Part of the debate – Senedd Cymru am 7:16 pm ar 18 Ebrill 2018.
Diolch. Yn gyntaf, hoffwn ddweud fy mod wedi fy siomi gan agwedd Llywodraeth Cymru tuag at yr alwad am y ddadl frys hon yn enw Leanne Wood. Mae llawer o fy etholwyr a llawer o bobl ledled Cymru eisiau gwybod beth yw barn ACau ar hyn, a hefyd cafwyd deiseb mewn perthynas ag ymateb y Prif Weinidog yn datgan y byddai'n cefnogi 'unrhyw ymyrraeth'—ei eiriau ef, nid fy rhai i: 'unrhyw ymyrraeth'. Pan fydd Prif Weinidog gwlad, neu genedl, yn gwneud sylwadau o'r fath heb ymgynghori â ni fel Senedd, credaf ei bod yn agwedd beryglus iawn i'w chael. Ond nid wyf yn synnu, yn y dyddiau diwethaf, ei fod wedi gweithredu yn y fath fodd.
Rwyf hefyd yn synnu oherwydd gofynnais i Ysgrifennydd y Cabinet heddiw beth oedd hi'n ei wneud mewn perthynas â ffoaduriaid o Syria, ac mae hynny'n rhan bwysig o sut yr ydym yn ymdrin â'r argyfwng hwn. Er enghraifft, ceir 5.64 miliwn o ffoaduriaid y tu allan i Syria ar hyn o bryd. O'r rhain, 500,000 yn unig sy'n byw mewn gwersylloedd i ffoaduriaid. Ceir bwlch cyllido rhwng rhoddion a dderbyniwyd a rhoddion sydd eu hangen o dros £2.1 biliwn ar gyfer darparu gofal dyngarol priodol. Mae 6.1 miliwn o bobl wedi'u dadleoli o fewn Syria, ddwywaith maint poblogaeth Cymru, ac mae 13.1 miliwn o bobl o fewn y wlad angen cymorth dyngarol. Roeddwn am ailadrodd y ffigurau hyn oherwydd maent yn anhygoel, yn enwedig pan fyddwn yn ystyried fod y boblogaeth cyn y rhyfel yn 22 miliwn. Mae Syria wedi'i distrywio'n llwyr. Mae ei heconomi bron iawn wedi'i dinistrio'n llwyr, fel y mae rhannau sylweddol o'i seilwaith. Mae'n wlad sydd mewn sawl ffordd bellach yn hunllef o ddinistr a marwolaeth.
Rwy'n deall y rhwystredigaeth a'r gwrthdaro rhwng safbwyntiau pobl ar Syria. Yn foesol, gwn fod pobl yn teimlo y dylid ymateb i'r defnydd o arfau cemegol gan gyfundrefn Assad, ond dylid ei wneud â diplomyddiaeth yn ganolog iddo. Teimlaf y dylem ganolbwyntio ar ganlyniadau gweithredu milwrol hefyd i bobl Syria a beth y mae'n ei olygu i'r bobl sy'n byw yno a'r rhai sy'n cael eu gwneud yn amddifad o ganlyniad i'r rhyfel. O ystyried bod y wlad wedi'i dinistrio i'r fath raddau, rwy'n methu gweld manteision dyngarol hirdymor ymosodiadau milwrol. Ni welsom unrhyw gynllun strategol gan y Prif Weinidog hyd yn hyn ac nid cheir unrhyw strategaeth ymadael. Hyd yn oed pe bai'r ymosodiadau milwrol wedi eu targedu'n ofalus, po fwyaf o daflegrau sy'n hedfan dros bennau pobl Syria, po fwyaf o ffrwydradau, y mwyaf yw'r perygl o ddial, a'r mwyaf y cânt eu hunain ynghanol tensiynau'r byd rhwng pwerau niwclear awdurdodaidd byd-eang.
Dylem fod yn ymwybodol hefyd, gyda Ffederasiwn Rwsia bellach yn gadarn o fewn Syria, nad yw'r bygythiad o ymosodiadau milwrol gan wledydd NATO yn ffactor ataliol hirdymor realistig bellach yn fy marn i. Felly, mae angen inni gynllunio a hwyluso trafodaethau heddwch a diwallu anghenion dyngarol pobl Syria. Rhaid inni roi cynllun priodol ar waith drwy gyfrwng yr Adran dros Ddatblygu Rhyngwladol a chynnig cymorth o Gymru lle bo'n bosibl, fel y gwnaethom mewn amgylchiadau blaenorol—Palesteina, er enghraifft—i helpu i dalu am y bwlch cyllido rhwng rhoddion sydd eu hangen a rhoddion a dderbyniwyd. Rhaid inni baratoi i gymryd rhagor o ffoaduriaid o Syria er mwyn cyflawni a chydnabod ein rôl briodol yn yr argyfwng hwn ac fel y gallwn wneud rhywbeth gwirioneddol fuddiol i bobl Syria. A phan fyddwn yn cymryd ffoaduriaid, rhaid inni ddarparu ar eu cyfer yn briodol fel nad ydynt yn dod i wlad elyniaethus heb ffordd o gael cymorth neu gyllid cyhoeddus.