ond yn hytrach i ganolbwyntio ar weithredu’r rhannau o’u maniffesto sy’n annog twf economaidd a chreu swyddi sy’n talu’n dda—y rhannau o’r maniffesto sy’n gadarnhaol i Gymru.

Mae’r ardaloedd twristaidd yn fy rhanbarth, megis Gŵyr a Phorthcawl, yn ceisio hyrwyddo’r wlad brydferth, unigryw sydd gennym, ac rwyf am weld y diwydiant twristiaeth yng Nghymru’n ffynnu. Bydd ymarfer Llywodraeth Cymru ar y dreth dwristiaeth yn parhau i ddargyfeirio adnoddau oddi wrth gyflogeion Llywodraeth, cynghorwyr arbennig ac yn y blaen rhag gweithredu blaenoriaethau’r maniffesto er mwyn archwilio treth nad yw’n ymrwymiad maniffesto. O ganlyniad, rwy’n cefnogi cynnig y Ceidwadwyr. Yn fy marn bendant i dylem bob amser ymdrechu am drethiant isel, gan roi cyfle i unigolion wario a buddsoddi yng Nghymru. Nawr, mae’n bosibl gwneud achos dros dreth dwristiaeth, ond mewn gwledydd sydd eisoes â sector twristiaeth ffyniannus a lefelau trethiant twristiaeth isel yn unig. Bydd gwledydd o’r fath yn ffynnu pa un a oes treth dwristiaeth ai peidio. Mae hyn oherwydd eu bod eisoes wedi saernïo’r amgylchedd gorau ar gyfer twristiaid a busnesau yn yr ardaloedd y tu allan i unrhyw dreth dwristiaeth. Fodd bynnag, nid yw hyn yn wir yng Nghymru. Nid yw Cymru, a’r DU, yn amgylchedd treth isel i neb mwyach, yn enwedig i dwristiaid. Am oddeutu 20 mlynedd, mae cyfradd TAW y DU i’r sector lletygarwch a thwristiaeth wedi aros ymhlith yr uchaf yn Ewrop—[Torri ar draws.] Mae’n ddrwg gennyf? A oedd rhywun eisiau ymyrryd?

Parhewch.

Iawn. Yn ôl adroddiad yn 2014 gan Geoff Ranson o’r grŵp ymgyrchu Cut Tourism VAT—mae’n dweud, yn benodol:

Y DU yw’r uchaf o gymharu â’r gwledydd eraill ac mae bron i 3% yn uwch na’r Almaen a thros 5.5% o gymharu ag Iwerddon sef yr isaf o’r gwledydd cymharol, a gafodd wared ar dreth maes awyr i dwristiaid ar 1 Ebrill 2014.

Ystyriwch yr adroddiad hwn, ynghyd â datganiad a wnaeth Cymdeithas Lletygarwch Prydain eleni fod nifer yr ymwelwyr Ewropeaidd â’r DU eisoes i lawr oherwydd y bygythiad cynyddol o derfysgaeth. Byddai unrhyw awgrym y gallwch wella twristiaeth Cymru â threth a allai gynyddu prisiau i dwristiaid yn ymddangos yn annhebygol. Yn ôl Llywodraeth Cymru, yn 2016, gwariodd twristiaid tua £14 miliwn y dydd tra oeddent yng Nghymru, sef cyfanswm o £5.1 biliwn y flwyddyn, a dywedodd yr Athro Annette Pritchard, cyfarwyddwr Canolfan Ymchwil Twristiaeth Cymru ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd, wrth siarad â rhaglen ‘Week In Week Out’ BBC Wales am dwristiaeth yng Nghymru, ac rwy’n dyfynnu:

Nid ydym yn gwneud cystal yn rhyngwladol â’n cystadleuwyr, rydym yn cael tua 3 y cant o’r ymwelwyr a thua 2 y cant o’r gwariant.

