Part of the debate – Senedd Cymru am 3:06 pm ar 12 Rhagfyr 2017.
A gaf i ddiolch i'r Aelod am y ganmoliaeth a roddodd i'r cynllun—yr elfennau o'r cynllun y mae ef wedi'u croesawu, y newid y mae ef wedi'i groesawu? Ac o ran y feirniadaeth y mae ef hefyd yn ei nodi, ceisiaf ymdrin â hynny.
Yn gyntaf oll, rwy'n credu yn ei eiriau olaf iddo gyflwyno yr hyn y mae o'r farn sy'n ffordd ymlaen i Gymru, sef creu mwy o gyrff, boed hynny o ran masnach ryngwladol neu asiantaethau datblygu Cymru newydd bach ar draws rhanbarthau Cymru. Yr hyn yr ydym ni wedi bod yn glir yn ei gylch yw bod angen symleiddio a gwella'r hyn yr ydym ni'n ei wneud yn dda. Rydym ni wedi cyflawni'r lefelau uchaf erioed o gyflogaeth, rydym wedi gostwng diweithdra i'r lefel isaf mewn cenhedlaeth, ond rydym yn cydnabod er mwyn ymdrin â phroblemau strwythurol ystyfnig, bod angen i ni newid cyfeiriad yn awr, ac mae'n rhaid mynd i gyfeiriad y dyfodol.
Rwy'n gwybod ei bod yn anodd iawn i rai Aelodau werthfawrogi bod symud o naw sector blaenoriaeth i dri sector cenedlaethol thematig yn newid cyfeiriad sylweddol, ond mae'n un a fydd yn golygu, pryd bynnag yr oedd busnes yn sefyll yn y seilos traddodiadol, ar yr amod eu bod yn gweithredu mewn ffordd a fydd yn eu diogel at y dyfodol, ar yr amod eu bod yn gweithredu mewn ffordd sy'n cyd-fynd â'r galwadau i weithredu, y byddant yn gallu cael y cymorth priodol gan y Llywodraeth a chymorth gyda'r Llywodraeth er mwyn dod yn fwy cynhyrchiol ac yn fwy cystadleuol yn y dyfodol. Mae diwydiannau'r dyfodol yn cyd-fynd â'r meysydd thematig hynny ac yn cyd-fynd â—ac, yn wir, mae'n rhaid iddyn nhw gofleidio; os ydyn nhw'n mynd i oroesi, mae'n rhaid iddyn nhw gofleidio—egwyddorion y galwadau i weithredu.
Nawr, rwy'n cytuno; rwy'n cytuno â'r pwynt a wnaeth yr Aelod ar y dechrau bod yn rhaid i unrhyw economi, i fod yn llwyddiannus, gynnwys tri ffactor allweddol. Mewn gwirionedd, mae'r tri ffactor allweddol hynny hefyd yn ymwneud â busnesau eu hunain, ac rwy'n credu, mewn gwirionedd, eu bod wedi'u cynnwys yn y dadansoddiad gan Jim Collins yn ei lyfr Good to Great. Gwnaeth ef ei fframio mewn ffordd ychydig yn wahanol. Dywedodd fod yn rhaid ichi wynebu'r ffeithiau creulon, bod angen draenog arnoch chi—yr hyn yr ydych chi'n ei wneud orau, y peth unigryw yr ydych chi'n ei gynnig—a hefyd bod angen i chi fod â'r bobl iawn ar y bws.
O ran y ffeithiau creulon, rydym ni'n gwybod bod ein cynhyrchiant yn llusgo y tu ôl oherwydd bod angen inni wella ein sylfaen sgiliau. Rydym ni'n mynd i gyflawni hynny drwy ein cynllun cyflogadwyedd newydd. Rydym ni hefyd yn gwybod bod angen inni wella ein seilwaith. Rydym ni'n mynd i wneud hynny drwy adeiladu mwy nag erioed o'r blaen. Rydym ni hefyd yn gwybod bod angen inni wella sgiliau arwain o fewn busnes, ac, unwaith eto, mae'r galwadau i weithredu wedi'u cynllunio i wneud hynny: i gynnig y cymorth ariannol hwnnw, i gynnig y cymhelliant hwnnw i wella sgiliau arweinyddiaeth. Ac, wrth gwrs, gan fod y pwyslais yn benodol—a gwn fod Aelodau yn y Siambr eisoes wedi ei godi heddiw—ar iechyd meddwl a lles yn y gweithle, os oes gennym bwyslais ar hynny, drwy ganolbwyntio ar hynny, os ydym ni'n llwyddiannus, os yw busnesau yn llwyddiannus, yna byddan nhw hefyd wedi cyflawni gwelliant, gwelliant amlwg, o ran arferion arweinyddiaeth.
