Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 6 Mawrth 2018.
Ie, rwy'n cytuno i raddau helaeth â phopeth a ddywedasoch chi, Siân Gwenllian. Mae yna gysgodion o wahaniaeth, ond dydy'r cysgodion ddim yn bwysig iawn. Rwy'n mynd i neidio dros y lle dim ond oherwydd dyna'r drefn y mae fy mhapurau penodol yn digwydd bod ynddi ond, er enghraifft, yn y rhaglen democratiaeth ac amrywiaeth, gwnaethom ni gynnal y rhaglen honno ac rydym ni wedi cadw mewn cysylltiad â'r mentoreion—dylwn i fod wedi dweud hynny wrth Suzy Davies, mewn gwirionedd—oherwydd maen nhw eisiau cadw mewn cysylltiad â ni o'u gwirfodd, ac rydym ni'n gwybod bod nifer fawr o'r rhai hynny wedi sefyll etholiad yn 2017, ac etholwyd pedwar ohonyn nhw ac roeddyn nhw i gyd yn fenywod. Mae'r rhaglenni hynny yn gweithio, felly rydym ni'n mynd i fynd ar drywydd y rhai hynny, ac rwy'n gobeithio y byddwn ni i gyd yn cymryd rhan yn y rhaglen fentora, dynion yn ogystal â menywod, oherwydd mewn gwirionedd, po fwyaf o fenywod ifanc y gallwn ni wneud iddyn nhw ddeall beth yw swyddi cyhoeddus, y mwyaf tebygol ydynt o gyflwyno eu hunain ar eu cyfer.
Rwyf hefyd wedi gofyn i Chwarae Teg adnewyddu darn o waith a wnaeth o dan y Gweinidog blaenorol ynghylch cydraddoldeb a bywyd cyhoeddus i mi, a dylen nhw fod yn cyflwyno hynny cyn bo hir fel y gallwn ni gyflymu'r cynnydd o ran cydraddoldeb mewn bywyd cyhoeddus. Rydym ni wedi gwneud yn eithaf da, ond rwyf am wneud yn well nag eithaf da. Rwyf i eisiau bod yn gyfartal. Felly, dydw i ddim yn gweld unrhyw reswm pam, yn nhymor y Cynulliad hwn, na ddylem ni gyrraedd 50:50 ar bob corff cyhoeddus a noddir gan y Llywodraeth hon, ac mae Chwarae Teg yn mynd i gyflwyno rhai cynigion imi eu hystyried i weld sut y gallem ni reoli hynny, ac mae hynny'n bwysig iawn.
O ran tlodi mislif, mae gen i swyddogion yn gweithio'n galed iawn ar yr hyn y gallwn ni ei wneud yn y fan yma, ochr yn ochr â swyddogion addysg. Rydym ni'n edrych yn agos ar Rondda Cynon Taf; maen nhw wedi gwneud rhywbeth sy'n ddiddorol iawn, ac rydym ni wedi bod yn cael sgyrsiau hir gyda'r Ymddiriedolaeth Trussell—mae hwnnw'n anodd ei ddweud, yr Ymddiriedolaeth Trussell—ynghylch lle y maen nhw o ran gwaith gyda menywod ifanc ddigartref hefyd, ond rwy'n benderfynol o wneud rhywbeth yn fuan iawn ynghylch hynny. Felly, cyn gynted ag y bydd gen i rywfaint o ddata wedi'u casglu at ei gilydd, byddaf yn cyhoeddi rhai cynlluniau y gallwn ni fwrw ymlaen â nhw i weld beth sy'n gweithio orau. Hyd yn oed os ydym ni'n darparu cynhyrchion mislif yn rhad ac am ddim i bob menyw sydd eu hangen yng Nghymru, nid yw hynny'n llawer o bobl. Mae hwn yn rhywbeth yr wyf i'n benderfynol o fwrw ymlaen ag ef mewn rhyw ffordd neu'i gilydd. Felly, mae hyn yn ymwneud â'r ffordd orau o wneud hynny, a dyna'r sefyllfa yr ydym ynddi ar hyn o bryd.
O ran addysg rhyw—rydych chi yn llygad eich lle, mae angen i ni wneud rhywbeth. Rydym ni newydd gael adroddiad y panel addysg rhyw a pherthnasoedd, ac roedd yn adroddiad da iawn yn fy marn i. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg a minnau wedi bod yn ystyried hynny ers ychydig bach o amser. Bydd hi'n ymateb yn ffurfiol iddo cyn hir, ond dydw i ddim yn meddwl fy mod yn cyhoeddi o flaen amser gormod drwy ddweud bod y ddwy ohonom ni yn credu ei fod yn adroddiad da iawn yn wir. Ac, fel y dywedais i, rydym ni'n noddi rhai sefydliadau eisoes i fwrw ymlaen â rhywfaint o'r gwaith hwnnw ar berthynas iach ag eraill. Byddwn ni'n ystyried beth yw'r ffordd orau o gynnwys hynny yn y system addysg, ac mae'n ddigon posibl y byddwn yn newid y Ddeddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) 2015 ei hun, neu y byddwn yn ei chynnwys yn y diwygiadau cwricwlwm y byddwn yn eu harwain drwy'r Cynulliad cyn bo hir. Mae nifer o ffyrdd o wneud hynny, ond byddwn ni'n gwneud hynny mor gyflym â phosib.
Dim ond dweud wedyn ar y diwedd, oherwydd gwyddom—mae'r holl waith ymchwil yn dangos i ni—y mater stereoteipio sydd wrth wraidd hyn i gyd, mewn gwirionedd. Caiff pobl eu haddysgu o'r eiliad y maen nhw'n agor eu llygaid fod eu rhyw yn bwysig, ac mewn gwirionedd nid yw'n bwysig—oni bai eich bod yn ffurfio teulu a chael perthynas rywiol gydag unigolyn, pam ar y ddaear y mae hynny'n bwysig? Dydw i ddim, mewn gwirionedd, yn deall pam y mae babanod pum diwrnod oed ac ati yn cael eu gwahaniaethu wrth ei gilydd ar sail rhyw. Mae'n rhaid inni weithio'n galed iawn fel cymdeithas i atal hynny rhag digwydd. Mae angen inni wneud yn siŵr nad yw'r un o'n prosesau yn y Llywodraeth, mewn unrhyw ffordd, yn tybio bod hynny'n beth da i'w wneud, a'n bod yn rhoi cyfle cyfartal yn gyffredinol. Ond nid wyf mewn unrhyw ffordd yn hunanfodlon; mae gennym ffordd bell i fynd eto.