Nawr, i'r rhai sy'n dweud bod tŷ ar brydles yn cael ei werthu am bris is na thŷ rhydd-ddaliadol, am mai fel hynny y byddent yn ei werthu, dangoswyd bod hynny'n anghywir. Ymddengys mai ffordd yw hi o fanteisio ar y sawl sy'n prynu cartref mewn gwirionedd—cael rhywun i feddwl bod derbyn lesddaliad yn ffordd arferol o brynu cartref y dyddiau hyn. Nid yw hynny'n wir, ac nid yw wedi bod yn wir.

Ar adegau, ni châi manylion a chanlyniadau contractau y byddent yn ymrwymo iddynt yn cael eu hesbonio'n llawn iddynt. Ac unwaith eto, mae hynny'n hollbwysig. Yn aml iawn oherwydd y byddai'r datblygwyr yn gwerthu i'r person—. Rwyf wedi bod yno, gyda fy nheulu a fy mhlant, yn gweld y tai hyn ac maent yn dweud, 'Mae gennym gyfreithwyr. Maent yn gwybod sut rydym yn gweithio. Mae'n hawdd iddynt hwy ei wneud.' Wrth gwrs, byddant yn eich annog wedyn i ddefnyddio'u cyfreithwyr hwy gan fod ganddynt gysylltiadau, ond nid ydynt yn dweud wrthych beth yw'r pethau pwysig sy'n cuddio tu ôl i'r manylion, a dyna'r broblem.

Felly, er y gallent ei gyflwyno fel dewis rhatach, nid yw'n amlwg i'r lesddeiliad pa gostau ychwanegol tymor canolig a hirdymor y byddant yn eu hysgwyddo o ganlyniad. Ceir rhai lesoedd sydd â thelerau mwyfwy beichus. Credaf fod Siân Gwenllian wedi nodi hynny, yr hyn a elwir yn ddull Taylor Wimpey—costau'n dyblu dros 10 mlynedd—ac mae hynny'n frawychus, oherwydd weithiau ceir prydlesi 250 mlynedd ac rydych yn siarad am ddyblu 25 o weithiau. Bydd yn enfawr. Mae'n rhywbeth sy'n rhaid inni fynd i'r afael ag ef yma yng Nghymru.

Felly, beth all Llywodraeth Cymru ei wneud am bethau eraill? O ran adeiladau newydd, mae yna ddau beth: ei wahardd; ei atal. Ond hefyd, y cynlluniau Cymorth i Brynu: peidiwch â helpu i brynu eiddo lesddaliadol. Gwnewch yn siŵr fod datblygwyr yn gwybod, os ydynt am annog pobl i brynu eiddo gydag arian Llywodraeth Cymru, eich bod yn dweud, 'Ar y sail ei fod yn rhydd-ddaliad yn unig, ac nid yn lesddaliad.' Ffordd hawdd a chyflym o ennill. Dyna un agwedd, felly. Yn amlwg, ar ddatblygiadau, peidiwch â gadael iddo ddigwydd; gwaharddwch y peth yn llwyr ar gyfer eiddo newydd.

Ond wedyn mae hynny'n gadael y broblem o eiddo sy'n bodoli eisoes. Beth a wnawn? Oherwydd mae gennyf denantiaid—. Rydym wedi bod yn dda iawn heddiw; nid ydym wedi enwi cwmnïau. Fe wnaf fi eu henwi. Barratt yn fy etholaeth—poblogaidd iawn, yn gwneud llawer o eiddo lesddaliadol ac yn gwerthu eiddo newydd fel lesddaliadau. Mae Persimmon yn un arall. Hefyd, mae gennyf—. Fe gofiwch. Bydd gan yr Aelod dros Lanelli ddiddordeb yn Trinity Estates. Dyna un arall sy'n rhedeg cwmni rheoli fflatiau yn fy ardal. Mae'n rheoli fflatiau yn Llanelli yn ogystal. Dyma gwmnïau sy'n trosglwyddo'r brydles i drydydd partïon heb i'r lesddeiliad wybod. Nid ydynt yn dweud wrth y lesddeiliad eu bod yn ei throsglwyddo. Mae'n mynd ymlaen unwaith, ddwywaith, deirgwaith cyn i rywun ddarganfod mewn gwirionedd pwy sy'n berchen ar y brydles. O ganlyniad, mae'r ffioedd yn codi. Mae'r fflatiau yn Jersey Quay yn fy etholaeth, sy'n cael eu rheoli gan y cwmni—rwyf newydd anghofio ei enw.

Yn Trinity Estates, mae gan y perchnogion hynny broblemau mewn gwirionedd. Mae'n rhaid iddynt roi canran o'r pris gwerthu, os ydynt yn ceisio gwerthu'r fflat, i'r cwmni rheoli. Gall y cwmni rheoli dynnu arian allan o'u cyfrifon fel costau gwasanaeth heb roi rhybudd iddynt. Maent wedi cynyddu eu costau gwasanaeth 33 y cant dros y 12 mis diwethaf. Mae hyn yn gwbl annerbyniol i bobl. Ni allant werthu eu tai, fel y dywedoch, sy'n golygu na all y bobl sy'n mynd i mewn i'r eiddo symud ymlaen. Maent yn methu symud. Ni allant gamu ymlaen. Ni allant gael swyddi gwahanol hyd yn oed. Ni allant fynd i unman. Felly, rydych yn clymu pobl mewn sefyllfa lle na allant ddod allan ohoni. Rhaid inni gefnogi'r teuluoedd hyn, y bobl ifanc hyn. Mae'r rhan fwyaf ohonynt yn brynwyr tro cyntaf. Rhaid inni eu helpu er mwyn iddynt allu dringo'r ysgol gymdeithasol, ehangu eu bywydau, a gwella.

Mae'n hen bryd dwyn y datblygwyr i gyfrif, mae'n hen bryd dwyn y cwmnïau rheoli i gyfrif, ac mae'n hen bryd yn awr i'r Llywodraeth wneud rhywbeth y mae wedi addo ei wneud. Rwy'n deall y gallai Deddf Cymru gymylu'r dyfroedd ychydig bach am ei bod yn newid o, 'Mae eiddo yn fater a gedwir yn ôl, ond nid tai', ond tai yw hyn. Mae ymhlith y materion pwysicaf ym maes tai—gydag ambarél bach drosto. Felly, rwy'n eithaf siŵr y gallwch ei wneud.

Felly, Weinidog, hoffwn i chi atal y broses hon. Ataliwch ein hetholwyr rhag cael eu dal mewn sefyllfa na allant ddod allan ohoni a sicrhewch nad ydynt yn cael eu—fe ddefnyddiaf y gair—eu blingo gan gwmnïau rheoli, fel y byddant yn gallu fforddio byw yn ogystal â fforddio'u morgeisi. Oherwydd mae gennym sefyllfaoedd lle y cymerir ffi o £500 y mis. Wel, dyna forgais rhywun wedi mynd. Wedi diflannu. Ni allant dalu'r morgais am fod yr arian hwnnw newydd ei gymryd i dalu'r tâl gwasanaeth. Mae'n rhaid iddo stopio. Rhaid inni wneud yn siŵr fod pobl yn cael eu hamddiffyn. Rhaid inni wneud yn siŵr fod y trigolion, y tenantiaid a'r lesddeiliaid yn cael eu hamddiffyn, nid y cwmnïau rheoli.