2. Datganiad a Chyhoeddiad Busnes

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:23 pm ar 6 Chwefror 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mr Simon Thomas Mr Simon Thomas Plaid Cymru 2:23, 6 Chwefror 2018

(Cyfieithwyd)

Oherwydd hyn, does bosib. Mae'n anarferol iawn—yn anarferol iawn—i Weinidog dros lywodraeth leol mewn un wlad ddatganoledig ddweud wrth awdurdod lleol mewn gwlad ddatganoledig arall sut y dylai ymddwyn, ac rwy'n credu pe byddai hyn wedi bod yn Weinidog yn Lloegr mewn plaid arall—y Blaid Geidwadol er enghraifft—yn dweud wrth awdurdod lleol yng Nghymru beth i'w wneud, byddai cryn dipyn o sôn am hynny yn y Siambr hon. Felly, gadewch inni gael dadl, Llywydd, i ddatrys y materion hyn. Pwy sy'n rheoli llywodraeth leol mewn gwirionedd—ai cynghorwyr etholedig lleol neu'r Gweinidog gyferbyn â mi yn y fan yma?

Yn ail, a gaf i alw am ddadl ar y mater arall a ddywedais i ei fod yn gyffredin i mi ac i arweinydd y Ceidwadwyr, ond eto, mewn ffordd wahanol iawn — dadl, yn wir, ar y ddarpariaeth o wasanaethau erthylu ar gyfer menywod a merched o Ogledd Iwerddon yng Nghymru? Rhoddodd y Prif Weinidog addewid, mewn gwirionedd, ym mis Gorffennaf i'r Siambr hon y byddai'r ddarpariaeth yn digwydd. Felly, mewn gwirionedd, rwyf braidd yn ansicr ynghylch pam yr ydym ni'n cael ymgynghoriad. [Torri ar draws.] Mae gennyf i farn wahanol iawn. Pam mae yna ymgynghoriad? Pam nad yw cyhoeddiad y Prif Weinidog ym mis Gorffennaf y byddai hyn yn digwydd yn dal i fod heb ei weithredu? Ond er hynny, gadewch i ni fanteisio ar y cyfle y mae'r ymgynghoriad hwn wedi ei roi inni, a'r ffaith bod 100 mlynedd ers i fenywod gael pleidleisio am y tro cyntaf a chael hawl i'w barn wleidyddol eu hunain dros eu cyrff a'u hatgenhedlu eu hunain er mwyn gallu cynnal dadl ar hawliau erthylu fel y gallwn ni symud ymlaen tuag at ddull sy'n wirioneddol seiliedig ar feddygaeth yn y wlad hon. Rwy'n credu y byddai'r Senedd hon yn penderfynu gyda mwyafrif llethol i ymestyn i'n chwiorydd yng Ngogledd Iwerddon yr un cymorth meddygol ag a gynigir i ddinasyddion eraill yn y DU ac yn wir ledled yr UE.

Yn olaf, a gawn ni ddadl ar argyfwng gwirioneddol sy'n digwydd ym maes bancio gwledig yng Nghymru ar hyn o bryd? Yn yr ychydig wythnosau nesaf, bydd Abergwaun yn colli ei fanc olaf. Os edrychwch ar fap o orllewin Cymru, fydd yna fawr ddim o fancio rhwng banc rhan-amser yn Nhyddewi a banc yn Aberteifi. Gallwn weld, o ddata'r Swyddfa Ystadegau Gwladol, mai gorllewin Cymru sydd wedi dioddef fwyaf o golli banciau dros y pum mlynedd diwethaf o'i gymharu â rhannau eraill o'r DU. Mae Adam Price a minnau wedi cyflwyno datganiad o farn yn y fan yma yn cyfeirio at adroddiad y Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru, 'Time for a Full Public Bank in Wales?' Byddai hwn yn bwnc ardderchog ar gyfer dadl, yn fy marn i. Byddai'n caniatáu i'r holl Aelodau fyfyrio ar faterion bancio cyhoeddus yn eu cymunedau eu hunain a hefyd byddai'n ein galluogi i gynnig dewis cadarnhaol gwirioneddol, gan gynnwys banc pobl Cymru ar fodel y banciau cynilo lleol.