Part of the debate – Senedd Cymru am 4:24 pm ar 13 Chwefror 2018.
Diolch ichi am eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet, a hoffwn hefyd gofnodi fy niolch i'r holl staff ymroddedig am y ffordd y maen nhw wedi trin pwysau'r gaeaf hwn.
Mae'r gwanwyn rownd y gornel, ond mae ein GIG yn parhau i fod yn nyfnderoedd argyfwng gaeaf, gyda llawer o ganslo llawdriniaethau, ac felly ni allwn symud ymlaen. Dylwn aralleirio hynny, oherwydd bod y term 'pwysau gaeaf' yn rhoi'r argraff bod y pwysau sydd ar y GIG yn ystod y gaeaf yn unigryw; yn anffodus, dydyn nhw ddim. Mae ein GIG yn wynebu cynnydd yn y galw gydol y flwyddyn, yn aml yn cael ei wneud yn waeth gan yr ôl-groniad a grëwyd o ganlyniad i ymdrin â phwysau gaeaf. Yr unig beth sy'n wahanol am fisoedd y gaeaf yw'r cynnydd mewn afiechydon anadlol ac efallai gynnydd sydyn mewn baglu a chwympo oherwydd eira a rhew.
Hyd yma, mae gaeaf 2017-18 wedi bod yn llawer mwy mwyn na 2010-11 ac mae cyfraddau ffliw wedi bod yn is, felly pam, ar ôl cymaint o gynllunio a buddsoddi, y mae'r GIG yn ei chael yn fwy anodd eleni? Ar y cam hwn yn 2010-11, roedd ymgynghoriadau ar gyfer afiechydon tebyg i'r ffliw bron dwbl beth ydyn nhw heddiw ac roedd 86 y cant o gleifion a oedd yn cyrraedd adrannau damweiniau ac achosion brys yn cael eu rhyddhau o fewn y targed pedair awr. Ysgrifennydd y Cabinet, a ydych chi'n credu bod y ffaith bod gennym 2,000 yn fwy o welyau a chyfraddau meddiannaeth is na 85 y cant yn galluogi'r GIG i ymdopi'n well bryd hynny?
A hefyd, Ysgrifennydd y Cabinet, er bod cyfraddau ymgynghori ar gyfer afiechydon tebyg i'r ffliw yn llawer is nag yn 2010-11, maen nhw'n dal yn llawer uwch na'r cyfartaledd tymhorol. Felly, ydych chi'n cytuno bod y penderfyniad i gynnig y brechlyn trifalent rhatach, nad yw'n ein hamddiffyn rhag y rhywogaeth B mwyaf cyffredin, y ffactor sy'n cyfrannu fwyaf at y cynnydd sydyn mewn achosion o'r ffliw ac a fyddwch chi bellach yn dewis y brechlyn 'quadravalent' ychydig yn ddrutach, sy'n amddiffyn rhag B-Yamagata, neu ffliw Japan, y rhywogaeth B mwyaf cyffredin y gaeaf hwn?
Mae'n amlwg na allwn ni fforddio parhau i ymdrin â phwysau tymhorol yn yr un modd. Ac er ein bod yn edrych ymlaen at eich gweledigaeth ar gyfer dyfodol ein GIG, mae'r gaeaf hwn yn ei gwneud yn gwbl glir: mae arnom angen newidiadau radical yn awr.
Felly, Ysgrifennydd y Cabinet mae ein GIG angen cyfeirio gwell ar gyfer cleifion, ac er bod yr ymgyrch Dewis Doeth yn gam i'r cyfeiriad cywir, nid yw'n cael yr effaith gyflawn a ddymunir o hyd. Felly, pa gynlluniau sydd gennych chi i ehangu'r gwasanaeth 111 i gwmpasu Cymru gyfan ac i weithredu fel porth i wasanaethau, cyfeirio cleifion at yr adnodd mwyaf priodol, boed yn fferyllfa, tîm gofal sylfaenol neu adran damweiniau ac achosion brys?
Roeddwn i hefyd yn bryderus o glywed drwy gyfarfod bod y rhai hynny sy'n hyfforddi i fod yn feddygon teulu—dim ond 30 y cant i 40 y cant sydd wedi datgan eu bod yn barod i weithio y tu allan i oriau. Mae hyn yn bryder mawr i mi ac i bobl eraill.
Yn olaf, Ysgrifennydd y Cabinet, sut ydych chi'n bwriadu atgyfnerthu adnoddau'r GIG fel nad ydym ni'n cael yr union sgwrs hon ymhen tri mis, chwe mis, ac unwaith eto ar yr adeg hon y flwyddyn nesaf? Diolch yn fawr iawn.