Rwyf wedi ymrwymo i ddarparu mwy o bwerau i lywodraeth leol Cymru ac rwyf eisiau rhoi'r pwerau newydd hynny i gynghorau sy'n gadarn ac yn ddigon cynaliadwy i'w defnyddio. Rwy'n gobeithio y bydd hon yn drafodaeth fuddiol a chadarnhaol. Yn rhy aml yn y gorffennol, mae pob un ohonom ni wedi canolbwyntio dim ond ar yr heriau sy'n wynebu cynghorau, boed y rheini yn rhai ariannol neu fel arall. Rwy'n gobeithio y gallwn ni ganolbwyntio ar y cyfleoedd y gallwn ni helpu i'w creu ar gyfer awdurdodau lleol yng Nghymru—cynghorau sydd â mwy o ryddid a phwerau, sy'n fwy beiddgar ac yn fwy arloesol, ac a all gyflwyno'r atebion gorau ar gyfer eu cymunedau a llunio'u dyfodol.

Rydym ni i gyd eisiau gweld mwy o bobl yn dod i lywodraeth leol i wasanaethu fel cynghorwyr. Mae arnom angen cynghorwyr, hen a newydd, sy'n adlewyrchu amrywiaeth ein cymunedau ac sy'n egwyddorol, yn alluog ac egnïol, yn gweithio'n galed i wella bywydau pobl er gwell. Rydym ni i gyd hefyd eisiau gweld dadlau democrataidd ac atebolrwydd grymus yn ymwreiddio yn y cymunedau a wasanaethwn. Ac mae hynny'n cynnwys cynghorau cymuned a thref, sy'n chwarae rhan bwysig wrth gyflwyno llywodraeth leol gref. Er bod swyddogaeth cynghorwyr a'u perthynas â'r cymunedau y maent yn eu cynrychioli wedi newid yn ddramatig dros y 10 mlynedd diwethaf, nhw o hyd yw curiad calon llywodraeth leol. Mae gan gymunedau ddisgwyliadau uchel ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus ac mae cynghorwyr ledled Cymru yn gwneud rhai dewisiadau anodd iawn. Rwyf eisiau sicrhau y cânt eu cefnogi, eu cydnabod a'u gwobrwyo yn ôl eu hangen a'u haeddiant ar gyfer y swyddogaeth hanfodol y maent yn rhan ohoni yn ein democratiaeth.

Llywydd, nid wyf yn credu y gellir adeiladu'r weledigaeth hon o lywodraeth leol rymus, gadarn ac egnïol heb gael trafodaeth o ddifrif ynglŷn â strwythurau llywodraeth leol. Mae ar Gymru angen awdurdodau lleol cryf, effeithiol, a grymus y gallant ymdopi â chynni parhaus ac adeiladu strwythurau democrataidd lleol sy'n addas i'r cenedlaethau i ddod. Mae angen i'n hawdurdodau lleol gael y capasiti a'r gallu i ddatblygu a gweithredu'r atebion newydd beiddgar a fynnir gan yr heriau cynyddol y maent yn eu hwynebu.

Rwy'n gwybod bod llywodraeth leol wedi gwneud rhai ymdrechion gwirioneddol i newid, i addasu ac i fuddsoddi ar gyfer y dyfodol. Ond rwyf hefyd yn deall yn wyneb toriadau Llywodraeth y DU, mai dim ond hyn a hyn o ddewisiadau sydd ar gael ar gyfer sicrhau cynaliadwyedd gwasanaethau lleol yn y dyfodol. Mae derbyniad cyffredinol na all pethau barhau fel y maent a chydnabyddiaeth gyffredinol na fyddai mwy o arian, hyd yn oed pe bai ar gael, o reidrwydd yn datrys yr holl broblemau hyn.

