Part of the debate – Senedd Cymru am 4:37 pm ar 9 Ionawr 2018.
Beth bynnag yr ydym ni wedi neu heb ei wneud yn y gorffennol, rwy'n credu bod yr adroddiad hwn yn rhoi inni fframwaith rhagorol ar gyfer bwrw ymlaen â gwneud pethau y mae angen inni eu gwneud yn awr. Credaf yn arbennig yr hoffwn i ddadlau bod y rhaglen dai arloesol a ddechreuwyd gan Carl Sargeant yn fodel ar gyfer cyflawni pob un o dair blaenoriaeth yr adroddiad ar gyfer swyddi o ansawdd da a'r sgiliau i'w gwneud, gwell gwasanaethau cyhoeddus, a chryfhau cymunedau.
Felly, ddydd Gwener ym Merthyr, cefais sgwrs ddiddorol gyda phrif weithredwr cymdeithas dai Bron Afon, a fu'n sôn wrthyf am gynllun yr oedd yn gweithio arno gyda phobl ifanc, sengl yn Nhorfaen i ddylunio'r tai a rennir y bydd eu hangen arnyn nhw gan na fydd modd defnyddio budd-dal mwyach i dalu i bobl gael cartrefi unigol. Mae hyn yn rhywbeth sydd gan y myfyrwyr yn fy etholaeth i—maen nhw'n rhannu tai ym mhob man—ond mae'n newid diwylliant llwyr i bobl nad ydyn nhw wedi cael y profiad o fynd i brifysgol oddi cartref. Ond nid yw hyn yn ofyniad ar gyfer pobl yn Nhorfaen yn unig. Bydd wrth gwrs angen i bobl ledled Cymru gael gwahanol fathau o dai a fydd yn cyd-fynd â newid mewn amgylchiadau o ran budd-daliadau.
Roedd hi'n ddiddorol iawn clywed bod y prosiect penodol hwn yn un o 46 o brosiectau a gafodd arian gan Carl Sargeant. Credaf ei bod yn enghraifft hynod gyffrous o beth y gallwn ni ei wneud, a hefyd beth y mae angen inni ei wneud. Mae'r farchnad dai yn ddiffygiol, ac mae angen inni gywiro hynny. Felly, os ydym yn mynd i ymyrryd yn yr economi, dyma gyfle gwych i gywiro'r farchnad honno. Yn y gorffennol roedd gennym bolisïau cyllidol a oedd yn annog pobl i weld tai fel buddsoddiadau yn hytrach na chartrefi, i'r graddau na all mwyafrif y dinasyddion, gan gynnwys rhai'r Cymoedd, fforddio i brynu. Oni bai fod gennym ni sefyllfa wahanol iawn yn y dyfodol, dydyn nhw byth yn mynd i allu gwneud hynny.
Yn ogystal â hyn, mae gennym ni'r storm berffaith o werthu tai cyngor sydd wedi arwain at y lefelau digartrefedd a gorlenwi a welwn ni yn ein cymunedau. Ac mae gennym y sector tai preifat, sydd wedi mynd ar drywydd elw gan hepgor unrhyw ymrwymiad i ddarparu gwerth am arian, ac mae hyn wedi arwain at y sefyllfa wrthun o Persimmon yn dyfarnu miliynau o bunnoedd i'w uwch reolwyr am wneud dim gwaith ychwanegol. Felly, credaf y dylem ddefnyddio'r rhaglen tai arloesol a manteisio mewn gwirionedd ar y cyfleoedd y mae'n eu creu.
Rydym hefyd yn edrych ar adroddiad Farmer, a elwir yn 'Modernise or Die', sy'n tynnu sylw at y ffaith, yng ngweithlu'r diwydiant adeiladu, y bydd 25 y cant ohonyn nhw'n ymddeol yn yr ychydig flynyddoedd nesaf ac ni fyddant yno, a byddai'r crebachu hwn mewn capasiti yn golygu na allai'r diwydiant adeiladu ddarparu'r isadeiledd cymdeithasol a ffisegol sydd ei angen arnom ni, oni wnawn ni rywbeth ynglŷn â datblygu'r sgiliau newydd y bydd eu hangen.
Rydym wedi gweld tanfuddsoddi cyson mewn hyfforddi a datblygu gan y sector diwydiant tai, a sgiliau hollol newydd sydd eu hangen gyda'r math o dai sydd eu hangen arnom nawr, sy'n addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain, nid yr un hen rai y buom ni'n eu cynhyrchu yn y gorffennol. Felly, yn union fel mae gan y Cymoedd broblem delwedd gamarweiniol y mae angen inni ei herio—y dirwedd fendigedig, aer glân, y bensaernïaeth hanesyddol nad aeth i ebargofiant fel cynifer o gartrefi ac adeiladau Fictoraidd ac Edwardaidd yng Nghaerdydd. Mae'r rhain yn bethau y gallwn ni adeiladu arnyn nhw o ddifrif—felly hefyd mae angen i'r diwydiant adeiladu newid ei ddelwedd.
Bellach nid yw'n ofyniad bod yn rhaid ichi fod yn gryf yn gorfforol. Mae angen ichi gael sgiliau manwl a chywrain i ddatblygu'r cysondeb a fydd yn rhan o godi tai parod mewn ysguboriau cynhyrchu, a dim ond y gwaith terfynol fydd yn digwydd ar y safle. Felly, does dim angen i bobl orfod gweithio yn yr awyr agored ym mhob tywydd, gallwn ddylunio ein tai i ddiwallu'r holl anghenion hynny. Felly, credaf fod hwn yn gyfle gwych, a gobeithio mai hwn yw un o'r pethau y bydd yr Ysgrifennydd Cabinet yn ei gofleidio gan weld hyn fel canolfan ragoriaeth, nid yn unig ar gyfer tai ledled Cymru ond hefyd yn rhywbeth i'w allforio i rannau eraill o'r Deyrnas Unedig ac yn ehangach.