8. Dadl: Cyfnod 4 y Bil Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:15 pm ar 12 Rhagfyr 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 6:15, 12 Rhagfyr 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig yn ffurfiol ar bapur y drefn y prynhawn yma.

Bydd gan bron i chwarter yr holl blant a phobl ifanc ryw fath o anghenion dysgu ychwanegol yn ystod eu haddysg. Mae'r system bresennol o gymorth yn seiliedig ar fodel a gyflwynwyd dros 30 mlynedd yn ôl, ac rydym yn gwybod nad yw bellach yn addas at y diben. Ers dros ddegawd, mae adroddiadau ac adolygiadau wedi herio'r Llywodraeth i ddod o hyd i ffordd fwy effeithiol a llai gwrthwynebus i sicrhau bod plant a phobl ifanc yn cael y cymorth iawn ac yn ei gael yn gyflym, er mwyn iddyn nhw allu cyflawni eu potensial llawn. Y Bil hwn yw sylfaen ein rhaglen uchelgeisiol i drawsnewid y system bresennol. Mae wedi bod yn hir iawn yn cyrraedd. Dyna pam y mae heddiw, pen-blwydd ei gyflwyno, mor bwysig; yn bwysig ar gyfer y Cynulliad Cenedlaethol hwn, ie, ond yn bwysicach fyth, ar gyfer y cannoedd ar filoedd o bobl ifanc a theuluoedd y bydd y system anghenion dysgu ychwanegol newydd o fudd iddyn nhw.

Mae'r Aelodau yn ymwybodol o 'Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein Cenedl', ein cynllun ar gyfer darparu system addysg sy'n ffynhonnell o falchder cenedlaethol a hyder y cyhoedd. Mae ein rhaglen drawsnewid ADY yn agwedd allweddol ar hyn ac rwy'n falch ei bod wedi cyrraedd y cyfnod hwn. Hoffwn achub ar y cyfle hwn i ddiolch i fy rhagflaenwyr yn hyn o beth a'r Cynulliad diwethaf am gyflwyno'r darn hanfodol hwn o ddeddfwriaeth. Rwy'n ddiolchgar yn arbennig i gyn Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes, Alun Davies, am arwain y Bil drwy'r cyfnodau craffu. Mae'n fraint gennyf i allu helpu i'w lywio drwy ei gyfnodau terfynol ac i'r llyfrau statud, ac, yn hollbwysig, tuag at ei weithredu.

Dywedodd y Gweinidog ar y pryd ddau beth ar ddechrau'r daith ddeddfwriaethol hon. Dywedodd 

'Hoffwn gael Deddf dda, ac nid Bil cyflym' ac nad oedd gan y Llywodraeth fonopoli ar syniadau da. Mae digwyddiadau y llynedd, fel y mae'r Bil hwn wedi symud yn ei flaen, wedi ei brofi'n iawn ynghylch y ddau beth yma. Mae'r Bil yn gynnyrch blynyddoedd o gyd-adeiladu, datblygu ar y cyd, ymgysylltu, profi a dysgu, gyda phartneriaid a rhanddeiliaid sy'n ymwneud yn ddwfn ac, yn wir, yn aml yn arwain y ffordd trwy gydol y broses. Pan gafodd ei gyflwyno flwyddyn yn ôl, roedd y Bil eisoes wedi'i ystyried a'i gefnogi'n dda, ond nid oes unrhyw amheuaeth ei fod wedi elwa ar y gwaith craffu a wnaed gan y Cynulliad hwn.

Hoffwn hefyd gymryd y cyfle hwn i ddiolch i'r Cadeiryddion, aelodau a staff y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol y Pwyllgor Cyllid am eu hystyriaeth ddiwyd, sydd wedi cryfhau cydnerthedd y Bil. Hoffwn hefyd gofnodi fy niolch i lefarwyr Ceidwadwyr Cymru a Phlaid Cymru yn arbennig am eu cymorth a'u her. Bu eu cyfraniadau  o fudd uniongyrchol i'r Bil mewn meysydd allweddol, gan gynnwys swyddogaeth y gwasanaeth iechyd a safle'r Gymraeg yn y system newydd.

Hoffwn i sôn yn gyflym am ddatblygiad diweddar iawn a fydd yn mynnun mân ddiwygiad i'r Bil pan ddaw'n Ddeddf. Nid oedd penodiadau i'r Tribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru yn rhan o'r Comisiwn Penodiadau Barnwrol yn flaenorol, a oedd yn rhyfedd. Gwnaeth gorchymyn a wnaed gan Weinyddiaeth Gyfiawnder Llywodraeth y DU, a ddaeth i rym ar 1 Rhagfyr, datrys hynny am y tro cyntaf ac mae hynny i'w groesawu. O ganlyniad, rydym yn cynnig diwygio adran 91 o'r Bil drwy orchymyn. Bydd hyn yn dileu swyddogaeth gytuno yr Arglwydd Brif Ustus a'r llywydd. Bydd yn cysoni penodiadau i'r tribiwnlys addysg yn y dyfodol ac yn normaleiddio sefyllfa, fel sydd wedi digwydd i TAAAC. Mae cytundeb â Llywodraeth y DU ar gyfer ymdrin â hyn, sydd mewn gwirionedd yn fater technegol, bach.

Hoffwn i ganolbwyntio ar y dyfodol nawr wrth inni symud i gyfnod newydd a chyffrous. Mae'r rhaglen drawsnewid yn flaenoriaeth yr ydym ni i gyd yn ei rhannu, mi wn. Ddoe, nodais sut yr ydym yn bwriadu gweithredu'r Bil a'r diwygiadau ehangach. Bydd heriau o'n blaenau, ond rydym mewn sefyllfa dda gyda phartneriaid cyflawni allweddol sy'n ein cefnogi ni i sbarduno'r newid. Bydd yr arweinwyr trawsnewid newydd a fydd yn dechrau eu swyddi yn y flwyddyn newydd yn helpu i gyflymu'r cynnydd hyd at 2020, a thu hwnt. 

I gloi, Llywydd, gadewch imi bwysleisio'r cyfle gwirioneddol a dilys sydd gennym ni heddiw. Bydd pasio'r Bil hwn yn gam enfawr tuag at wella cyfleoedd bywyd ein dysgwyr ag anghenion dysgu ychwanegol. Efallai eu bod yn lleiafrif yn ein system addysg, ond mae ganddyn nhw hawl i degwch yn eu haddysg, gan sicrhau dyfodol llwyddiannus ar eu cyfer, a gwn fod hyn yn rhywbeth y mae pob un ohonom ni yn y Siambr hon eisiau ei weld.