Part of the debate – Senedd Cymru am 3:58 pm ar 31 Ionawr 2018.
Rwy'n falch iawn o gefnogi'r ddadl hon. Dengys ffigurau'r Gofrestrfa Tir fod 43 y cant o'r holl adeiladau newydd a gofrestrwyd yng Nghymru a Lloegr yn 2015 yn lesddaliadau, o gymharu â 22 y cant yn unig yn 1996. Gwyddom fod gan Gymru oddeutu 200,000 o gartrefi lesddaliadol, gyda mannau penodol lle y ceir lefelau sylweddol o adeiladau newydd yn cael eu gwerthu dan gontractau lesddaliadol. Yn wir, yn 2016, fy etholaeth i, sef Aberconwy, oedd â'r gyfran uchaf o drafodion tai lesddaliadol a adeiladwyd o'r newydd fel cyfran o'r holl dai a adeiladwyd o'r newydd a werthwyd, sef 77 y cant, ac mae hynny'n 48—dyna 48—o'r 62 o dai a adeiladwyd o'r newydd a werthwyd yn 2016. Yn ogystal, roedd 11.5 y cant—unwaith eto, yr uchaf yng Nghymru yn awr—o'r holl dai a werthwyd yn Aberconwy yn 2016 yn lesddaliadau, ynghyd â 27 y cant o'r holl drafodion eiddo. Felly, mewn gwirionedd mae'n bedwerydd uchaf.
Nawr, wrth gwrs, gall perchnogaeth lesddaliadol synhwyro pryd y caiff ei ddefnyddio ar gyfer fflatiau unigol mewn datblygiadau mwy o faint. Fodd bynnag, rydym yn pryderu bod llawer gormod o dai newydd bellach yn cael eu hadeiladu a'u gwerthu yn y modd hwn, yn aml heb esboniad clir o'r costau a'r goblygiadau i'r prynwr. Ac mae'n rhaid imi ddweud wrthych ei fod yn gryn sgandal pan ddaeth yn amlwg yn Aberconwy. Cafwyd stori yn y papur newydd ac roedd pobl yn dod ataf. Nid oeddent yn gwybod fod ganddynt lesddaliad ar eu heiddo mewn gwirionedd, a chafodd rhai ohonynt gynnig i'w prynu am £3,000, ond hyd yn oed wedyn, prynu'r rhydd-ddaliad ar eu heiddo'n unig a wnaent; nid oedd y tir yn cael ei gynnwys yn y trafodiad ei hun. Felly, mae yna sawl agwedd ar hyn.
Gall camfanteisio posibl o'r fath—a dyna ydyw—olygu bod prynwyr cartrefi yn gorfod ysgwyddo baich cytundebau annheg a rhenti tir cynyddol. Pe bawn yn prynu eiddo, gwn y buaswn yn awyddus i wybod fy mod yn berchen ar y tir y safwn arno pe bawn yn ei brynu, a'i fod yn rhydd-ddaliad—mai fi fyddai'n berchen arno. Mae cychwyn trafodiad, mynd drwy'r broses gyfreithiol, mynd drwy'r holl chwiliadau lleol a phopeth, a darganfod wedyn, flynyddoedd yn ddiweddarach mewn rhai achosion, nad ydych yn berchen ar y—[Torri ar draws.] Iawn.