Mae hyn yn cyferbynnu â’r ffaith bod gennym oddeutu 5 y cant yn fras o’r boblogaeth. Felly, mae hyn yn awgrymu bod Cymru eisoes yn tangyflawni ar dwristiaeth. Mae gan Gymru lawer i’w gynnig i’r rhai sy’n dymuno mwynhau ein cefn gwlad ac arfordiroedd ysblennydd. Felly, mae unrhyw dreth sy’n cynyddu’r gost o ymweld â Chymru yn debygol o leihau twristiaeth mewn sector sydd eisoes yn tangyflawni ac sydd mewn amgylchedd trethi uchel yn gyffredinol. Os ystyriwn arferion gwario defnyddwyr, mae pris a chost fel arfer, os nad bob amser, yn ffactor o ran a yw rhywun yn gwneud pryniant, ac nid yw twristiaeth yn wahanol yn hyn o beth. Rhaid diogelu’r diwydiant hanfodol bwysig hwn, a’i annog i dyfu, a’i annog i wella ei berfformiad. Ni ddylid ei wasgu â rhagor o dreth.

Dywedodd Anthony Rosser, cadeirydd Cymdeithas Lletygarwch Prydain yng Nghymru a rheolwr gwesty yng Nghymru, mewn cyfweliad diweddar am unrhyw dreth arfaethedig,

Byddai’n gam pendant tuag at yn ôl... Mae gennym... bryderon gwirioneddol ynglŷn â’r crochan diweddar o gostau sydd wedi berwi drosodd yn y 18 mis diwethaf, gan gynnwys cynnydd mewn ardrethi busnes... chwyddiant cynyddol a phrisiau bwyd ac ynni’n codi. Bydd costau cynyddol fel hyn... yn rhoi mantais annheg i’n cystadleuwyr.

Yn olaf, gellid dweud y gellid gosod y dreth dwristiaeth ar lefel isel iawn, £1 y noson efallai. Yn wir, gwnaeth Sefydliad Bevan, nad yw’n rhan o Lywodraeth Cymru, yr awgrym hwn mewn blog diweddar ac adroddiadau eraill, ac roeddent yn dweud y gallai Llywodraeth Cymru gapio ardoll o’r fath. Fy mhryder ynglŷn â hyn yw ei fod yn gadael drws yn gilagored y gellid ei wthio’n llydan agored gan y Llywodraeth.

A ydych yn dirwyn i ben?

Ydw, diolch, Dirprwy Lywydd.

Ni ddylid llyffetheirio ein diwydiant twristiaeth gan dreth dwristiaeth, heb sôn am dreth sy’n cynyddu’n barhaus o fewn amgylchedd treth uchel y DU a Chymru. Felly, rwy’n gobeithio bod yr ystyriaethau a gyflwynais heddiw, yn annibynnol ar fodelau unrhyw economegydd Llywodraeth Cymru, yn dangos nad yw diwydiant twristiaeth Cymru angen y dreth, nid yw eisiau’r dreth, ac mae’n haeddu llawer gwell.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Diprwy Lywydd. Roeddwn am ddechrau drwy atgoffa’r Aelodau pam ein bod yn cael y ddadl hon o gwbl. Rydym yn ei chael oherwydd bod Deddf Cymru 2014 yn darparu pŵer i’r Cynulliad Cenedlaethol am y tro cyntaf i gynnig trethi newydd arbennig i Gymru. Nid yw’r broses wedi ei phrofi, ond rwyf bob amser wedi credu, ers dod yn Weinidog cyllid, ei fod yn bosibilrwydd y dylem ei archwilio er mwyn gweld y potensial y gallai’r pŵer hwn ei ddwyn i Gymru. Y cwestiwn, Dirprwy Lywydd, yw sut i roi’r broses ar waith. Rydym yn gwybod yn iawn am y traddodiad a etifeddwn gan San Steffan. Nid oes gennyf unrhyw amheuaeth, pan fyddaf yn cyfarfod â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys yfory, y bydd yn egluro i mi a fy Ngweinidog cyllid cyfatebol o’r Alban fod cyfrinachedd ynglŷn â’r gyllideb a’r purdah cyllidebol yn golygu mai ychydig iawn y gall ei rannu gyda ni. Yn wir, ni fydd aelodau Cabinet y DU yn clywed beth fydd yn y gyllideb tan fore’r 22 o Dachwedd. Mae canlyniadau’r ffordd gaeëdig a chyfrinachol hon o gyflawni busnes yn aml yn anfoddhaol iawn. Os yw adroddiadau papur newydd i’w credu, clywodd Ysgrifennydd Iechyd Llywodraeth y DU am y dreth siwgr am y tro cyntaf pan oedd yn gwrando ar araith y Canghellor ar lawr Tŷ’r Cyffredin. Yn sicr, mewn maes sydd wedi’i ddatganoli yn gyfan gwbl i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon, nid oedd unrhyw drafodaethau blaenorol o unrhyw fath gydag unrhyw weinyddiaeth ddatganoledig cyn y cyhoeddiad hwnnw. Canlyniad hynny yw bod canlyniadau’r cyhoeddiad hwnnw’n dal i fod yn aneglur fisoedd lawer yn ddiweddarach.

