3. Yn dilyn adroddiadau ynghylch gwariant ar siaradwyr enwog gan GwE, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y trefniadau atebolrwydd ar gyfer consortia addysg rhanbarthol yng Nghymru? 66

Diolch i chi, Darren. Mae consortia rhanbarthol yn derbyn cyllid gan eu hawdurdodau lleol cyfansoddol, eu hincwm masnachu a grant gan Lywodraeth Cymru. Maent yn briodol atebol i'w cydbwyllgorau llywodraethu, sy'n cynnwys aelodau etholedig lleol, i wneud yn siŵr eu bod yn cyflawni eu dyletswyddau statudol. Rwyf hefyd yn eu herio drwy gyfarfodydd herio ac adolygu rheolaidd.

Rwy'n siŵr eich bod chi, fel pawb arall yn y Siambr hon, yn synnu at y datgeliadau a ymddangosodd yn y cyfryngau yr wythnos ddiwethaf mewn perthynas â thalu o leiaf £10,000 i Syr Clive Woodward am sgwrs awr o hyd mewn digwyddiad, ac yn gweld y rheini yn eithaf rhyfeddol, yn enwedig o ystyried yr hinsawdd ariannol bresennol y mae llawer o ysgolion yn ei hwynebu, ac yn gorfod diswyddo staff mewn rhai achosion, yn anffodus. Rwyf hefyd yn credu ei fod yn sarhad braidd i lawer o'r arwyr di-glod yn ein hysgolion—y nifer o athrawon a phenaethiaid ysbrydoledig a allai'n hawdd fod wedi rhoi araith ysbrydoledig, a hynny am ddim yn ôl pob tebyg, pe bai'r consortia addysgol wedi cysylltu â hwy.

Yn ôl yn 2015, mynegodd Swyddfa Archwilio Cymru bryderon am y consortia rhanbarthol, a dywedasant nad oedd digon o ffocws o fewn y consortia ar werth am arian. Nawr, rwy'n gwerthfawrogi'r hyn a ddywedwch am y trefniadau llywodraethu rhwng y partneriaid sy'n buddsoddi yn y consortia addysg rhanbarthol, ond rydych chi'n un o'r partneriaid hynny fel Llywodraeth Cymru. Nid oes unrhyw strwythur deddfwriaethol na sail ar gyfer y consortia rhanbarthol. Nid yw'r rhain yn sefydliadau sy'n destun craffu, archwilio ac arolygu priodol yn yr un modd gan Estyn neu Swyddfa Archwilio Cymru, er y gall y swyddfa archwilio ddilyn yr arian wrth gwrs. Mae Estyn, wrth gwrs, yn arolygu, ond mae yna fylchau yn y gyfundrefn arolygu sy'n golygu y gallai'r consortia rhanbarthol wrthod arolygiad pe baent yn dymuno gwneud hynny. Felly, pa gamau y bwriadwch eu cymryd i edrych ar y fframwaith deddfwriaethol ar gyfer sefydlu'r consortia rhanbarthol i weld a allwn gael trefniadau llywodraethu gwell sy'n fwy cyson ledled Cymru, fel y gallwn atal gwastraffu arian y trethdalwyr yn y ffordd hon yn y dyfodol a gwneud yn siŵr fod mwy o arian a fwriadwyd ar gyfer gwella addysg yn gwneud gwahaniaeth yn y rheng flaen mewn gwirionedd?

Diolch i chi, Darren. A gaf fi ei gwneud yn gwbl glir nad oes unrhyw dystiolaeth o gwbl i awgrymu bod y consortia rhanbarthol wedi gwrthod unrhyw arolygiad? Yn wir—[Torri ar draws.] Wel, rydych newydd ddweud eu bod wedi gwrthod.

Naddo.

Rwyf am ei gwneud yn gwbl glir—rwyf am ei gwneud yn gwbl glir—nad oes unrhyw dystiolaeth i awgrymu bod y consortia rhanbarthol wedi ceisio gwrthod arolygiad. Yn wir, mae GwE newydd gael arolygiad arall gan arolygiaeth Estyn. Felly, gadewch i ni fod yn gwbl glir ynglŷn â hynny.

Ond wedi dweud hynny, Darren, rwy'n rhannu eich pryderon fod swm mor fawr o arian wedi cael ei ddefnyddio yn y ffordd a gofnodwyd, ac a dweud y gwir, nid wyf am sefyll yma a gwneud esgusodion dros GwE. Mae swyddogion wedi bod mewn cysylltiad uniongyrchol â'r consortia i fynegi fy mhryder am eu gwariant, a byddaf yn codi'r mater hwn yn uniongyrchol gyda'r rheolwr gyfarwyddwr yn fy sesiwn herio ac adolygu, sy'n cael ei gynnal yfory yn Llandudno mewn gwirionedd.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet. Y cwestiwn nesaf, Adam Price.