Part of the debate – Senedd Cymru am 4:36 pm ar 25 Ebrill 2018.
A gaf fi ddweud bod eich datganiad wedi fy niflasu'n bersonol, Ysgrifennydd y Cabinet? Ac oherwydd prinder amser, fe ganolbwyntiaf ar rai cwestiynau'n unig. Dros y blynyddoedd, rydym wedi ennill pwerau yma mewn ymateb i ganlyniadau refferendwm a gawsom yma yng Nghymru. Mae 24 o'n pwerau ar fin cael eu rhewi am hyd at saith mlynedd mewn rhewgell. Trosglwyddo pwerau o'r lle hwn i rywle arall yw hynny—pwerau sydd bob amser wedi dod i'r lle hwn o Frwsel i Gaerdydd heb unrhyw groestorri.
Brynhawn dydd Llun, yn y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, cawsom drafodaeth ar gymal 11. Rydych yn dweud yn eich datganiad: 'Nid yw'r canlyniad hwn yn berffaith.' Cytunaf â chi yn y fan honno, Ysgrifennydd y Cabinet.
Byddai'n well gennym pe na bai Cymal 11 yn bodoli.
Rwy'n cytuno â chi ar hynny hefyd. Ac mae'n amlwg ichi wneud y pwynt yn y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol brynhawn Llun nad oedd gwrthdroi cymal 11 ym mis Mawrth yr awgrymodd Llywodraeth y DU nad oedd yn ddigon i chi o hyd—heb fod yn ddigon i chi o hyd; roedd gormod o amwysedd yn ei gylch. Daliai i edrych fel pe bai San Steffan yn mynd i redeg yr amserlen, y pwerau a phopeth, er mai hwy oedd wedi'i wrthdroi. Mewn geiriau eraill, nid oedd y pwerau'n mynd o Frwsel i San Steffan ac wedyn, o bosibl, ymlaen i Caerdydd. Maent yn mynd o Frwsel i Gaerdydd yn awr gyda rhai wedi'u cadw yn Llundain—y rhan sydd wedi'i wrthdroi. Felly, roeddwn gyda chi hyd at y pwynt hwnnw ac roeddwn gyda chi yn eich anfodlonrwydd ynglŷn â'r sefyllfa fel oedd hi brynhawn dydd Llun. Felly mae pethau wedi digwydd yn gyflym iawn yn y 24 awr hynny. Yn amlwg, mae 24 awr yn amser hir mewn gwleidyddiaeth, ond a allwch egluro beth yn union a ddigwyddodd rhwng prynhawn dydd Llun a phrynhawn dydd Mawrth—ddoe?
Oherwydd amser, mae fy unig gwestiwn arall yn ymwneud â chydlywodraethu, oherwydd rydym yn y sefyllfa rydym ynddi. Mae'n ymwneud â fframweithiau a phwy sy'n penderfynu. Mewn geiriau eraill, yr hyn rydym ei eisiau yw cadarnhad nad yw'r hen ddictad o 'San Steffan yn penderfynu ac yna'n dweud wrthym beth i'w wneud' yn ddigon da. Mae llawer o ddefnydd creadigol o'r gair 'fel arfer' yma, a gall pobl ddehongli 'fel arfer' mewn nifer o ffyrdd. Rydym eisiau sicrwydd yn y sefyllfa enbyd hon fod cydlywodraethu mewn perthynas â fframweithiau hanfodol bwysig yn gydlywodraethu go iawn. Mewn geiriau eraill, y bydd ein mewnbwn yma o Gynulliad Cenedlaethol Cymru a Llywodraeth Cymru yn cael ei gydnabod mewn gwirionedd, ac y ceir parch cydradd a chydraddoldeb o ran perfformiad, yn hytrach na bod San Steffan yn penderfynu a ninnau'n dilyn yn dila. Oherwydd mae'n siomedig fod Llywodraeth Cymru wedi rhoi ei ymddiriedaeth mewn Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan.
Bob dydd yma, rydym yn clywed sylwadau dilornus gan Aelodau Llafur y Cynulliad am y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan, yr un Lywodraeth Dorïaidd yr ydych wedi ymddiried y manylion iddi i wneud yn siŵr nad ydym yn colli pwerau. Mae ymddiriedaeth yn beth bregus iawn, yn enwedig pan fyddwch yn ymdrin â'r Ceidwadwyr. Rydym wedi cael pobl yn barnu perfformiad y Ceidwadwyr heddiw hyd yn oed, mewn perthynas â chyni, diwygio lles, pensiynau menywod, ac yn y blaen—yr wythnos diwethaf yn ogystal. Bellach, rydych yn ymddiried yn yr un Lywodraeth ag sydd wedi gorfodi ein pobl i fyw mewn tlodi.
A fy mhwynt terfynol yw hwn: mae pobl bob amser yn dweud, pam fod gan Gymru lai o bwerau, llai o ddylanwad na'r Alban, na Gogledd Iwerddon, na Manceinion, lle mae plismona wedi'i ddatganoli, na Chynulliad Llundain? Wel, wyddoch chi pam? Oherwydd yn y pen draw, mae Llywodraeth San Steffan yn gwybod bob tro y bydd Llafur yng Nghymru bob amser yn ildio.