Mae’r ardoll brentisiaethau, a daflwyd at ddiwydiant a phawb arall, wedi bod yn fwy niweidiol hyd yn oed o ran ei heffaith. Mae ffigurau Llywodraeth y DU a gyhoeddwyd yn gynharach y mis hwn yn dangos bod nifer y bobl a ddechreuodd brentisiaethau yn Lloegr rhwng mis Mai a mis Gorffennaf eleni wedi gostwng 61 y cant o’i gymharu â’r un cyfnod yn y flwyddyn flaenorol. Bydd trethiant a ddatblygir heb drafodaeth a heb ymgysylltu priodol yn anochel yn agored i ganlyniadau annisgwyl ac anfwriadol, ac oherwydd yr hanes hynod anfoddhaol hwnnw rydym wedi ceisio dechrau ar ein posibiliadau cyllidol newydd mewn ffordd wahanol iawn. Rydym wedi cyhoeddi ein hegwyddorion treth a’n cynlluniau gwaith ar drethiant i bawb eu gweld. Ym mis Gorffennaf eleni, cyhoeddais y dull y bwriadwn ei ddefnyddio gyda’r pwerau newydd i argymell trethi newydd ar gyfer Cymru yn unig. Dywedais bryd hynny y buaswn yn cyhoeddi yn fy natganiad ar y gyllideb ar 3 Hydref y rhestr fer a luniwyd ar gyfer yr hyn y gobeithiwn y byddai’n ymchwiliad difrifol a phwyllog yn ystod yr hydref.

Y rheswm pam y mae’r ddadl heddiw mor siomedig yw ei bod yn ceisio gwrthsefyll ymdrechion i ddatblygu ymagwedd newydd. Ymhell o fod eisiau agor posibiliadau ar gyfer dinasyddion Cymru a llunio polisïau yng Nghymru, mae’r Blaid Geidwadol yn ceisio cau’r caead ar y posibiliadau hynny. Ymhell o fod eisiau archwiliad agored o’r dystiolaeth lle y gallai unrhyw un sydd â diddordeb wneud cyfraniad, maent yn awyddus i ddod â’r ddadl i ben wrth iddi ddechrau. Nawr, wrth gwrs mae ganddynt hawl i’w barn nad yw treth dwristiaeth yn rhywbeth y byddent yn dymuno ei gweld yn cael ei datblygu yng Nghymru, a phe bai’r cynnig ar y papur trefn yn gofyn i ni nodi polisi’r Blaid Geidwadol, ni fuasai unrhyw wrthwynebiad i hynny. Ond nid dyna y gofynnir i ni ei nodi. Gofynnir i ni gytuno y dylid gorfodi barn y mae un blaid wleidyddol wedi dod iddi ar y gweddill ohonom heb gyfle i gael dadl briodol o unrhyw fath.

Roedd Steffan Lewis yn llygad ei le yn ei gyfraniad gwreiddiol pan ddywedodd mai’r hyn roedd ei blaid yn ei ffafrio oedd yr hyn a ddywedodd Adam Price yn ôl ym mis Gorffennaf: fod rhinwedd mewn edrych ar y cynnig. A dyna’r cynnig sydd gerbron y Cynulliad ar hyn o bryd. Nid ydym ond yn dweud bod treth dwristiaeth yn syniad sy’n werth ei archwilio’n briodol, ac rydym yn dweud hynny oherwydd, fel y mae’r Aelodau eraill yma eisoes wedi ei nodi, mae’n syniad sy’n gyffredin mewn sawl rhan o’r byd, mewn dinasoedd y bydd llawer ohonom wedi ymweld â hwy: Paris, Brwsel, Rhufain, Efrog Newydd, Berlin, Barcelona ac yn y blaen, ac mewn mannau sy’n gyrchfannau rheolaidd i Gymry sy’n mynd ar wyliau tramor. Mae treth dwristiaeth yn Ffrainc, ym Majorca ac ym Mhortiwgal—

