Os yw'r carchardai'n orlawn iawn, fel y maent, a bod llawer o bobl yno na ddylent fod yno yn y lle cyntaf, rwy'n credu ei fod yn gwneud adsefydlu yn llawer mwy anodd. Ceir llawer gwell ffyrdd o ymdrin â'r bobl anffodus hyn mewn llawer o ffyrdd, pobl sydd â phroblemau iechyd meddwl, problemau camddefnyddio sylweddau—mae'n bosibl iawn eu bod yn anllythrennog neu'n anrhifog neu'n meddu ar sgiliau gwael iawn. Ceir llawer o ffyrdd gwell o ymdrin â hwy y tu allan i'r carchar na'u rhoi dan glo a'u carcharu. Ac wrth gwrs, mae'r effaith ar deuluoedd a charcharorion eu hunain o fynd i'r carchar yn amlwg yn ddifrifol, ond mae'r effaith ar gymunedau yn negyddol iawn oherwydd mae cyfraddau aildroseddu mewn gwirionedd yn llawer uwch oherwydd anawsterau gydag adsefydlu am na ddylai pobl fod yno yn y lle cyntaf. Mae'n creu mwy o ddioddefwyr troseddau nag a fyddai'n digwydd pe bai gennym ddedfrydu amgen yn y gymuned.

Mae llawer o adroddiadau, nifer o adroddiadau, wedi cyflwyno'r dadleuon hyn. Mae'r dystiolaeth yn pentyrru. Wyddoch chi, mae'r pellter rhwng carchardai a chymunedau cartref yn negyddol o ran aildroseddu ac adsefydlu. Mae'r ffaith bod menywod Cymru yn mynd i'r carchar yn Lloegr wedi cael effaith negyddol ar eu teuluoedd a'u plant. Mae arnom angen atebion cymunedol a chynlluniau dargyfeirio os ydym yn mynd i atal troseddau yn y dyfodol. Mae arnom angen unedau cymunedol llai. Rhaid inni ddiwallu'r anghenion cymhleth sydd gan garcharorion: llythrennedd, rhifedd, sgiliau, iechyd meddwl, camddefnyddio sylweddau. Nid yw hynny'n digwydd ar hyn o bryd ac ni ddylai pobl sydd â phroblemau o'r fath fod yn y carchar yn y lle cyntaf oni bai bod hynny'n gwbl angenrheidiol.

O ran bywyd ar ôl carchar, Ddirprwy Lywydd, rydym yn gwybod nad yw'r ddarpariaeth yr hyn y dylai fod o ran gofal iechyd, gofal cymdeithasol a thai yn wir, ac mae hynny wedyn yn bwydo aildroseddu pellach. Os ystyriwn ddigartrefedd, er enghraifft, mae cael gwared ar angen blaenoriaethol awtomatig o dan Ddeddf Tai (Cymru) 2014 a basiwyd gennym yma wedi gwneud digartrefedd a chysgu ar y stryd yn fwy o broblem i bobl sy'n gadael carchar. Mae gennym lwybr ar waith, ond yn anffodus nid yw'n cael ei weithredu ac nid yw'n gweithio cystal ag sydd angen. Felly, mewn gwirionedd rydym wedi symud tuag yn ôl ac mae angen inni symud ymlaen o ran digartrefedd a chysgu ar y stryd mewn perthynas â phobl sy'n gadael carchar.

Ddirprwy Lywydd, rwy'n credu bod yna gonsensws cryf yn y Siambr hon y gallem wneud yn well o lawer yng Nghymru a Lloegr o ran ein polisi cyfiawnder troseddol. Pe bai'r system cyfiawnder troseddol wedi ei datganoli, byddem yn gwneud yn well o lawer. Rydym wedi clywed llawer o dystiolaeth yma heddiw. Mae llawer o adroddiadau yn pwyntio i'r cyfeiriad yr hoffai'r Aelodau yma symud iddo os ydym yn mynd i leihau aildroseddu, lleihau'r nifer sy'n ddioddefwyr troseddau a bod llai o bobl yn cael eu carcharu gydag effeithiau ofnadwy arnynt hwy ac ar eu teuluoedd. Felly, rwy'n hyderus y bydd gennym system lawer mwy blaengar yma yng Nghymru, system lawer mwy cynhyrchiol, pe baem yn cael datganoli o'r fath, ac rwy'n credu'n gryf iawn fod angen inni symud tuag at hynny.