Part of the debate – Senedd Cymru am 4:28 pm ar 7 Chwefror 2018.
Mae'r Adam Smith gwreiddiol, wrth gwrs, yn llawer nes at yr Adam Price sydd gennym yma, yn hytrach na Sefydliad Adam Smith, sy'n fater cwbl wahanol, rwy'n meddwl.
Rwy'n croesawu'r ddadl hon yn fawr a'r croeso y mae'r pleidiau wedi'i roi hyd yn hyn i'r egwyddor o gael pleidlais ystyrlon ar wariant mor fawr. Rwyf am edrych ar y ddadl o safbwynt Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol, ond credaf y bydd y ddadl ynghylch yr amgylchedd a'r Ddeddf llesiant yn cael ei thrafod yn drwyadl ar ryw adeg arall. Hoffwn edrych arni o safbwynt llunio polisïau a sut rydym yn defnyddio ein hadnoddau ar gyfer amcanion polisi yng ngoleuni'r Ddeddf honno.
Y peth cyntaf i'w ddweud ynglŷn â hynny, wrth gwrs, yw ein bod wedi bod yn glir iawn gyda'r teitl: cenedlaethau'r dyfodol yw Deddf pleidiau'r dyfodol, os mynnwch. Felly, fel gwrthblaid yma, mae Plaid Cymru eisiau dod yn Llywodraeth Cymru. Rwy'n siŵr fod y Ceidwadwyr hefyd am ddod yn Llywodraeth Cymru. Nid wyf yn siŵr am UKIP—ni fuaswn hyd yn oed yn ceisio tybio beth y mae UKIP yn ei feddwl y dyddiau hyn. Ond mae unrhyw un sy'n cael ei ethol i'r lle hwn am fod yn Llywodraeth. Rydym am gael llais go iawn, felly, mewn unrhyw fuddsoddiad mawr, enfawr hyd yn oed, a fydd yn clymu dwylo cenedlaethau'r dyfodol a Llywodraethau'r dyfodol o ran sut y gallent fynd i'r afael â heriau gwirioneddol Cymru ar gyfer y dyfodol, nid yn unig o ran yr amgylchedd ond o ran seilwaith, o ran gwaith gwrth-dlodi, o ran ymdrin ag anghenion economaidd Cymru yn y dyfodol. Ni allaf ei roi'n well na'r ffordd y dywedodd rhywun yn 2015:
I mi, mae'n syfrdanol y bydd Llywodraeth sydd wedi ymrwymo i leihau tlodi yn gwario £1 biliwn o arian cyhoeddus ar brosiect na fydd yn cael unrhyw effaith economaidd ar fy etholwyr.
Nid wyf yn credu bod y person yn ei sedd yn awr, ond yr Aelod dros Flaenau Gwent ydoedd, yn siarad ar ôl i Jenny Rathbone gael ei diswyddo o'i swydd am feirniadu'r cynigion hyn. Felly, rwy'n credu fy mod am ddefnyddio prism cenedlaethau'r dyfodol yn bendant iawn wrth edrych ar y ffordd y gwneir penderfyniadau ac er mwyn gadael i'r Siambr hon a'r Senedd hon wneud y penderfyniad terfynol hwnnw.
Nawr, mae wedi bod yn amlwg iawn o'r dystiolaeth a roddwyd yn yr ymchwiliad cyhoeddus lleol pa mor anghydnaws yw'r cynnig hwn ag amcanion Deddf cenedlaethau'r dyfodol. Fel y dywedodd comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol ei hun:
Adeiladu ffyrdd yw'r hyn y buom yn ei wneud dros yr 50 mlynedd diwethaf ac nid dyma'r ateb y dylem fod yn ei geisio yn 2017 a thu hwnt.
Mae'r tueddiadau rydym yn sôn amdanynt yn y Llywodraeth ac y mae Aelodau eraill yma wedi sôn amdanynt, o awtomeiddio i ddatgarboneiddio trafnidiaeth, lleihau allyriadau, y newidiadau yn ansawdd yr aer a ddaw i'r amlwg wrth inni symud o system drafnidiaeth a arweinir gan danwydd ffosil i un sy'n fwy dibynnol ar gerbydau trydan, hydrogen o bosibl—mae angen ystyried y rhain oll mewn gwariant mor fawr a fydd yn dylanwadu ar genedlaethau'r dyfodol, nid un genhedlaeth yn unig ond dwy neu dair cenhedlaeth i ddod. A hefyd, wrth gwrs—