Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, am alw arnaf i siarad yn y ddadl bwysig hon. A diolch yn fawr iawn i Blaid Cymru am godi'r materion pwysig hyn, oherwydd rwy'n credu bod llawer o gonsensws trawsbleidiol ar y materion penodol hyn. Rwy'n falch iawn o gefnogi'r gwelliant yn enw Julie James, sy'n galw ar Lywodraeth Cymru i ystyried diddymu angen blaenoriaethol, a hefyd i symud tuag at ddull cynhwysfawr o ddod â digartrefedd i ben sy'n cynnwys polisi tai yn gyntaf. Felly, credaf fod llawer iawn o gonsensws, mewn gwirionedd, ynglŷn â'r ffordd y dylem fynd.

Credaf y dylem ganmol Llywodraeth Cymru am ei hymdrechion i fynd i'r afael â digartrefedd yn Neddf Tai (Cymru) 2014, oherwydd credaf ei bod wedi gwneud gwahaniaeth. Yn amlwg mae gennym yr adroddiad archwilio yn awr i edrych yn fanwl arno er mwyn gweld beth fydd yr effeithiau gwirioneddol, ond mewn rhai awdurdodau lleol, credaf fod canlyniadau cadarn i'w gweld o ran gallu bwrw iddi'n gynnar a gweithio i atal digartrefedd.

Rwyf hefyd yn croesawu'r ffaith bod y Llywodraeth wedi diogelu'r grant Cefnogi Pobl, oherwydd fel y gwyddom, ac fel rydym wedi dweud yn y ddadl hon, mae gan bobl ddigartref anghenion cymhleth, sy'n llawer mwy na chael to uwch eu pennau'n unig, ond rhaid i chi ddechrau gyda tho, a dyna pam y byddem yn awyddus i gefnogi'r polisi tai yn gyntaf. Hefyd, rwy'n croesawu'r £2.6 miliwn ychwanegol, a fydd yn helpu i fynd i'r afael â chysgu ar y stryd, digartrefedd ymhlith pobl ifanc ac iechyd meddwl a digartrefedd, yn ogystal â chyllid cyfalaf cynyddol ar gyfer capasiti darpariaeth frys yn y nos ar gyfer Caerdydd, Casnewydd, Wrecsam ac Abertawe.

Fodd bynnag, credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn trafod beth yw'r ddarpariaeth frys briodol, a soniodd Leanne am hyn yn ei haraith. Yn sicr yng Nghaerdydd, ymddengys bod cynnydd mawr wedi bod mewn digartrefedd ar y stryd. Ond anfonodd Lynda Thorne, yr aelod cabinet dros dai yng nghyngor Caerdydd, neges allan ar 29 Rhagfyr fod 60 o leoedd ar gael ar gyfer pobl sy'n cysgu ar y stryd ar un noson benodol a chwech lle yn unig a gymerwyd. Felly, rwy'n credu mai'r hyn y mae'n ei ddangos yw'r rhesymau pam y mae llawer o bobl sy'n cysgu ar y stryd yn teimlo na allant fanteisio ar leoedd mewn llochesi a llety brys, oherwydd ofnau'n ymwneud â chamddefnyddio sylweddau, rwy'n credu. Soniodd Leanne am y mater ynghylch anifeiliaid ac os oes gennych bartner, pa fath o lety a gynigir. Credaf fod nifer fawr o resymau pam fod pobl weithiau'n teimlo na allant fanteisio ar y cyfle i gael lloches. Felly, credaf o ddifrif fod angen dadl ar sut y gallwn ddarparu llety priodol ar gyfer yr holl bobl sydd ar y stryd.

I symud ymlaen at y rhestr flaenoriaethol a'r bobl a gategoreiddir fel rhai ag angen blaenoriaethol, yn amlwg mae hyn yn cynnwys pobl sydd â phlant dibynnol, menywod beichiog, pobl hŷn, pobl anabl, rhai 16 a 17 mlwydd oed, rhai 18 - 21 sy'n gadael gofal a llawer o rai eraill. Rwyf am sôn hefyd am garcharorion, y soniodd John Griffiths amdanynt yn ei araith, oherwydd mai cyn-garcharorion gyda chysylltiad lleol â'r ardal ac sy'n agored i niwed o ganlyniad i fod yn gyn-garcharor yw'r meini prawf ar gyfer cyn-garcharorion. Wrth gwrs, yn ystod tymor diwethaf y Cynulliad, fe newidiwyd hyn gennym mewn gwirionedd a chredaf ei fod yn fater o bryder mawr ei bod hi'n ymddangos bod peidio â bod yn angen blaenoriaethol yn awtomatig wedi esgor ar ganlyniadau gwael i garcharorion. Rwy'n siŵr fod llawer ohonom wedi gweld adroddiad Estyn ar garchar Abertawe a gyhoeddwyd ychydig wythnosau'n ôl, ac a ganfu nad yw hanner y carcharorion sy'n cael eu rhyddhau yn cael eu hanfon i lety cynaliadwy. Mae'r adroddiad yn dweud yn eu barn hwy fod y canlyniadau i garcharorion ym maes ailsefydlu wedi suddo i 'gwael', sef y categori isaf posibl, ac roedd yn dweud y gallai polisi Llywodraeth y Cynulliad o beidio â rhoi blaenoriaeth ar restrau tai i garcharorion a ryddhawyd fod wedi cyfrannu at y canlyniad hwn.

Felly rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn i ni edrych eto ar garcharorion. Nid wyf yn gwybod a oes gan y Llywodraeth unrhyw ymchwil y mae wedi ei wneud ei hun sy'n dangos bod ymdrechion i ailgartrefu carcharorion, er nad ydynt yn flaenoriaeth yn y ffordd yr oeddent, wedi arwain at rywfaint o lwyddiant, ond yn sicr mae'r dystiolaeth i'w gweld yn dynodi nad oedd hwn yn newid polisi llwyddiannus. Felly, buaswn yn gofyn i'r Llywodraeth edrych ar hynny eto, a chredaf y dylem symud at sefyllfa lle rydym yn chwilio am dai yn gyntaf ac na ddylem gael categorïau blaenoriaethol mwyach.