Part of the debate – Senedd Cymru am 5:08 pm ar 13 Chwefror 2018.
A gaf i ganolbwyntio fy sylwadau ar dri maes penodol yn unig, y cyntaf yw'r mater ynglŷn â'r ardoll prentisiaeth? Byddwch yn gwybod, Ysgrifennydd y Cabinet, mai barn Llywodraeth y DU yw ei bod wedi datganoli adnoddau i Lywodraeth Cymru i ganiatáu i'r arian hwn fod ar gael i heddluoedd Cymru er mwyn elwa ar y manteision hynny y gallasai'r ardoll prentisiaeth eu rhoi iddyn nhw ac aelodau eu gweithlu. Wrth gwrs, nid swm bach yw hwn yn achos Heddlu Gogledd Cymru. Er enghraifft, maen nhw wedi awgrymu i mi ei fod yn £423,000 o incwm yn flynyddol y maen nhw ar hyn o bryd yn ei ildio oherwydd methiant Llywodraeth Cymru i gael rhyw fath o gytundeb gyda Llywodraeth y DU am argaeledd yr arian hwnnw. Mae hwn yn arian parod sydd yn eich pocedi chi eisoes, felly rwy'n credu ein bod yn haeddu eglurhad pam nad yw'r arian hwnnw'n cael ei ryddhau i Heddlu Gogledd Cymru a heddluoedd eraill yng Nghymru i'w galluogi i wella sgiliau eu gweithluoedd.
Yn ail, rwyf hefyd am godi'r pwynt am swyddogion cyswllt ysgolion. Mae wedi ei wneud mewn sawl ffordd yn barod. Erbyn hyn, barn Llywodraeth Cymru yw y bydd y cwricwlwm newydd yn y dyfodol yn gallu parhau â'r gwaith sy'n cael ei wneud gan swyddogion cyswllt ysgolion, ond fel y dywedodd Siân Gwenllian yn gwbl briodol, nid camddefnyddio sylweddau yw'r unig beth y mae'r swyddogion hyn yn ymdrin ag ef; mae perthynas iach, ymddygiad gwrthgymdeithasol a materion sy'n ymwneud â diogelwch personol yn faterion eraill hefyd. Eto, yn achos Heddlu Gogledd Cymru yn unig, rydym yn sôn am £388,000 y flwyddyn y bydd yr heddlu hwn yn amddifad ohono oherwydd penderfyniad bwriadol gan Lywodraeth Cymru i ailgyfeirio’r arian hwnnw i'r gyllideb addysg ac oddi wrth ein heddlu. Tybed, pan fyddwch yn ychwanegu at hynny gost yr hyn y maen nhw'n ei ildio o ran yr ardoll prentisiaeth, sut ydych chi'n disgwyl i ddim ond yr un heddlu hwnnw wneud iawn am £800,000 yn y blynyddoedd ariannol i ddod, nad ydyn nhw ar hyn o bryd yn ei dderbyn o ganlyniad i'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn mynd ati i rannu ei grant bloc.
Gwrandewais yn astud ar y sylwadau ar swyddogion cymorth cymunedol yr heddlu. Rwy'n gwir werthfawrogi gwaith y swyddogion cymorth cymunedol yn fy etholaeth i. Maen nhw'n gwneud gwaith rhagorol, yn enwedig o ran ymgysylltu â'r cymunedau lleol lle y maen nhw'n gweithio. Gwn fod Llywodraeth Cymru wedi ariannu tua 500 o'r rhain, ac mae 101 o'r rheini yn y Gogledd ar hyn o bryd. Ac rwyf yn gofyn i chi heddiw, Ysgrifennydd y Cabinet, i roi ymrwymiad parhaol i ariannu'r swyddogion cymunedol hynny, oherwydd y gwaith rhagorol y maen nhw'n ei wneud . Nid wyf i'n credu bod unrhyw ymrwymiad wedi ei wneud y tu hwnt i'r flwyddyn ariannol nesaf, ond byddai'n ddiddorol cael clywed beth yw eich barn chi am hynny. Rwyf i yn sicr yn dymuno eu gweld yn parhau am gyfnod llawn y Cynulliad hwn, a chredaf y byddai rhywfaint o sicrwydd ynghylch hynny yn rhywbeth defnyddiol dros ben.
Ac yn olaf i gyd, os caf i, hoffwn roi fy marn ar y gwaith partneriaeth y mae'r heddlu yn ei wneud gydag awdurdodau lleol a'r bwrdd iechyd yn y Gogledd yn benodol, ac yn wir rai o'r gwasanaethau argyfwng eraill. Mae llawer o'r problemau y mae'r bwrdd iechyd yn eu creu i'r heddlu yn dod â chostau ychwanegol yn eu sgil. Felly, er enghraifft, mae oedi wrth aros am ambiwlans i gyrraedd y man pan fydd swyddog yr heddlu wedi galw amdano yn broblem a nodwyd gan Heddlu Gogledd Cymru fel un sy'n achos cryn bryder ar eu rhan. Mae'n tynnu swyddogion oddi wrth ddyletswyddau ymateb eraill pan fydd yn rhaid aros am oriau cyn i ambiwlans gyrraedd. A dweud y gwir, pe byddai swyddog yr heddlu yn galw am ambiwlans, neu unrhyw weithiwr proffesiynol arall fel meddyg neu swyddog heddlu, dylen nhw fod â'r gallu i wneud i'r ambiwlans hwnnw ymateb yn gyflymach o lawer oherwydd y pwysau ychwanegol y mae'n ei osod ar eu gwasanaethau nhw.
Yn ogystal â hynny, mae Heddlu Gogledd Cymru wedi dweud hefyd eu bod nhw'n cael problemau wrth geisio cael Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr i ymgysylltu ar faterion sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl. Eto, nid yw hynny'n fy synnu i oherwydd y problemau sy'n bodoli yn y Bwrdd Iechyd hwnnw. Ond rwy'n credu bod y rhain i gyd yn ychwanegu at rywfaint o'r pwysau a wynebir gan ein heddluoedd. Ni wn beth yw'r sefyllfa mewn rhannau eraill o Gymru, ond yn sicr yn y Gogledd mae'r diffyg ymgysylltu gan y bwrdd iechyd a'r diffyg ymgysylltu gan y gwasanaeth ambiwlans o ran darparu ymatebion yn arwain at gostau ychwanegol.
Felly, mae hynny, ynghyd â'r diffyg hwn o ran buddsoddiad yn yr ardoll prentisiaeth, a'r diffyg adnoddau o ran y swyddogion cyswllt ysgolion yn y blynyddoedd i ddod, yn achosi cryn bryder. Rwyf yn gobeithio y gallwch roi rhywfaint o gysur inni o ran y pethau hynny ac y byddwch yn edrych ar y materion hyn yn y blynyddoedd i ddod er mwyn gwneud yn siŵr bod yr adnoddau yn mynd trwyddo.