4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Pwysau'r Gaeaf

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:05 pm ar 13 Chwefror 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 4:05, 13 Chwefror 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am y cwestiynau a'r sylwadau, ac yn arbennig eich agoriad ac am gydnabod cyfraniad ein staff yn yr hyn sy'n dal i fod yr amser mwyaf anodd o'r flwyddyn.

Byddaf yn dechrau â'ch pwyntiau terfynol ar y tymor ffliw. Ar y brechlyn, rydym ni bob amser yn gweithio gyda phartneriaid ar draws y DU wrth geisio archebu a chytuno ar y ffurf fwyaf priodol o frechlyn ar gyfer y rhywogaeth fwyaf tebygol. Gyda'r rhywogaethau gwahanol sy'n bodoli yn ystod y tymor ffliw bob blwyddyn, ceir bob amser elfen o geisio deall yr hyn y dylai hynny fod, ond rydym ni'n gwneud y dewisiadau hynny yn synhwyrol ac yn ofalus fel systemau gofal iechyd—nid oes gwahaniaeth penodol, fel petai, rhwng gwahanol genhedloedd. Ac mae'n dal yn wir mai'r brechlyn ffliw yw'r amddiffyniad mwyaf effeithiol sydd gan bobl rhag y ffliw cyn y tymor ffliw, ac, mewn gwirionedd, rhan o'm pryder, bob blwyddyn, yw bod rhywun yn dweud nad yw'r brechlyn ffliw yn effeithiol o gwbl.

Felly, mae angen i ni annog mwy o bobl i fanteisio ar y brechiad, sy'n mynd yn ôl at eich pwynt am annog mwy o fanteisio ar y brechiad ymhlith staff iechyd a gofal yn y rheng flaen, yn ogystal ag aelodau o'r cyhoedd sydd mewn perygl. Oherwydd fy mod i wedi cael cyflwr arennau yn flaenorol, rwyf i mewn grŵp risg fy hun, felly rwy'n cael y brechiad rhag y ffliw bob blwyddyn. Felly, nid wyf i'n cael rhywun yn rhoi nodwydd yn fy mraich mewn fferyllfa gymunedol dim ond er mwyn cael cyfle i dynnu fy llun; mae wir angen y pigiad arnaf i hefyd. Ac mae'n rhywbeth y gallwn ni ei wneud mewn swyddogaeth fach, gan ddangos rhywfaint o arweiniad. Ond, eleni, mewn gwirionedd, gwnaethom ni ddechrau gydag ymgyrch gafodd ei harwain gan y Gweinidog dros iechyd y cyhoedd ar y pryd. Rydym ni mewn gwirionedd wedi gweld cynnydd yn y niferoedd sy'n manteisio ar draws staff iechyd a gofal, felly edrychaf ymlaen at weld beth yw'r ffigurau terfynol, ac yna i weld pa welliannau eraill y mae angen i ni eu gwneud, oherwydd nid oes unrhyw gymryd arnom o gwbl bod ein sefyllfa o ran niferoedd staff yn arbennig yn ddigonol neu yr hoffem ni ddweud bod y sefyllfa wedi'i datrys, oherwydd yn sicr nid ydyw. Rwyf wedi gweld yn uniongyrchol yr achosion o gau wardiau a'r gostyngiad mewn capasiti y mae'r achosion o ffliw wedi'u golygu. Pan oeddwn i yn adran damweiniau ac achosion brys Ysbyty Maelor Wrecsam yn ddiweddar, roedden nhw'n cau un ardal oherwydd bod ganddyn nhw dri achos o ffliw wedi'u cadarnhau yno. Felly, mae'n effeithio ar allu gwirioneddol o fewn y gwasanaeth, ac mae effaith ganlyniadol i hynny drwy'r drws ffrynt a'r cefn hefyd.

