Part of the debate – Senedd Cymru am 5:43 pm ar 21 Tachwedd 2017.
Diolch, Llywydd. Fel y dywedodd y Gweinidog blaenorol, yn ystod Cyfnod 2, mae'r gwelliant hwn yn seiliedig ar fwriadau da yn ei nod o ymdrin â phryderon y Comisiynydd Plant, y mae Darren newydd eu hailadrodd yn ddefnyddiol iawn, ond mae hwn, serch hynny, yn gyfeiliornus.
Mae'r Bil, rwy'n credu, eisoes yn mynd i'r afael â hyn yn y ffordd gywir. Gwnaed y penderfyniad i ddiffinio plentyn sy'n derbyn gofal at ddibenion y Bil hwn fel person nad yw'n hŷn nag oedran ysgol gorfodol ar ôl ystyriaeth ofalus iawn. Mae'r oedran y mae plant sy'n derbyn gofal yn peidio â derbyn gofal wrth iddyn nhw dyfu yn oedolion yn gallu amrywio. Fe all ddigwydd yn 16 oed, neu dim ond pan fydd y plentyn yn dod yn oedolyn yn 18, neu rhywle yn y canol. Felly, nid oes ffin glir yn y system gwasanaethau cymdeithasol. Mewn cyferbyniad, mae'r llinell derfyn yn y Bil yn cyd-fynd yn dda â'r system addysg, gan ddefnyddio pwynt clir a sefydlog o derfynu cymorth, sef oedran ysgol gorfodol.
Oherwydd bod y llinell derfyn yn ddyddiad hysbys sy'n cyd-fynd â throsglwyddo o addysg orfodol i addysg ôl-16, mae'n caniatáu ar gyfer gwell cynllunio ymlaen llaw ac yn osgoi newidiadau yn y cyfrifoldeb dros y CDU hanner ffordd drwy'r cwrs ôl-16. Er bod hynny weithiau'n briodol, fel rheol nid yw gwneud newidiadau yng nghanol cwrs yn ddelfrydol. Hefyd, mae'n golygu bod y system yr un fath ar gyfer pob person ifanc, boed nhw'n blant sy'n dal i dderbyn gofal, neu wedi gadael gofal, neu yn ddim un o'r rhain.
Mae hi hefyd yn bwysig cofio bod y llinell yr ydym ni wedi ei thynnu yn effeithio dim ond ar y prosesau penodol cysylltiedig ac nid—ac rwy'n ailadrodd, Llywydd—nid ar sylfaen hawliau pobl ifanc sy'n dal i fod yn derbyn gofal. Os oes ganddyn nhw anghenion dysgu ychwanegol a'u bod nhw yn yr ysgol neu mewn addysg bellach, mae ganddyn nhw'r hawl i gael CDU.
Mae'r dull a ddisgrifir yng ngwelliant Darren Millar, ar y llaw arall, yn codi anhawster sylfaenol. Bydd llawer o blant sy'n derbyn gofal—a, gobeithiaf, llawer iawn mwy—yn mynd ymlaen i fynychu sefydliadau addysg bellach ar ôl gadael yr ysgol. Felly, byddai newid diffiniad y Bil o blentyn sy'n derbyn gofal fel mae'r gwelliant yn ei gynnig yn golygu y byddai awdurdodau lleol yn parhau i fod yn gyfrifol am gynnal CDU a sicrhau darpariaeth ar gyfer person sy'n derbyn gofal sydd mewn sefydliad addysg bellach.
O ran y rhan fwyaf o blant sy'n derbyn gofal plant sydd ag anghenion lefel is, byddai'n rhaid i awdurdod lleol ddibynnu ar y sefydliad addysg bellach i gynnig y ddarpariaeth dysgu ychwanegol gyda ffyrdd cyfyngedig iawn o sicrhau bod hynny'n digwydd neu, yn wir, o fonitro pan fo hynny yn digwydd. Mae hyn oherwydd nad oes gan awdurdodau lleol unrhyw swyddogaeth mewn llywodraethu neu oruchwylio o ran eu hariannu. Mae'r berthynas fwy llac hon, o'i gymharu ag ysgolion a gynhelir, yn ei gwneud hi'n fwy cymhleth i awdurdod lleol gynnal CDU ar gyfer person ifanc os yw'r person hwnnw mewn SAB. O ganlyniad, gallai trefniadau o'r fath mewn gwirionedd olygu bod y ddarpariaeth hawliau ar gyfer pobl ifanc sy'n derbyn gofal fod mewn gwirionedd yn llai effeithiol yn ymarferol na'r ddarpariaeth ar gyfer pobl ifanc eraill, ac rwy'n gwybod nad dyna mae Darren Millar eisiau ei weld yn digwydd.
Rwy'n deall pryderon Darren Millar am yr ymarferydd rheng flaen yn wynebu dryswch ynghylch y diffiniad o blant sy'n derbyn gofal, ond, fel rwy'n dweud, mae'r llinell derfyn a nodir ar hyn o bryd yn y Bil yn glir ac yn ddiamwys. Os yw'r person sy'n derbyn gofal o fewn oedran ysgol gorfodol neu'n iau na hynny, bydd yr awdurdod sy'n darparu'r gofal fel arfer yn gyfrifol am faterion ADY o dan ddarpariaethau penodol y Bil ar gyfer plant sy'n derbyn gofal. Os yw'r person yn berson ifanc, yna mae'r dyletswyddau cyffredinol yn berthnasol. Bydd hyn yn gliriach i'r rhai sy'n darparu addysg ôl-16 na'r dewis arall a gynigir gan welliant Darren, a fyddai'n gweld cyfrifoldeb ar gyfer cynlluniau datblygu unigol yn trosglwyddo yn aml yn ystod astudiaethau ôl-16 y dysgwr. Fel y dywedais, mae hyn yn rhywbeth yr wyf i'n awyddus i'w osgoi.
Bydd modd cynnwys canllawiau clir yn y cod i gynorthwyo ymarferwyr gyda'r dyletswyddau a'r darpariaethau yn y Bil ar gyfer plant sy'n derbyn gofal a phobl ifanc. Yn wir, bydd cyfle gan ymarferwyr ac arbenigwyr i gyfrannu at ddatblygiad y cod, fel y dywedais i'n gynharach yn y ddadl, er mwyn sicrhau ei effeithiolrwydd pan gaiff ei gyflwyno ar gyfer ymgynghoriad y flwyddyn nesaf. Am yr holl resymau hyn, rwy'n credu mai'r rhaniad clir rhwng trefniadau cyn- ac ôl-16 a nodir yn y Bil yw'r un cywir, ac rwy'n annog Aelodau i wrthwynebu gwelliant Rhif 10.