O ran y meysydd eraill y gallech chi eu hystyried yn ffeithiau creulon—y ffactorau hynny sy'n ein dal yn ôl, y rhwystrau—fel y dywedais wrth Russell George, mae'n rhaid bod gennych y cyfrwng datblygu economaidd rhanbarthol cywir er mwyn cefnogi busnesau, ac rwy'n credu ei bod yn hollol iawn fod gennym y rhanbarthau yn gweithredu fel dylanwadwyr allweddol gydag un prif swyddog rhanbarthol. Ond nid un swyddfa; ystod gyfan o swyddfeydd ar draws y rhanbarthau, yn gweithio, hefyd, gyda'r swyddogion hynny mewn llywodraeth leol a gyda'r partneriaethau sgiliau rhanbarthol sy'n gallu, yn eu tro, ddylanwadu ar bolisi'r Llywodraeth ac, yn eu tro, gweithio hefyd gyda, pan fo angen, partneriaid traws-ffiniol. Bydd hyn yn nodwedd newydd o'n hamcan i rymuso a thyfu economïau rhanbarthol Cymru.
O ran sicrhau bod y bobl iawn ar y bws, mae Cymru yn wlad fach iawn, iawn, a phan ddechreuais i yn y swydd hon, roeddwn i'n synnu braidd, o ystyried maint bach ein gwlad, bod cynifer o fyrddau cynghori, grwpiau a phaneli yn bodoli ar hyn o bryd—mwy na 40. Rwy'n credu, pa bynnag ffordd yr ydych yn eu mesur, y byddai unrhyw un rhesymol yn awgrymu bod hynny'n ormod. Cydgrynhoi llawer o'r arbenigedd mewn bwrdd cynghori gweinidogol, yn fy marn i, yw'r peth iawn i'w wneud er mwyn peidio â gwastraffu amser pobl, ond hefyd er mwyn dwyn ynghyd arbenigwyr o'r holl sectorau ac o'r holl ranbarthau i weithio gyda'i gilydd i allu rhannu syniadau ac arloesedd.
A sôn am arloesi, cododd yr Aelod hyn hefyd fel ffactor hollbwysig yn natblygiad economïau cynaliadwy a chydnerth—economïau cynhyrchiol iawn. Wel, mae ein galwad i weithredu yn cynnwys arloesedd ymhob rhan ohono. Mae'r cynigion her wedi'u cynllunio i echdynnu'r arloesi gorau a'r galwadau gorau am arloesedd o bob rhan o'r gymuned fusnes. O ran y gweithredwyr, wel, y gweithredwyr yw ein partneriaid gyda ni: mewn busnes, mewn undebau llafur, mewn mentrau cymdeithasol. Mae'n rhaid inni weithio gyda'n gilydd—rydym ni i gyd yn weithredwyr. Ac o ran beth yw ein cynnig unigryw, mae'n rhaid mai ein pobl yw hwnnw, ein cyfalaf dynol.
Dyna pam yr wyf yn benderfynol, drwy'r contract economaidd, i sicrhau nad yw pobl yng Nghymru yn deffro bob diwrnod gwaith yn ofni'r diwrnod gwaith sydd o'u blaenau, ond yn codi yn edrych ymlaen at fynd i'r gwaith, bod yn gynhyrchiol yn y gweithle. Roedd Caroline Jones yn iawn; mae £15 biliwn yn cael ei golli mewn cynhyrchiant o ganlyniad i bobl yn dod i'r gwaith ond heb fod yn gallu gweithredu hyd eithaf eu gallu. Rwyf i eisiau i Gymru gael ei hadnabod fel man lle mae pobl eisiau gweithio, lle nad ydyn nhw ond yn cyflawni digon yn ystod y diwrnod gwaith, ond lle maen nhw'n rhagori, lle mae ganddyn nhw sgiliau unigryw—pob un ohonyn nhw—a'u bod yn gallu defnyddio eu sgiliau, lle mae ganddyn nhw sgiliau trosglwyddadwy, lle mae ganddyn nhw gyflogaeth sicr, ond hefyd eu bod yn gwybod, a bod ganddyn nhw y sicrwydd o wybod, bod ganddyn nhw y sgiliau y gellir eu trosglwyddo'n rhwydd i alwedigaethau eraill pe bydden nhw'n colli eu man cyflogaeth. Ac rwyf i eisiau gobaith unigryw ychwanegol arall i Gymru fod yn wlad gwaith teg. Mae'n rhaid i'r nod fod yn uchel ar gyfer Cymru, ei gwerthoedd a'i hegwyddorion, a nod y cynllun gweithredu hwn yw gwneud yn union hynny.