Mae'n debyg bod hyn yn fy arwain at eich pwynt am drosglwyddiadau gofal, felly, hefyd. Oherwydd rhan o'r hyn y mae angen inni ei wneud yw meddwl am sut yr ydym ni mewn gwirionedd yn cael pobl allan o ran yr ysbyty o'r system pan nad oes angen iddyn nhw fod yno mwyach. Dyna pam fod y rhan ragweledol o'r modelau hynny o ofal yn cyfrif. Mae model Ynys Môn yn bwysig mewn gwirionedd, gan fod llawer o hynny yn ymwneud â chadw pobl yn eu cartrefi eu hunain, yn ogystal â'u cael nhw allan. Dyna pam ei bod yn beth da, yn y flwyddyn ddiwethaf, ein bod wedi cael record dda ar oedi wrth drosglwyddo gofal, ond mae llawer mwy i'w wneud eto. Ond dylai'r £10 miliwn a gyhoeddwyd gennyf heddiw i fynd i mewn i'r system gofal cymdeithasol ein helpu i gael pobl allan o system yr ysbyty ac i bwynt mwy addas i'w gofal ddigwydd, oherwydd rydym yn cydnabod, ar unrhyw adeg, rydym wedi cael 300 i 400 o bobl yn feddygol iach ar draws y system. Ac, mewn gwirionedd, pe gallech chi ryddhau'r bobl hynny i fynd yn ôl i'w cartrefi eu hunain, lle bydd angen cymorth arnyn nhw, yna mewn gwirionedd byddai gennym ni lawer mwy o gapasiti ar gyfer pobl sydd angen gwely ysbyty. Byddai'n lleihau amseroedd aros, byddai'n ffordd fwy priodol i ddarparu gofal, ac yn sicrhau urddas a phriodoldeb, ac rydym ni'n debygol o weld canlyniadau gwell hefyd. Felly, mae angen inni fod yn edrych ar fuddsoddi mewn gwahanol rannau o'n system ar bwyntiau mewn amser, a dyna hefyd pam y mae'r timau yr wyf i wedi sôn amdanynt—os hoffech chi, y timau adsefydlu cymunedol a'r timau adnoddau cymunedol—yn rhan bwysig iawn o hynny hefyd.

Ar y gwasanaeth tu allan i oriau, ceir darlun cymysg. Mae wedi bod yn fregus mewn gwahanol rannau o'r wlad ar bwyntiau gwahanol o amser, ac, unwaith eto, nid oes unrhyw bwynt mewn honni ei fod yn fater sydd wedi'i ddatrys. Credaf fod 111 yn dal i roi'r model gorau inni ar gyfer y dyfodol i helpu i ddatrys rhywfaint o'r her tu allan i oriau honno ledled y wlad, ac mae rhywbeth yno am hynny yn helpu i reoli ac ategu'r gwasanaeth y tu allan i oriau yn hytrach na'i ddisodli'n gyfan gwbl. Ac os edrychwch chi ar yr hyn a ddigwyddodd yn Abertawe, Castell-nedd Port Talbot ac, yn wir, Sir Gaerfyrddin, rydym ni wedi gweld gwelliant gwirioneddol yno hefyd. Felly, bydd mwy i ddod, a byddaf yn gwbl dryloyw â'r Siambr eto wrth i ni gael y gwerthuso hwnnw a'r cam ymlaen mewn 111 a'i gyflwyno ymhellach.

Ar eich pwynt am y gwerthusiad gaeaf ac, yn benodol, rwy'n meddwl, ynglŷn â nifer y gwelyau, wel, rydym ni wedi cyflwyno tua 400 o welyau ychwanegol ar draws ein system—felly, os hoffech chi, maint ysbyty cyffredinol dosbarth o faint arferol. Ac eto, rydym ni'n dal i gydnabod heriau gwirioneddol mewn capasiti ar draws y system gyfan. Felly, yn y gwerthusiad o'r gaeaf y byddwn ni'n ei wneud gyda'r Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys ac eraill, bydd angen inni edrych eto ar beth sydd wedi digwydd y gaeaf hwn, pa mor llwyddiannus y mae hwnnw wedi bod a heb fod ar adegau gwahanol mewn amser ac, rwy'n meddwl, yn lle mae angen inni gael capasiti ychwanegol ar draws ein system, boed hwnnw'n gapasiti ychwanegol yn rhan ysbyty y system gyda'r staff y mae angen inni eu cael i wneud hynny, neu p'un a, mewn gwirionedd, pe bai gennym ni welyau ychwanegol, byddem ni ond yn eu llenwi â mwy o bobl a ddim yn gwella llif ar draws ein system hefyd. Dyna lle mae angen inni feddwl am ddewisiadau buddsoddi deallus, naill ai i gadw pobl yn eu cartrefi eu hunain neu i'w cael nhw allan o'r ysbyty, ac rwy'n credu mai dyna'r pwynt cyntaf i fynd iddo. Mewn gwirionedd, dyna oedd y pwynt cyntaf o weithredu yn y llythyr gan yr ymgynghorwyr yn y Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys, ynghylch buddsoddi mwy mewn gofal cymdeithasol. I'n helpu i wneud hynny, i arwain rhywfaint o'r consensws clinigol hwnnw, rydym wedi penodi Jo Mower fel Cyfarwyddwr Clinigol Cenedlaethol ar gyfer gofal heb ei drefnu. Mae Jo yn ymgynghorydd adran achosion brys yng Nghaerdydd, a rhan o'i swyddogaeth fydd rhywfaint o'r arweiniad hwnnw ac edrych ar systemau arweiniad cenedlaethol ac arferion lleol ledled y wlad. Credaf y bydd yn cael ei derbyn yn dda gan ei chymheiriaid mewn adrannau achosion brys ledled y wlad fel un rhan o'n hymateb i'r her system gyfan hon.