5. Cynnig o dan Reol Sefydlog 17.2 i roi cyfarwyddiadau i'r Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 29 Tachwedd 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 4:26, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Diolch yn fawr iawn am y cyfle i ymateb i'r ddadl hon y prynhawn yma.

Rwyf am ddechrau, mae arnaf ofn, drwy gywiro rhywbeth a ddywedwyd am yr hyn a ddywedais yn y Pwyllgor Busnes, a deallaf fod eu trafodion yn gyfrinachol fel arfer. Fe ataliais fy mhleidlais ynglŷn ag a fyddai'r cynnig hwn yn cael ei gyflwyno, ar y sail nad oeddwn eto wedi ymgynghori â fy ngrŵp yn ei gylch ac ar sail y tebygolrwydd y byddem yn ei ddiwygio. Mae fy nealltwriaeth a'r cofnodion yn adlewyrchu'r drafodaeth honno.

Dadl yw hon am y trefniadau sydd gennym yn awr—[Torri ar draws.] Na. Na, mae'r cofnodion yn dangos hynny. Chi soniodd—mae'r cofnodion yn dangos hynny.

Dadl yw hon ynglŷn â'r trefniadau sydd i'w rhoi ar waith yn awr i ymchwilio i'r honiadau a wnaed yn yr ychydig wythnosau diwethaf fod y Prif Weinidog wedi torri cod y gweinidogion. Yr hyn sy'n hanfodol bwysig yw bod angen i ni dynnu llinell o dan hyn pa broses bynnag a roddir ar waith i archwilio'r achosion honedig o weithredu'n groes i god y gweinidogion. Ni allwn fod mewn sefyllfa lle mae dilysrwydd unrhyw ymchwiliad dan amheuaeth a bod galw parhaus am ymchwiliadau ychwanegol yn cael blaenoriaeth ar drafodion y Cynulliad hwn.

Yn amlwg, mae'n rhaid i waith craffu fod yn effeithiol ac yn annibynnol a'i fod yn cael ei weld uwchlaw gwleidyddiaeth plaid. Dyma un o'r rhesymau pam nad ydym yn teimlo mai'r Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog yw'r corff priodol i fynd i'r afael â honiadau fod cod y gweinidogion wedi'i dorri. Fel y soniodd nifer o'r cyfranwyr, caiff y pwyllgor ei gadeirio gan Aelod Llafur ac mae'n cynnwys mwyafrif o Aelodau sy'n perthyn i'r Blaid Lafur. Fel yr eglurodd y Cwnsler Cyffredinol ac fel sydd wedi'i grybwyll droeon yn y Siambr hon heddiw, nid yw ein safbwynt yn amau eu gonestrwydd i weithredu'n annibynnol heb ofn na ffafriaeth, ond mae'n adlewyrchu realiti'r canfyddiad a allai fod gan y cyhoedd yn ehangach. Clywais innau hefyd y sylw gwarthus ac rwy'n credu y  dylai arweinydd yr wrthblaid ei dynnu'n ôl.

Lywydd, mae'r rhain yn honiadau sy'n rhaid eu hymchwilio'n briodol ac yn drwyadl. Fel y nododd Mick Antoniw, drwy sefydlu cyfarfod arbennig o'r Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog i gynnal ymchwiliad o'r fath, buasai'r Cynulliad Cenedlaethol hwn yn cymylu'r llinellau cyfansoddiadol rhwng y Weithrediaeth a'r ddeddfwrfa, llinellau y dylai'r Senedd hon eu cadw'n glir a llinellau y mae llawer ar draws y Siambr hon wedi dadlau ers amser hir y dylid eu gwahanu, fel sy'n digwydd yn Senedd yr Alban. Barn y Cynulliad Cenedlaethol—[Torri ar draws.] Na, barn Aelod Cynulliad a gyfrannodd at y ddadl hon ydyw. Rôl gyfreithlon y Cynulliad Cenedlaethol yw craffu ar y Weithrediaeth, ond ni ddylem roi Aelodau mewn sefyllfa lle maent yn ymchwilio i gyhuddiadau difrifol yn erbyn y Prif Weinidog. Mae'r rhain yn faterion a all, ac sydd yn fwy priodol—