Rwy’n ddiolchgar i chi am dderbyn yr ymyriad. Rwy’n meddwl, wrth benderfynu ar ddewis y pedwar, a oedd yn cynnwys y dreth dwristiaeth, ar gyfer eich rhestr, faint o dystiolaeth a gawsoch o’r rhannau hynny o’r byd sydd wedi penderfynu peidio â bwrw ymlaen â threth dwristiaeth.

Wrth ddweud, Dirprwy Lywydd, fod treth dwristiaeth yn syniad sy’n werth ei ystyried o ddifrif, fe edrychwyd, wrth gwrs, ar dystiolaeth o rannau eraill o’r byd, a gwelsom felly fod trethi twristiaeth yn gweithredu mewn gwahanol ffyrdd ac ar wahanol lefelau. Gwelsom eu bod bron bob amser yn cael eu gwrthwynebu gan y diwydiant ei hun, ac yn rheolaidd, yn wir, nid yw’r rhagfynegiadau o ganlyniadau difrifol yn cael eu gwireddu. Edrychais ar yr hyn a ddywedodd pennaeth y sefydliad twristiaeth yn Barcelona wrth wrthwynebu camau i gyflwyno treth dwristiaeth, ar yr union adeg y cododd niferoedd ymwelwyr â Barcelona yn gryfach nag y gwnaethant erioed o’r blaen. Edrychais ar yr hyn a ddywedodd y sefydliad twristiaeth ym Majorca, yn union cyn i’r dreth brofi mor llwyddiannus fel eu bod yn bwriadu defnyddio rhagor arni hyd yn oed y flwyddyn nesaf.

Nid wyf yn dweud bod y ddadl wedi ei setlo mewn unrhyw ffordd. Roeddwn yn meddwl bod araith Angela Burns y prynhawn yma yn araith gwbl briodol i’w gwneud mewn dadl ynglŷn ag a yw treth yn syniad da ai peidio. Roeddwn yn meddwl bod y cwestiynau a ofynnodd yn gwestiynau hollol briodol, y math o gwestiynau y byddem am eu harchwilio, a rhai a ddylai gael eu hateb. Yr hyn rwy’n anghytuno â hi a’i phlaid yn ei gylch yw credu mai yn awr yw’r adeg y dylech geisio cau’r caead ar yr holl ddadl honno.

Fel arfer, rwy’n gwrando’n ofalus iawn ar yr hyn sydd gan yr Aelod dros Fynwy i’w ddweud. Rwy’n meddwl mai dau bwynt yn unig y gallaf eu cymryd o’i gyfraniad y prynhawn yma. Gwrthwynebai’r syniad o dreth dwristiaeth ar sail tegwch—hyn gan blaid sy’n cyflwyno’r dreth ystafell wely ym mhob rhan o Gymru. Mae pob Aelod ar y fainc honno’n barod i ddweud wrth bobl sy’n byw yn eu hetholaethau ei bod yn berffaith deg iddynt dalu £15 yr wythnos am wely yn eu cartref eu hunain, ond mae’n debyg ei bod yn gwbl warthus i awgrymu y gallai rhywun sy’n dod i briodas yn Sir Benfro dalu £1 y noson i aros yng Nghymru fel rhan o’r ymweliad hwnnw.

Yn hytrach, byddant yn cyrraedd pont Hafren sydd newydd ei rhyddhau, yn gwasgu’r brêc ac yn dweud, ‘Roeddwn yn mynd i fynd i briodas yn Sir Benfro, ond gan y bydd yn costio £1 rwy’n credu yr af i un yn Henffordd yn lle hynny.’ Hynny yw, mae’n hurt. Mae’n hollol hurt ac mae’n rhaid iddynt wybod hynny.

