Part of the debate – Senedd Cymru am 4:38 pm ar 31 Ionawr 2018.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddweud bod gwasanaethu yn y pumed Cynulliad yn anrhydedd fawr? Wrth ei gymharu â'r pedwerydd Cynulliad, mae dau beth yn sefyll allan: (1) mae'r Dirprwy Lywydd wedi gwella'n fawr—[Torri ar draws.] Rydym yn ffodus iawn. Ond yn ail, mae'r ffordd y defnyddir y dadleuon hyn wedi dod â dimensiwn newydd a phŵer newydd i'r meinciau cefn. Rwy'n credu bod defnyddio'r ddadl hon i unigolion er mwyn creu cefnogaeth drawsbleidiol i fater sy'n destun pryder go iawn i'r bobl a gynrychiolwn yn wych.
A gaf fi ddechrau felly gyda Mick Antoniw? Ac wrth sôn am faint o lesddeiliaid sydd ar gael—200,000 fan lleiaf—dywedodd ei bod hi'n hen bryd cael adolygiad o'r holl faes hwn, oherwydd yn aml wrth ei wraidd ceir annhegwch difrifol, ac mewn termau hanesyddol cofiadwy iawn, soniodd am yr unfed ganrif ar ddeg a'r siarter perchnogion eiddo. Roedd yn anghytbwys braidd yn yr ystyr fod yna rai ffyrdd o ddefnyddio lesddeiliadaeth, ond yn gyffredinol, mae'r ffordd y mae wedi cael adfywiad yn ddiweddar yn peri gofid gwirioneddol. Fe ddywedoch nad yw'r ddeddfwriaeth bresennol, Deddf diwygio lesddaliadau 2002, yn addas erbyn hyn o ran beth sydd ei angen bellach.
Galwodd am (1) camau dros dro ar frys—a chredaf fod y Gweinidog wedi ein bodloni i ryw raddau yn hynny o beth—ac yna, yn ail, deddfwriaeth i wahardd lesddaliadau yn y rhan fwyaf o achosion—ceir rhai opsiynau byw cymunedol, megis fflatiau a rhandai, lle y gallai fod gofyn cael lesddaliad o hyd—ond ei wahardd, mewn gwirionedd, yn y rhan fwyaf o achosion yma a chael ein deddfwriaeth ein hunain, ac rwy'n credu bod Jane Hutt wedi adleisio hynny ar y diwedd, gan ddweud, 'Dylem arwain y ffordd o ran diwygio'. Efallai mai dyna'r syniad mawr na ddylech ei ddiystyru ar y cam hwn, Weinidog, ac rwy'n falch eich bod yn mynd i siarad â Chomisiwn y Gyfraith ynglŷn â hyn.