Mae cydweithio'n rhanbarthol yn parhau'n hanfodol. Mae'n ganolog i'n model o ddarparu addysg a gwasanaethau cymdeithasol, ac mae llywodraeth leol wedi arwain hyn yn rhagweithiol drwy gyfrwng y bargeinion dinesig a'r bargeinion twf. Rhaid i hyn barhau, ac rwy'n gwybod bod arweinwyr llywodraeth leol yn parhau i fod wedi ymrwymo i weithio'n rhanbarthol. Rwyf wedi ymrwymo i weithio gyda llywodraeth leol i sicrhau newid. Rwyf eisoes wedi cyhoeddi cynigion i gynyddu cyfranogiad ac i wella'r broses ddemocrataidd i bawb yng Nghymru, a byddaf yn parhau i weithio'n galed i gyflwyno'r gyd-weledigaeth hon.

Mae'r ymgynghoriad ar y Papur Gwyrdd yr wyf yn ei lansio heddiw yn nodi'r cynigion i edrych ar y posibilrwydd o greu cynghorau cryfach, mwy o faint. Mae'r Papur Gwyrdd yn nodi'r gwahanol ddewisiadau i'w trafod ynglŷn â sut y gellir cyflawni hyn. Mae'r dewisiadau hyn yn cynnwys trefniadau uno gwirfoddol, dull gweithredu fesul cam gyda'r rhai sy'n mabwysiadu hynny yn gyntaf yn uno yn gyntaf, ac yna awdurdodau eraill, neu yn olaf, raglen gynhwysfawr i greu strwythur newydd ar gyfer llywodraeth leol.

Llywydd, mae dod ag awdurdodau lleol at ei gilydd, gan wneud amrywiaeth o newidiadau er mwyn adfywio'r broses ddemocrataidd gyda'r bwriad o gryfhau swyddogaeth aelodau etholedig, yn cynnig cyfle inni greu sefydliadau cyhoeddus o ansawdd uchel sy'n gynaliadwy ac yn atebol yn ddemocrataidd, ac sy'n gallu ymdrin â llawer o'r newidiadau a'r heriau economaidd a chymdeithasol sy'n wynebu ein cymunedau nawr, ac yn y dyfodol.

Mae'n bwysig, fel rhan o'r ddadl hon, gael cynllun cytunedig ar gyfer dyfodol llywodraeth leol. Er y credaf fod cynllun o'r fath ar gyfer y dyfodol yn hanfodol, rwy'n barod i drafod ei ffurf. Mae'r Papur Gwyrdd yn nodi ffordd o fynd ati sy'n adlewyrchu meddylfryd Comisiwn Williams ac yn adeiladu ar adborth o'r ymgynghoriadau blaenorol i ysgogi trafodaeth i gytuno ar sut i fynd ati. Rwy'n cydnabod bod nifer o heriau wrth greu awdurdodau cryfach, mwy o faint. Nid yw'r heriau hyn yn rhai amhosib eu goresgyn; maent yn gymhleth, o bosib, a bydd eu goresgyn yn gofyn am ymrwymiad ac arweinyddiaeth ar bob lefel o Lywodraeth. Fodd bynnag, ynddynt eu hunain, nid ydynt yn rhesymau dros osgoi gwneud newidiadau i helpu i drawsnewid a chynnal ein gwasanaethau cyhoeddus ar gyfer y dyfodol.

Credaf fod gan lywodraeth leol y weledigaeth a'r uchelgais i drawsnewid ein cymunedau a bod angen i ni, Lywodraeth Cymru, eu galluogi i wireddu'r uchelgeisiau hynny. Rwy'n gwneud cynigion heddiw, ond rwyf yn parhau'n ymroddedig i gael sgwrs a byddwn yn croesawu unrhyw gynigion ychwanegol gan eraill. Llywydd, gobeithio yn awr y gallwn ni gael y sgwrs gadarnhaol, adeiladol a gobeithiol honno ynglŷn â sut yr ydym ni'n grymuso ac yn cryfhau llywodraeth leol ar gyfer y dyfodol.