Ond nid yn unig eu bod yn poeni am degwch, ond maent yn poeni am y ffin. Gwyddom eu bod yn poeni am y ffin gan fod Torïaid bob amser wedi ystyried mai prif fantais Cymru yw ein bod yn rhad. Dyna oedd holl sail eu polisi economaidd yn y 1980au—[Torri ar draws.]

Na—nid yw’n cymryd ymyriadau.

Holl sail eich polisi economaidd drwy gydol y 1980au oedd y buasai’n rhaid i Gymru ennill ei lle yn y byd drwy fod y lle rhataf y gallech gyflogi rhywun, ac maent am i’n diwydiant twristiaeth fod yr un fath. O leiaf pan fydd Mr Hamilton yn codi mae’n rhannu â ni ei farn ddystopaidd wythnosol arferol ynglŷn â Chymru fel y Singapôr newydd, rhywle lle y byddwn i gyd yn medru mwynhau arian yn ffrwytho yn ein pocedi wrth i ni anelu tua’r tloty.

Nawr, pwrpas y ddadl, Dirprwy Lywydd, a phwrpas safbwynt Llywodraeth Cymru yn syml yw hyn: credwn fod treth dwristiaeth yn syniad sy’n werth ei archwilio. Rydym yn cytuno â Phlaid Cymru fod treth ar blastigau’n syniad gwerth ei archwilio hefyd. Byddwn yn awyddus i wneud hynny mewn ffordd sy’n bwyllog a synhwyrol a byddwn yn archwilio rhai o’r cwestiynau priodol y mae pobl wedi eu gofyn y prynhawn yma, a gwnawn hynny drwy siarad â rhanddeiliaid—rhown gyfle iddynt gyfrannu at ein ffordd o feddwl a byddwn yn ystyried y dystiolaeth mewn manylder priodol. A phan fyddwn wedi gwneud hynny, a phan fyddwn wedi gwneud hynny gyda’r holl bosibiliadau eraill sydd yn ein prosbectws, dof yn ôl at y Cynulliad yn y flwyddyn newydd a rhoi gwybod i chi pa un o’r pedwar syniad y credwn y bydd yn fwyaf tebygol o allu profi’r peirianwaith newydd sydd gennym ar gael i ni.

Rydym am wneud hynny mewn modd sy’n agored, yn gynhwysol, yn creu hinsawdd wahanol ar gyfer polisi treth yma yng Nghymru. Rwy’n edrych ymlaen at roi’r holl wybodaeth ddiweddaraf i’r Cynulliad a’r Pwyllgor Cyllid am ein cynnydd wrth i ni gyflawni gwaith yn y ffordd honno.

Diolch yn fawr iawn, a galwaf ar Russell George i ymateb i’r ddadl.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Aelodau a gymerodd ran yn y ddadl y prynhawn yma. Wrth agor, amlinellodd fy nghyd-Aelod, Nick Ramsay, yn gynhwysfawr pam y buasai’r cynnig annoeth hwn yn amhriodol ar gyfer Cymru, ac wrth gwrs, buasai’r diwydiant twristiaeth yn cael ei effeithio’n sylweddol, fel y clywsom mewn cyfraniadau heddiw gan Aelodau ar yr ochr hon i’r Siambr. Nawr, fel y dywedodd ef a chyd-Aelodau eraill—Angela Burns, Mohammad Asghar a Suzy Davies—yn gywir yn ystod y ddadl hon, buasai cyflwyno treth dwristiaeth yn peryglu’r cynnydd a wnaed ar hybu economi ymwelwyr Cymru a bydd yn tanseilio buddsoddiadau busnes a chyfleoedd cyflogaeth yn y sector twristiaeth ac yn gosod Cymru dan anfantais o gymharu â lleoliadau eraill yn y DU. Nid oes amheuaeth am hynny.

Rhaid i mi ddweud, gwnaeth Caroline Jones gyfraniad teg iawn a dynnai sylw wrth gwrs at y ffaith nad oedd y dreth hon ym maniffesto’r Blaid Lafur cyn etholiadau llynedd. Nawr, gallwn i gyd gytuno ar un peth y prynhawn yma: gallwn gytuno bod y sector twristiaeth yn gwneud cyfraniad enfawr i economi Cymru. Mae ffigurau o arolwg twristiaeth Prydain Fawr yn dangos y gwaith ardderchog sy’n cael ei wneud gan y sector twristiaeth yng Nghymru gyda niferoedd ymwelwyr a gwariant ymwelwyr yn dangos gwelliant sylweddol—rhywbeth y mae angen i ni adeiladu arno ac nid ei beryglu.

