A gaf i hefyd ddechrau gan groesawu'r Gweinidog i'w rôl newydd a dymuno'n dda? Efallai y gall hi ddechrau gan esbonio pam neu sut mae pleidleisio yn erbyn gwelliant 2 yn gydnaws â meddwl agored. A gaf i ddiolch i'r comisiynydd hefyd am ei hadroddiad? Syniad da yw dechrau gyda chyfrifiad 2011, am gomisiynydd sy'n ymladd am fodolaeth ei rôl, achos mae'n bownd o ddangos bod ei gwaith wedi gwella ers hynny. Fy mhrif argraff o'r adroddiad hwn yw bod y comisiynydd wedi bod braidd yn swil wrth hawlio credyd am lawer o'r llwyddiant ers 2011. Mae mewnbynnau ac allbynnau yn iawn, ond dyma un adroddiad lle'r oedd angen i'r comisiynydd frolio ei hun ar fater y canlyniadau.

Mae cyllideb y comisiynydd wedi lleihau dros y blynyddoedd ac mae arbedion wedi eu gwneud, ac mae hyn wedi mynd law yn llaw a lleihad rôl hyrwyddo'r comisiynydd. P'un a fydd swyddfa'r comisiynydd yn parhau ar ei ffurf bresennol neu'n cael ei diwygio, neu unrhyw gorff newydd yn cael ei greu, bydd yn rhaid i Lywodraeth Cymru wynebu dwy her annisgwyl. Yn gyntaf, o ran safonau, mae'n debygol iawn y bydd cyflwyno safonau ar gyfer gwasanaethau iechyd, yn y pen draw rhywbryd, yn arwain at fwy o doriadau a chwynion, ochr yn ochr â mwy o waith hwyluso a gorfodi. Yn ail, bydd angen i waith hyrwyddo, yn enwedig i annog defnydd cymunedol, fod yn ddi-ildio ac yn barhaus am gyfnod amhenodol.

Bydd y rhain yn costio. Bydd yn costio mwy yn y blynyddoedd i ddod, felly mae'n rhaid i'r gwaith hyd yn hyn ddangos gwerth am arian er mwyn ymladd am gyllideb fwy ar gyfer y blynyddoedd i ddod ac i sicrhau bod yr 85 y cant sy'n teimlo’n falch o'r iaith yn parhau i deimlo fel hynny.

Mae'n glir o'r adroddiad bod llawer o ymdrech wedi mynd i ddylanwadu ar bolisi Llywodraeth Cymru eleni. Mae rhywfaint o gyfeiriad at effaith y gwaith hwnnw, ond dim llawer, yn yr adroddiad. Efallai bod y comisiynydd wedi colli cyfle i dynnu sylw at eu llwyddiannau ac i sôn, efallai, am fewnbynnau cynharach sydd wedi dechrau dangos canlyniadau nawr. Nid yw’r adroddiad hwn yn le i fod yn wylaidd wrth ddangos dylanwad ar bolisi’r Llywodraeth.

O ran sicrhau cyfiawnder i siaradwyr Cymraeg, mae’n anodd gweld, yn yr adroddiad hwn anyway, lefel ddifrifoldeb pob cwyn neu fethiant tybiedig. A allai’r Gweinidog egluro, efallai, a fydd gennym y wybodaeth honno maes o law, i’n helpu ni i asesu dadleuon dros ac yn erbyn cyffyrddiad cryfach i rai mathau o safon. Mae hwn yn dod lan yn y Papur Gwyn. Mae’n ddiddorol bod mwy o bryderon anstatudol yn codi na chwynion am safonau neu gynlluniau. A ydy hyn yn awgrymu bod hwyluso a gorfodi’n gweithio? Os felly, pam aros am yr adroddiad sicrwydd nesaf? Hawliwch y llwyddiant nawr.

Gan fynd yn ôl at y brif nod yn ôl y comisiynydd ei hun, sef hyrwyddo, mae’r adroddiad yn rhoi tipyn o wybodaeth am sut mae’r comisiwn wedi bod yn gweithio gyda chyrff chwaraeon, banciau a’r trydydd sector. Mae hynny’n ddiddorol ac yn galonogol. Gyda mwy o adnoddau, rwy’n siŵr y gellid gwneud mwy i ddod â rhagor o sectorau ar hyd y llwybr i ddwyieithrwydd, heb ffocysu mor gul ar safonau. Ond eto, byddwn wedi hoffi clywed mwy am ganlyniadau effeithiolrwydd y gwaith na dim ond mewnbwn ac allbwn.

Mewn cyllideb dynn ac amcangyfrifedig iawn, fel arall, dau sylw: nid wyf yn siŵr pam fod llinell costau’r rhaglen mor isel pan oedd y canlyniadau eleni ac—[Anghlywadwy.]—y llynedd yn uwch. Mae’n drueni na ellid dyrannu mwy i gyfathrebu, yn enwedig y strategaeth gyfryngau cymdeithasol. Mae’n eironig, onid yw ef, nod cenedlaethol yw gwella gallu'r genedl i gyfathrebu mewn dwy iaith, ond nid oes digon o arian ar gael i’r comisiynydd i wneud llawer ohoni ei hun. Hoffwn weld y comisiynydd yn cymryd rôl weladwy gryfach wrth ymgysylltu â siaradwyr di-Gymraeg eu hiaith yn ei rôl hyrwyddo. Mae angen inni droi rhywfaint o’r balchder a’r gwerth yn yr iaith honno yn ymgysylltu â’r iaith.

Yn y strategaeth i greu 1 miliwn o siaradwyr, rhaid meddwl am oedolion heddiw, nid yn unig y plant ac nid yn unig drwy ddarparu dosbarthiadau neu wersi i oedolion, ond darparu rôl iddyn nhw i hyrwyddo’r iaith eu hunain. Gall siaradwyr di-Gymraeg eirioli dros amgylchedd dwyieithog gwell, hyd yn oed os nad ydyn nhw’n ddwyieithog eu hunain, yn gofyn am fwy o arwyddion a thechnoleg ddwyieithog mewn trenau, siopau a banciau, ac mae hynny’n ffordd o ddangos eu balchder a’r gwerth, ac efallai y byddant yn dod â thystiolaeth newydd i’r ddadl ar y ffordd orau i arsylwi hawliau Cymraeg yn y sector preifat yn fwy cyffredin.