Nawr rwy’n dod at gyfraniad Joyce Watson. Wrth gwrs, mae Joyce Watson yn dweud, ‘Nid oes dim wedi cael ei benderfynu eto.’

Wel, mae hynny’n wir. [Chwerthin.]

Wel gadewch i ni edrych—. [Chwerthin.] Gadewch i ni edrych ar yr hyn y mae’r Prif Weinidog yn ei ddweud. Felly, dywedodd y Prif Weinidog, wrth siarad am dreth dwristiaeth—. Dyma a ddywedodd y Prif Weinidog ar 10 Hydref:

‘Credwn fod honno’n ffordd o rannu’r baich. Credwn fod honno’n ffordd dda o sicrhau bod mwy o arian ar gael ar gyfer twristiaeth.’

Ac wrth ymateb i Darren Millar, mae’n dweud

‘byddwn wedi meddwl y byddai’n croesawu unrhyw beth a fyddai’n sicrhau bod ymwelwyr yn talu ychydig mwy i gyfrannu at yr economi leol.’

Wel, mae’n edrych yn debyg fod y Prif Weinidog yn eithaf caeth i’w farn. Dywedodd Joyce Watson hefyd fod angen dadl ynglŷn â hyn. Wel, dyna rydym yn ei wneud y prynhawn yma, Joyce Watson. Oherwydd yr hyn sydd angen i Joyce Watson ei wneud yw cael trafodaeth gyda’i hetholwyr ledled ei ranbarth yng nghanolbarth a gorllewin Cymru. Fel y mae Neil Hamilton yn nodi, mae llawer o’r busnesau yng nghanolbarth a gorllewin Cymru yn dibynnu ar y diwydiant twristiaeth a’r fasnach dwristiaeth. Felly efallai y gall Joyce Watson adael i mi wybod sut hwyl y mae’n ei gael ar ôl iddi drafod y mater gydag etholwyr yn ei rhanbarth ei hun. [Torri ar draws.] Na, na, na.

Na, nid yw’n cymryd ymyriad.

Os yw hi eisiau—ewch amdani, felly. Brysiwch.

Rydych yn hael iawn, diolch yn fawr iawn. Y pwynt yw y byddaf yn cael trafodaeth gyda phobl. Yr hyn rydych chi’n ei wneud mewn gwirionedd yw cau’r caead ar y drafodaeth. Oni allwch weld hynny?

Na, ni allaf weld hynny; rydym yn cael y drafodaeth hon y prynhawn yma, Joyce Watson.

Nododd Caroline Jones hefyd fod cadeirydd Cymdeithas Lletygarwch Prydain sydd hefyd yn digwydd bod yn rheolwr gyfarwyddwr Lake Vyrnwy Hotel and Spa yn fy etholaeth i, wedi mynegi ei farn y bydd treth dwristiaeth yn rhoi mantais annheg i’n cystadleuwyr yn Lloegr, ac mae hyn, wrth gwrs, wedi cael ei adleisio gan nifer o rai eraill—Cynghrair Twristiaeth Cymru a MWT Cymru, sydd hefyd wedi dweud y bydd y rhagolygon o gyflwyno treth dwristiaeth yn niweidio cystadleurwydd Cymru ac yn cadw pwysau ychwanegol ar ddiwydiant sydd eisoes yn talu TAW. Nawr, i’r Aelodau sydd wedi dweud na ddylai Cymru ofni dilyn esiampl gwledydd eraill yn Ewrop, dylid cofio bod y rhan fwyaf o’r gwledydd Ewropeaidd sy’n gweithredu ardoll dwristiaeth, ac eithrio Slofacia, yn gweithredu cyfradd TAW ostyngol ar brif gydrannau gwariant ymwelwyr.

Nawr, gan droi at gyfraniad Plaid Cymru, mae’n siomedig, wrth gwrs, eu bod wedi diwygio ein cynnig ac wedi anwybyddu prif sail ein dadl y prynhawn yma yn llwyr gan ei bod yn well ganddynt siarad am dreth ar blastigau tafladwy. Ac mae hwnnw’n fater teilwng i’w drafod—rwy’n credu bod honno’n ddadl arall ynddi ei hun y gellid ei thrafod—ond nid oedd testun ein cynnig gwreiddiol yno hyd yn oed. Nawr, yn y ddadl ar y gyllideb ddrafft, wrth gwrs—nid wyf eisiau camddyfynnu unrhyw un yma—nododd Adam Price ei gefnogaeth i’r dreth dwristiaeth. Dyma a ddywedodd:

‘credaf fod hwn yn syniad sy’n haeddu cael ei archwilio.’

Ac aeth ymlaen i ddweud, wrth siarad am y dreth dwristiaeth:

‘Buddsoddi yn nyfodol eich gwlad yw hyn’

Nawr, mae Steffan Lewis yn dweud—

Rwy’n ddiolchgar i Gadeirydd y pwyllgor rwy’n aelod ohono. Rwyf wedi ysgrifennu ato ac wedi nodi eich bod wedi camliwio’r hyn a ddywedais ar gyfres gyfan o achlysuron. Rydych newydd ddarllen y dyfyniad—beth oedd yn ei ddweud? Archwiliwch: yr un peth yn union ag y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, felly rhowch y gorau i ddychmygu pethau drwy ddweud ein bod yn ei gefnogi. Rydym yn dweud bod gennym feddyliau agored. Gadewch i ni edrych ar fanteision ac anfanteision pob syniad. Mae’r ateb yn yr hyn a ddywedais, nid yr hyn y dywedwch chi fy mod wedi ei ddweud.

Dirprwy Lywydd, rwy’n mynd i gytuno â Steffan Lewis y prynhawn yma. Mae Steffan Lewis wedi dweud y buasai treth dwristiaeth yn faich ychwanegol ac nid yn rhywbeth y gall Plaid Cymru ei gefnogi ar hyn o bryd. Felly, rwy’n cytuno â sylwadau Steffan Lewis. Nawr, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi rhoi sylwadau y prynhawn yma ar ein dadl. Hoffwn ddweud mai un peth rwy’n falch fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi ei ddweud yw y bydd yn gwneud penderfyniad yn y flwyddyn newydd: rwy’n croesawu hynny’n fawr iawn, oherwydd rwy’n credu o ddifrif fod hyd yn oed awgrym o dreth dwristiaeth yn achosi niwed mawr i’r diwydiant. Yn wir, mae eisoes yn achosi niwed. Mae eisoes yn achosi niwed. Felly, gorau po gyntaf y cawn ddatganiad clir y bydd hyn yn cael ei dynnu’n ôl. A dylwn ddweud hefyd, pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gwneud ei benderfyniad, rwy’n gobeithio’n fawr y bydd yn dweud hefyd—[Torri ar draws.] Bydd yn dweud hefyd—

A gawn ni wrando?

[Yn parhau.]—y bydd hyn yn cael ei dynnu’n ôl am weddill y tymor Cynulliad hwn.

[Anghlywadwy.]

Diolch i chi, Llywydd. Rwyf wedi ceisio fy ngorau dros y funud olaf i gyfrannu at y ddadl hon, ond ceisiwyd rhoi taw arnaf, ond diolch i chi, Llywydd.

Wel, parhewch os oes gennych unrhyw beth arall i’w ddweud. Neu eisteddwch.

Pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cyhoeddi yn y flwyddyn newydd, rwy’n gobeithio y bydd y cynnig hwn yn cael ei dynnu’n ôl. Yr hyn y buaswn yn galw arno i wneud yw gofyn iddo sicrhau bod y cynnig hwn yn cael ei dynnu’n ôl dros weddill y tymor Cynulliad hwn, oherwydd dyna yw’r sicrwydd sydd ei angen ar y sector twristiaeth a busnesau ledled Cymru. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn—[Torri ar draws.] A wnaiff yr Aelodau ymdawelu a rhoi’r gorau i wneud sylwadau ar eich eistedd a ninnau’n symud ymlaen mewn gwirionedd? Y cynnig yw derbyn y cynnig—[Aelodau o’r Cynulliad: Clywch, clywch.] Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch yn fawr. Felly, gohiriwn y pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.